1 Corinthians 15
1 Now I want to remind you about the good news I announced to you. You accepted it, and you have stood firm for it.
Mga igsoon, buot kong ipahinumdom kaninyo ang Maayong Balita nga akong giwali kaninyo, nga inyong gipanagdawat, nga niini nanagbarug kamo karon,
2 It is through this good news that you are saved if you hold on to the message that I gave you. Otherwise you trusted for nothing!
ug nga pinaagi niini kamo ginaluwas kon inyo kining kuptan pag-ayo gawas kon taphaw ra ang inyong pagtoo.
3 I passed on to you what I myself had also received, a message of vital importance: that Christ died for our sins, according to Scripture;
Kay gihatag ko kaninyo ingon nga labing hinungdanon ang nadawat ko ra usab, nga si Cristo namatay tungod sa atong mga sala sumala sa kasulatan,
4 he was buried and was raised from the dead on the third day, again in accordance with Scripture.
nga siya gilubong, nga siya nabanhaw sa ikatulo ka adlaw sumala sa kasulatan,
5 He appeared to Peter, then to the Twelve.
ug nga nagpakita siya ngadto kang Cefas, unya ngadto sa Napulo ug Duha.
6 After that he appeared to more than five hundred brothers and sisters at the same time, most of whom are still alive today, though some have died.
Unya sa usa ka higayon nagpakita siya ngadto sa kapin sa lima ka gatus ka mga igsoon, nga ang kadaghanan kanila mga buhi pa, bisan may pila kanila nga patay na.
7 He appeared to James, then all the apostles.
Unya nagpakita siya ngadto kang Santiago, ug unya ngadto sa tanang mga apostoles.
8 Last of all, he also appeared to me, someone born as it were at the wrong time.
Ug sa katapusan sa tanan, nagpakita siya kanako usab nga daw ngadto sa usa nga natawog ahat.
9 For I'm the least important apostle of all, not even fit to be called an apostle since I persecuted God's church.
Kay ako mao man ugod ang iwit sa tanang mga apostoles, nga dili gani takus pagatawgon nga apostol tungod kay gilutos ko man ang iglesia sa Dios.
10 But by God's grace I am what I am, and his grace given to me wasn't wasted. On the contrary I've worked harder than all of them—though not me, but God's grace working through me.
Apan pinaagi sa grasya sa Dios ako nahimong mao ako karon, ug ang iyang grasya nga gihatag niya kanako wala mapakyas. Hinonoa, ako nakabuhat ug labaw pa kay kang bisan kinsa kanila, bisan tuod dili gayud ako ang nagbuhat kondili ang grasya sa Dios nga ania uban kanako.
11 So whether it's I or them, this is the message we shared with you that brought you to trust in God.
Busa bisan ako o sila ba, sa ingon niana kami nagawali ug sa ingon niana kamo mitoo.
12 Now if the message declares that Christ has been raised from the dead, how is it that some of you say there's no resurrection of the dead?
Nan, kon si Cristo ginawali nga siya nabanhaw gikan sa mga patay, unsaon ba sa uban kaninyo ang pagpakaingon nga walay pagkabanhaw ang mga nangamatay?
13 If there's no resurrection of the dead then Christ hasn't been raised either.
Kon wala may pagkabanhaw ang mga nangamatay, nan, bisan si Cristo wala diay usab banhawa;
14 And if Christ isn't raised, then our message we shared with you is pointless, and your trust in God is pointless too.
ug kon si Cristo wala banhawa, nan, kawang lamang ang among pagwali ug kawang lamang usab diay ang inyong pagtoo.
15 In addition, we would be shown to be false witnesses of God when we testified that God raised Christ from the dead. But God didn't raise Christ from the dead if it's true that there's no resurrection.
Ug kami usab pagahimatud-an nga nanagbakak diay mahitungod sa Dios, kay kami nagapahayag man mahitungod sa Dios nga siya nagbanhaw kang Cristo, nga wala diay niya banhawa kon tinuod man nga ang mga nangamatay dili banhawon.
