< Lucas 12 >

1 Sa kasamtangan, sa dihang nagtigom ang liboan nga mga tawo, nagkatinumbanay sila sa usag-usa, nagsugod siya pagsulti ngadto sa iyang mga disipulo una sa tanan, “Pagbantay kamo sa mga patubo sa mga Pariseo, nga mao ang pagpaka-aron ingnon.
Enquanto eles faziam isso, milhares de pessoas se reuniram [em redor de Jesus]. Havia tantos que eles estavam pisando uns em outros. Então ele disse aos seus discípulos, “Tenham cuidado de [não se tornarem ]hipócritas [como ]os fariseus. Pois a sua [má influência se estende para os outros assim como ]o fermento [espalha sua influência pela massa].
2 Apan walay tinagoan nga dili mabutyag, ug walay gitagoan nga dili mahibaw-an.
As coisas que [eles ou outras] pessoas tentam esconder agora não vão permanecer escondidos. [Deus um dia ]vai fazer com que [todos ]saibam as coisas que eles escondem agora.
3 Busa bisan unsay imong gisulti diha sa kangitngit madungog diha sa kahayag, ug bisan unsay imong gisulti diha sa igdulungog sa tago nga lawak, igamantala didto sa mga atop sa balay.
Todas as coisas que vocês dizem [secretamente ]na escuridão, [um dia ]as pessoas ouvirão na luz do dia. As coisas que vocês disseram [a alguém ]em voz bem baixa em uma sala onde não tem mais ninguém, [as pessoas ]vão proclamá-las publicamente.
4 Sultihan ko kamo mga higala, ayaw kamo kahadlok niadtong makapatay sa lawas, human niana wala na silay laing mahimo.
Meus amigos, ouçam [com cuidado]! Não tenham medo das pessoas que podem matar vocês, porém depois de matar vocês, não tem mais nada que possam fazer [para feri-los].
5 Apan pasidan-an ko kamo niadtong angay kahadlokan. Kahadloki siya, nga human makapatay, adunay katungod sa pagtambog kanimo didto sa impiyerno. Oo, sultihan ko ikaw, kahadloki siya. (Geenna g1067)
Mas eu vou dizer a vocês de quem é que realmente devem ter medo. Vocês devem ter medo de [Deus], porque ele não só tem [poder para ]matar as pessoas, ele tem poder para jogá-las no inferno depois! Sim, vocês realmente devem ter medo dele! (Geenna g1067)
6 Dili ba ang lima ka langgam mabaligya sa duha ka gagmayng sinsilyo? Apan walay usa kanila nga gikalimtan sa atubangan sa Dios.
[Pensem nos ]pardais. [Eles têm tão pouco valor que ]pode-se comprar cinco deles por apenas duas moedas pequenas. Mas Deus não se esquece de nenhum deles!
7 Bisan pa ang mga buhok diha sa inyong ulo naihap man. Ayaw kahadlok. Mas bililhon pa kamo kaysa daghan nga langgam.
Vocês são de mais valor [para Deus ]do que muitos pardais. Portanto, não tenham medo [do que as pessoas podem fazer a vocês]! Ele sabe até quantos cabelos há na cabeça de cada um de vocês, [então se você perde um, ele já sabe disso]. Portanto, nada [mau pode acontecer a vocês sem ele saber].
8 Sultihan ko kamo, ang matag-usa nga moangkon kanako atubangan sa katawhan, pagaangkonon usab sa Anak sa Tawo atubangan sa mga anghel sa Dios,
Eu também quero dizer a vocês que se alguém [sem ter medo ]diz a outros [que ele é meu discípulo], eu, aquele que vim do céu, vou dizer a Deus [que ele é meu discípulo], enquanto os anjos de Deus escutam.
9 apan siya nga molimod kanako atubangan sa katawhan igalimod usab atubangan sa mga anghel sa Dios.
mas se ele tem medo e diz na presença de outros que não é [meu discípulo], eu vou dizer que ele não é meu discípulo, enquanto os anjos de Deus ouvirem.
