Proverbs 24
1 Be not thou envious of evil men, neither desire to be with them;
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 for their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom is a house built, and by understanding it is established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 and by knowledge are the chambers filled with all precious and pleasant substance.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge increaseth strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For with good advice shalt thou make thy war; and in the multitude of counsellors there is safety.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool: he will not open his mouth in the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 He that deviseth to do evil shall be called a master of intrigues.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The purpose of folly is sin, and the scorner is an abomination to men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 [If] thou losest courage in the day of trouble, thy strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Deliver them that are taken forth unto death, and withdraw not from them that stagger to slaughter.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If thou sayest, Behold, we knew it not, will not he that weigheth the hearts consider it? And he that preserveth thy soul, he knoweth it; and he rendereth to man according to his work.
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Eat honey, my son, for it is good; and a honeycomb is sweet to thy taste:
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 so consider wisdom for thy soul; if thou hast found it, there shall be a result, and thine expectation shall not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Lay not wait, O wicked [man], against the dwelling of the righteous; lay not waste his resting-place.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For the righteous falleth seven times, and riseth up again; but the wicked stumble into disaster.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth;
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 lest Jehovah see it, and it be evil in his sight, and he turn away his anger from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thyself because of evil-doers, [and] be not envious of the wicked:
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 for there shall be no future to the evil [man]; the lamp of the wicked shall be put out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear Jehovah and the king: meddle not with them that are given to change.
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These things also come from the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He that saith unto the wicked, Thou art righteous, peoples shall curse him, nations shall abhor him;
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 but to them that rebuke [him] shall be delight, and a good blessing cometh upon them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 He kisseth the lips who giveth a right answer.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare thy work without, and put thy field in order, and afterwards build thy house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not a witness against thy neighbour without cause; and wouldest thou deceive with thy lips?
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, I will do so to him as he hath done to me, I will render to the man according to his work.
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I went by the field of a sluggard, and by the vineyard of a man void of understanding;
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 and lo, it was all grown over with thistles, and nettles had covered the face thereof, and its stone wall was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I looked, I took it to heart; I saw, I received instruction:
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 — A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest!
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 So shall thy poverty come [as] a roving plunderer, and thy penury as an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