16 If the dead are not raised, then Christ hasn't been raised either,
Kay kon ang mga nangamatay dili man pagabanhawon, nan, si Cristo wala diay usab banhawa;
17 and if Christ hasn't been raised, then your trust in God is useless, and you are still in your sins.
ug kon si Cristo wala banhawa, nan, ang inyong pagtoo wala lamay kapuslanan ug kamo anaa pa gihapon sa inyong mga kasal-anan.
18 This also means that those who died in Christ are lost.
Ug dugang pa niana, bisan sila nga mga nangamatay diha kang Cristo nangalaglag lang diay.
19 If our hope in Christ is only for this life, we're the most pitiful people of all!
Kon niini rang kinabuhia may paglaum kita kang Cristo, nan, sa tanang mga tawo kita mao ang labing takus pagakaloy-an.
20 But Christ has been raised from the dead, the firstfruits of the harvest from those who have died.
Apan ang tinuod mao nga si Cristo gibanhaw gikan sa mga patay, ang nahaunang gibanhaw sa mga nangamatay.
21 Just as death came through a man, the resurrection of the dead came through a man.
Kay maingon nga pinaagi sa usa ka tawo miabut ang kamatayon, pinaagi usab sa usa ka tawo nahiabut ang pagkabanhaw sa mga patay.
22 Just as in Adam all die, so in Christ all will be made alive.
Kay maingon nga diha kang Adan ang tanan nangamatay, maingon man usab diha kang Cristo ang tanan mangabuhi.
23 But each in their own turn: Christ the firstfruits, then those who belong to Christ when he comes.
Apan ang matag-usa sa iyang kaugalingong panahon: si Cristo ang nahauna, ug unya sa iyang pag-anhi, sila nga mga iya ni Cristo.
24 After this comes the end, when Christ hands over the kingdom to God the Father, having destroyed all rulers, authorities, and powers.
Ug unya magaabut ang katapusan, inigtugyan na niya sa gingharian ngadto sa Dios ug Amahan, tapus niya mawagtang ang tanang pamuno-an ug tanang kamandoan ug kagahum.
25 Christ has to rule until he has put all his enemies under his feet.
Kay kinahanglan magahari siya hangtud nga ang tanang mga kaaway niya ikabutang na niya diha sa ilalum sa iyang mga tiil.
26 The last enemy that will be destroyed is death.
Ug ang katapusang kaaway nga pagalaglagon mao ang kamatayon.
27 As Scripture says, “He put everything under his feet.” (Of course when it says “everything” is put under him it's obvious this doesn't refer to God who placed everything under Christ's authority.)
"Kay ang Dios magapahiluna sa tanang mga butang aron kini mahisakop niya ilalum sa iyang mga tiil." Apan sa pag-ingon niini nga, "Ang tanang mga butang gipahiluna nga mahisakop ilalum kaniya," tataw nga wala mahilakip niini ang Dios nga mao ang nagapahiluna sa tanang mga butang sa ilalum niya.
28 When everything has been placed under Christ's authority, then the Son will also place himself under God's authority, so that God who gave the Son authority over everything may be all in all.
Ug sa diha nga mahisakop na ang tanang mga butang ilalum kaniya, nan, ang Anak pagasakopon usab ilalum kaniya nga mao ang nagapahiluna sa tanang mga butang ilalum kaniya, aron ang Dios mahimong tanan ngadto sa tanan.
29 Otherwise what will those people do who are baptized for the dead? If the dead are not raised at all, why then would people be baptized for them?
Kon dili pa, unsa man lamay ipasabut sa mga tawo sa ilang pagpabautismo alang sa mga patay? Kon ang mga patay dili man ugaling banhawon, nganong bautismohan pa man ang mga tawo alang sa mga patay?
30 As for us, why do we place ourselves in danger hour after hour?
Ug ngano bang magapahiluna man usab ako sa maong katalagman matagtakna?