10 Ang matag-usa nga mosulti ug pulong batok sa Anak sa tawo, siya mapasaylo, apan kaniya nga nagapasipala sa Balaang Espiritu, dili gayod mapasaylo.
[Eu ]também [vou dizer a vocês ]que [Deus ]pode perdoar aqueles que dizem coisas ruins a respeito de mim, aquele que vim do céu, mas [Deus ]não vai perdoar ninguém que diz coisas más a respeito do Espírito Santo.
11 Sa dihang dad-on kamo nila sa mga sinagoga, sa mga magmamando, ug sa mga anaa sa panggamhanan, ayaw kamo kabalaka kung unsaon ninyo pagsulti sa inyong ipangatarungan, o unsay inyong itubag,
Então quando eles perguntam a vocês nas casas judaicas de adoração e na presença dos governadores e de outras autoridades [a respeito da sua confiança em mim], não se preocupem sobre como vão responder a eles [quando eles acusarem vocês], nem se preocupem com o que vão dizer,
12 kay ang Balaang Espiritu magatudlo kaninyo niadtong taknaa kung unsay angay ninyong isulti.”
porque o Espírito Santo vai dizer a vocês naquela mesma hora o que é que devem dizer.
13 Unya dunay usa ka tawo nga gikan sa pundok nag-ingon kaniya, “Magtutudlo, sultihi ang akong igsoon nga bahinon ang among napanunod nga mga kabilin.”
Aí uma das pessoas na multidão disse a [Jesus], “Mestre, diga a meu irmão [mais velho ]para dividir a propriedade do meu pai e me dar [a parte que ]me [pertence]!”
14 Giingnan siya ni Jesus, “Tawo, kinsa may naghimo kanako nga maghuhukom ug tigpataliwala kaninyo?”
Mas Jesus respondeu a ele, “Homem, ninguém me designou/será que alguém me designou para eu julgar [esses assuntos quando as pessoas ]disputam propriedade!
15 Ug iyaha silang giingnan, “Pagbantay nga mahilikay ninyo ang inyong kaugalingon gikan sa tanang hinakog nga pangandoy, tungod kay ang kinabuhi sa tawo wala diha sa kadagaya sa iyang kabtangan.”
Então ele disse a toda a multidão, “Tenham muito cuidado, para não desejarem de nenhuma maneira as coisas dos outros! Ninguém pode fazer a sua vida mais segura obtendo mais bens.”
16 Unya gisuginlan sila ni Jesus sa usa ka sambingay,
Então ele contou a eles esta ilustração: havia certo homem rico que tinha roças onde cresciam muitas coisas em abundância.
17 nga nag-ingon, “Ang uma sa usa ka tawong dato mihatag ug daghang abot, ug miingon siya sa iyang kaugalingon, 'Unsa naman ang akong buhaton, nga wala naman akoy kabutangan sa akong mga abot?'
Aí ele disse [para si mesmo], Eu não sei o que fazer, porque não tenho lugar [suficientemente grande ]para guardar toda a minha colheita!
18 Ug miingon siya, 'Kini ang akong buhaton. Bungkagon nako ang akong kamalig ug magbuhat ako ug mas dako niini, ug didto nako ibutang ang akong mga abot ug akong mga kabtangan.
Depois ele disse a si mesmo, Já sei o que farei. Vou derrubar meus depósitos de cereais e depois vou construir outros maiores. Então vou guardar todo meu trigo e meus outros bens [nos grandes celeiros/armazéns novos].
19 Ug ingnon nako ang akong kalag, “Kalag, daghan na kaayo ka ug kabtangan nga natigom alang sa daghan nga katuigan. Busa pahayahay na, pagkaon, pag-inom, ug paglipay.'”
[Depois ]vou dizer para mim mesmo, Agora tenho muitas coisas guardadas. [Tudo isso vai durar ]por muitos anos. [Então agora ]vou descansar. Vou beber e comer [quanto quiser], e ficar feliz [por muito tempo]!
20 Apan ang Dios miingon kaniya, 'Tawong buang, karong gabhiona ang imong kalag pagakuhaon gikan kanimo, ug ang tanang butang nga imong giandam, kinsa naman ang manag-iya?'