31 I die every day—let me say it bluntly, my brothers and sisters. This is just as sure as the pride I have for what Christ Jesus has done in you.
Oo, mga igsoon, tungod sa akong garbo diha kaninyo nga naangkon ko pinaagi kang Cristo Jesus nga atong Ginoo, ipanghimatuod ko nga ako nagakamatay adlaw-adlaw!
32 Humanly speaking, what would I gain by fighting with those people in Ephesus who were like wild animals, if the dead are not raised? If the dead are not raised, “let's eat and drink, for tomorrow we die”!
Sa tinawhanon nga pagkasulti, unsa man konoy nakuha ko sa akong pagpakigbugno batok sa mga mapintas nga mananap didto sa Efeso? Kon ang mga patay dili man ugaling banhawon, nan, "Mangaon ug manag-inom kita, kay ugma mga patay na kita."
33 Don't be fooled: “bad company ruins good character.”
Ayaw na kamo pagpahisalaag. "Ang dautang pakighugoyhugoy makadaut sa maayong pamatasan."
34 Come to your senses as you should, and stop sinning! Some of you don't know God. I tell you this to shame you.
Pagpahiuli kamo sa tarung nga panimuot, ug ayaw na kamo pagpakasala. Kay ang uban kaninyo walay kahibalo mahitungod sa Dios. Ginaingon ko kini aron mobati kamo sa kaulaw.
35 Of course somebody will ask, “How exactly are the dead raised? What kind of body will they have?”
Apan adunay magapangutana, "Unsaon man kono sa pagbanhaw sa mga patay? Ug unsa mang lawasa ang ilang isul-ob inigtungha na nila?"
36 What a foolish question! What you sow doesn't sprout into life unless it dies.
Oy, boang! Ang liso nga imong itisok dili makadangat sa kinabuhi gawas kon kini mamatay.
37 When you sow, you don't sow the plant it will grow into, just the bare seed, whether wheat or whatever you're planting.
Ug ang imong igatisok dili mao ang lawas nga magamao unya, kondili kini karon usa lamang ka liso, kaha sa trigo o sa uban bang mga binhi.
38 God makes the plant grow into the form he has chosen, and different seeds produce different plants with different forms.
Apan ang Dios mao ang magahatag niini ug lawas sumala sa iyang pagbuot, ug ang matag-usa ka liso iyang pagahatagan ug lawas nga kaugalingon niini.
39 What living things are made from is not the same. Human beings have one kind of body tissue, while animals have another, birds another, and fish another.
Kay wala managsama ang tanang unod, kondili adunay usa ka matang sa unod ang alang sa mga tawo, ug lain ang alang sa mga mananap, ug lain ang alang sa mga langgam, ug lain ang alang sa mga isda.
40 There are heavenly bodies and earthly bodies. Heavenly bodies have one kind of beauty, earthly bodies another.
Adunay mga lawas nga langitnon ug aduna usab ing mga lawas nga yutan-on, apan lain ang kasanag sa mga yutan-on.
41 The sun shines in one way, and the moon another, while the stars are different again, with each one shining in a different way.
Lain ang kasanag sa Adlaw, ug lain usab ang kasanag sa Bulan, ug lain ang kasanag sa mga bitoon; kay ang usa ka bitoon lahi man ug kasanag sa laing bitoon.
42 It's the same with the resurrection of the dead. The body is sown in decay; it is raised to last forever.
Maingon man usab niana ang pagkabanhaw sa mga patay. Ang lawas nga igatisok madunot ra, apan ang lawas nga unya pagabanhawon dili madunot.
43 It is sown in shame; it is raised in glory. It is sown in weakness; it is raised in power.
Kini igatisok sa kaulawan, apan kini pagabanhawon unya diha sa kadungganan. Kini igatisok nga mahuyang, apan kini pagabanhawon unya nga makagagahum.
44 It is sown as a natural body; it is raised as a spiritual body. Just as there are natural bodies there are spiritual bodies.