Mas Deus disse a ele, “Que [homem ]estúpido! Hoje à noite você vai morrer! Então todos [os bens ]que você guardou [para si mesmo ]vão [ser de outro, e não de ]você! Você acha que vai aproveitar de tudo aquilo que já guardou?
21 Mahisama niana ang dangatan sa usa ka tawo nga nagtigom ug bahandi para sa iyang kaugalingon apan dili dato sa Dios.”
[então Jesus terminou esta ilustração dizendo, ]”É isso que vai acontecer àquele que guarda coisas somente para si mesmo mas que não tem coisas que Deus considera valiosas.
22 Giingnan ni Jesus ang iyang mga disipulo, “Busa sultihan ko kamo, ayaw kamo kabalaka sa inyong kinabuhi-kung unsay inyong kan-on, ug mahitungod sa inyong lawas-kung unsay inyong isuot.
Então [Jesus ]disse aos seus discípulos, “Então quero dizer isso a vocês: não se preocupem com [as coisas de que precisam ]para viver. Não se preocupem com [isso de ter bastante comida ]para comer. Não cuidem de [ter roupas suficientes ]para usar.
23 Kay ang kinabuhi mas ahinungdanon kaysa pagkaon, ug ang lawas mahinungdanon kaysa mga bisti.
Porque o viver significa mais do que [só ]ter comida, e os seus corpos são mais [importante ]do que as roupas [que usam].
24 Hunahunaa ang mga uwak, nga wala sila nagtanum o nag-ani. Wala silay lawak tipiganan o kamalig, apan ang Dios nagpakaon kanila. Mas mahinungdanon pa kamo kaysa mga langgam!
Pensem nos pássaros: eles não plantam semente nem colhem [trigo]. Eles não têm salas nem armazéns onde guardam as colheitas. Mas Deus providencia comida para eles. [À vista de Deus], vocês são muito mais importantes do que os pássaros. [Então ele certamente vai providenciar o que vocês precisam]!
25 Ug kinsa ba kaninyo nga pinaagi sa pagkabalaka nakadugang ug gitas-on sa iyang kinabuhi?
Não há ninguém/será que alguém pode acrescentar um pouco à vida dele preocupando-se com isso!
26 Ug kung dili kamo makahimo bisan niining diyutay nga butang, nganong mabalaka man kamo sa uban?
Esta é coisa pequena para fazer. Então já que não podem fazer isso, certamente vocês não devem/por que é que se preocupam com outras coisas [que precisam para viver! ]
27 Hunahunaa ang mga kabulakan-giunsa nila pagtubo. Wala sila naghago, o nagtahi. Apan sultihan ko kamo, nga bisan si Solomon sa tanan niyang himaya wala gayud makabisti sa sama niini.
Pensem em como as flores crescem [nos campos]. Elas não trabalham [para ganhar dinheiro, ]e não fazem as suas próprias roupas. Mas digo a vocês que [mesmo que o Rei ]Salomão, [que vivia muito tempo atrás, vestisse roupas muito lindas, ]suas roupas não eram tão lindas quanto [as flores nos campos].
28 Kung ang Dios nagapabisti sa mga sagbot sa kaumahan, nga anaa karon, ug sa pagkaugma igalabay didto sa hudno, kamo pa ba ang dili niya bistihan. Pagkadiyutay sa inyong pagtuo!
Deus faz aquelas flores belas. Mas elas crescem nos campos por pouco tempo. Então [alguém ]as corta quando corta a outra relva/o resto do capim, e as joga no forno [para queimá-las para assar pão]. Deus vai [cuidar de vocês ]muito mais [do que cuida do capim ao cobri-lo de flores bonitas]. Então certamente ele vai providenciar roupa para vocês, [mesmo que ]vocês sejam pessoas que não tenham certeza [de que ele vá fazer isso]!
29 Ayaw paghunahuna kung unsay inyong kaonon o imnon, ug ayaw kamo ug kabalaka.
Não pensem sempre no que vão ter para comer e no que vão ter para beber, e não se preocupem com estas coisas.
30 Kay ang tanang katawhan sa tibuok kalibotan nagapangita niining mga butanga, ug ang inyong Amahan nasayod nga nagkinahanglan kamo niining mga butanga.
As pessoas que não confiam em Deus sempre se preocupam com [estas coisas]. Mas o seu Pai no céu sabe que vocês precisam destas coisas, [por isso vocês não devem se preocupar com elas].
31 Apan pangitaa ang iyang gingharian, ug kining mga butanga igadugang nganha kaninyo.
Em vez disso, cuidem de deixar que ele controle [as suas vidas ]totalmente. Então ele dará a vocês suficiente dessas coisas também.
32 Ayaw kahadlok, diyutay'ng panon, kay ang inyong Amahan mahimuot kaayo nga mohatag kaninyo sa gingharian.
[Vocês que são meus discípulos são como um ]rebanho pequeno de ovelhas, [e eu sou como seu pastor]. Portanto vocês não devem ter medo. O seu Pai [no céu ]deseja permitir que vocês governem com ele [no céu].
33 Ibaligya ang inyong mga kabtangan ug ipanghatag sa mga kabos. Paghimo kamog mga puntil nga dili magisi- bahandi sa langit nga dili mahurot, diin walay kawatan nga makapaduol, ug walay bokbok nga makaguba.
[Então ]vendam as coisas que vocês têm/possuem. Deem [o dinheiro que recebem dessas coisas ]para os pobres. [Se fizerem isso, vai ser como se ]providenciassem para si mesmos bolsas que nunca acabam, e [Deus vai dar ]a vocês um tesouro no céu que nunca diminui. Lá nenhum ladrão pode se aproximar [para roubá-lo], e nenhum bicho/inseto pode destruí-lo.
34 Kay kung hain gani ang inyong mga bahandi, atua usab didto ang inyong kasingkasing.
Lembrem-se de que [as coisas que ]vocês [consideram mais ]valiosas para si mesmos serão [as coisas ]em que vocês sempre estarão pensando.
35 Bakosi ang inyong tag-as nga mga bisti diha sa inyong hawak, ug pasigaha kanunay ang inyong mga suga,
Sempre estejam preparados [para fazerem a obra de Deus], como [pessoas ]que colocam suas roupas de trabalho prontos [para servir], com suas lâmpadas acesas a noite toda.
36 ug pakasama kamo sa mga tawo nga naghulat sa ilang agalon nga gikan sa kombira sa kasal, aron sa pag-abot ug pagpanuktok niya, pagaablihan dayon nila ang pultahan alang kaniya.
Estejam [prontos para a minha volta], como servos que estão esperando o seu chefe voltar de uma festa de casamento [que dura vários dias]. Eles estão [prontos para ]abrirem a porta para ele e [começarem a trabalhar para ele de novo ]logo que ele chega e bate à porta.
37 Bulahan kadtong mga sulugoon, diin nakaplagan sa ilang agalon nga nagbantay sa iyang pagbalik. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga bakosan niya ang iyang taas nga bisti diha sa iyang hawak, palingkuron niya sila sa kan-anan, ug silbihan sila.
Se esses servos estiverem acordados quando ele chegar[, ele vai ]estar muito contente com eles. Vou dizer o seguinte a vocês: ele vai vestir [as roupas ]que os servos usam e dizer a eles para se sentarem para um jantar, e vai servir [um jantar para ]eles.
38 Kung ang agalon muabot sa tungang gabii, o bisan sa kaadlawon, ug makaplagan sila nga andam, bulahan kadto nga mga suluguon.
[Mesmo que ]ele volte entre a meia-noite e o levantar do sol, se ele descobrir que os servos estão [acordados e ]preparados [para ele], ele vai estar muito contente com esses servos.
39 Timan-i kini, nga kung ang agalon sa panimalay nasayod sa takna sa pag-abot sa kawatan, dili gayod niya pasagdan ang iyang balay nga masulod.