Kini igatisok ingon nga lawas nga lawasnon, apan kini pagabanhawon ingon nga lawas nga espirituhanon. Kon aduna may lawas nga lawasnon, aduna man usab ing lawas nga espirituhanon.
45 As Scripture says, “The first man, Adam, became a living being;” but the last Adam a life-giving spirit.
Sa ingon niini ang kasulatan nagaingon, "Ang unang tawo nga si Adan nahimong binuhat nga buhi"; apan ang katapusang Adan nahimong espiritu nga maghahatag ug kinabuhi.
46 The spiritual did not come first, but the natural—the spiritual came after that.
Apan ang nahauna dili mao ang espirituhanon kondili ang lawasnon, ug unya ang espirituhanon.
47 The first man is from the dust of the earth; the second man is from heaven.
Ang nahaunang tawo gikan sa yuta, hinimog abog; ang ikaduhang tawo gikan sa langit.
48 Earthly people are like the man made from the earth; heavenly people are like the man from heaven.
Ang mga hinimog abog samag kinaiya niadtong unang gihimo gikan sa abog; ug ang mga langitnon samag kinaiya niadtong gikan sa langit.
49 Just as we bore the likeness of the earthly man so we shall bear the likeness of the man from heaven.
Maingon nga kita nagasul-ob sa dagway sa tawo nga hinimog abog, kita usab managsul-ob unya sa dagway niya nga gikan sa langit.
50 However, I tell you this, my brothers and sisters: our present bodies cannot inherit the kingdom of God. These decaying bodies cannot inherit what lasts forever.
Isulti ko kini kaninyo, mga igsoon, nga ang unod ug dugo dili magapanunod sa gingharian sa Dios, ug ang madunot ra dili magapanunod sa mga butang nga walay pagkadunot.
51 Listen, I'm going to reveal a mystery! Not all of us will die—but we will all be changed,
Ania karon, isulti ko kaninyo ang usa ka tinago. Dili kitang tanan mangamatay, apan kitang tanan mangausab,
52 in a moment, in the blink of an eye, at the sound of the last trumpet. The trumpet will sound, and the dead will be raised never to die again, and we will be changed.
sa kalit, sa usa ka pagpamilok, inigtingog na sa katapusang trumpeta. Kay ang trumpeta pagapatunggon, ug ang mga patay pagabanhawon nga may mga lawas nga dili na madunot, ug kita mangausab.
53 For this perishable body must be clothed with a body that never perishes. This mortal life must be clothed with immortality.
Kay kining lawas nga madunot ra pagailisan unyag dili na madunot, ug kining lawas nga mamatay ra pagailisan unyag dili na mamatay.
54 When this perishable body has been clothed with a body that never perishes, and this mortal life has been clothed with immortality, then the Scripture will come true that says, “Death has been totally conquered and destroyed.
Ug sa diha nga ang lawas nga madunot ra kailisan nag dili madunot, ug ang lawas nga mamatay ra kailisan nag dili mamatay, nan, matuman na gayud unya ang nahisulat nga nagaingon: Ang kamatayon gilamoy diha sa kadaugan."
"O kamatayon, hain na ang imong pagkamadaugon? O kamatayon, hain na ang imong ikot?" (Hadēs g86)
56 The sting that causes death is sin; and the power of sin is the law;
Ang ikot sa kamatayon mao ang sala, ug ang gahum sa sala mao ang kasugoan.
57 but praise God who gives us the victory through our Lord Jesus Christ.
Apan salamat sa Dios nga mao ang nagahatag kanato sa kadaugan pinaagi sa atong Ginoong Jesu-Cristo.
58 So my dear brothers and sisters: be strong, stand firm, doing everything you can for the Lord's work, since you know that nothing you do in the Lord is wasted.
Busa, hinigugma kong mga igsoon, kinahanglan magpakalig-on kamo, dili matarug, sa kanunay magmadagayaon sa bulohaton sa Ginoo, sa nasayran ninyo nga diha sa Ginoo ang inyong pagpangabudlay dili makawang.