Mas vocês também devem lembrar-se disso: se o dono da casa tivesse sabido a que hora o ladrão ia chegar, ele [teria ficado acordado e ]não teria deixado que [o ladrão ]entrasse na casa [e roubasse seus bens].
40 Pag-andam usab kamo, tungod kay wala kamo masayod sa takna nga muabot ang Anak sa Tawo.”
Da mesma maneira, vocês também devem estar prontos [para a minha volta], porque eu, aquele que vim do céu, vou chegar em uma hora quando vocês não vão estar [me esperando].”
41 Si Pedro miingon, “Ginoo, imoha bang gisulti kining sambingay alang kanamo lamang o sa matag-usa usab?”
Pedro disse, “Senhor, o senhor está dando esta ilustração para nós ou [também ]para todos [os demais].
42 Ang Ginoo nag-ingon, “Kinsa man ang matinud-anon ug maalamon nga tagadumala sa panimalay sa iyang agalon aron maoy magbahinbahin ug pagkaon ngadto sa tanang suluguon sa hustong panahon?
O Senhor respondeu, “[Estou dizendo isso para vocês ou para qualquer outro ]que seja como um gerente sábio e fiel na casa do seu chefe. O chefe dele o escolhe para [dirigir os assuntos de sua casa ]e para dar comida a todos os servos dele na hora certa. [Então ele sai em uma longa viagem].
43 Bulahan kadto nga suluguon, diin nakaplagan sa iyang agalon nga dunay gibuhat sa iyang pag-abot.
Se o servo estiver fazendo essas coisas quando o chefe dele voltar, [seu chefe ]vai estar muito contente com ele.
44 Sultihan ko kamo nga ipiyal gayod kaniya ang tanan niyang katigayonan.
Vou dizer isto a vocês: o chefe dele vai designá-lo para dirigir todos os negócios dele [permanentemente].
45 Apan kung ang maong sulugoon magaingon sa iyang kasingkasing, 'Ang akong agalon naglangan sa iyang pagbalik,' ug mosugod pagpamunal sa mga lalaki ug mga babaye nga mga sulugoon, ug magsige ug kaon ug inom, ug mahimong hubog,
Mas aquele servo talvez diga para si mesmo, Meu chefe está fora faz muito tempo, [então ele provavelmente não vai voltar logo]. Então ele talvez comece a bater nos servos e nas servas. E talvez ele também comece a comer [muito ]e a ficar bêbado.
46 ang agalon niadto nga sulugoon moabot sa adlaw nga wala niya gidahom, ug sa takna nga wala niya mahibaloi, ug pagatagudtaguron siya ug magtakda ug dapit alang kaniya uban sa dili mga matinud-anon.
[Se ele fizer assim, e se ]o chefe dele voltar em um dia quando ele não o estiver esperando, então o chefe dele vai bater muito nele e vai colocá-lo [no lugar onde ele coloca todos aqueles ]que não [o servem ]fielmente.
47 Kadto nga sulugoon, nga nahibalo sa kabubut-on sa iyang agalon, ug unya wala nangandam o nagbuhat sumala sa iyang kabubut-on, pagakastigohon sa makadaghan.
[O chefe ]vai bater severamente em cada servo que sabe o que seu chefe quer que faça mas que não se apronta e não faz o que o chefe dele deseja.
48 Apan kaniya nga wala mahibalo, ug nakabuhat ug sayop nga angay sa silot, pagakastigohan siya apan diyutay lamang. Ang matag-usa nga gihatagan ug daghan, mas labi pa ang paninglon kaniya, ug si bisan kinsa nga gipiyalan ug daghan, mangayo sila ug mas labaw pa kaniya.
Mas [o chefe ]vai bater pouco em cada servo que não sabia [o que seu chefe queria ]que fizesse e que fez coisas pelas quais merecia que seu chefe batesse nele. [Deus vai tratar o povo dele da mesma forma, porque ]ele espera muito daqueles a quem ele tem permitido [entender muito]. As pessoas que dão muitas coisas [aos outros para estes cuidarem delas ]esperam que [cuidem ]bem [dessas coisas]. Semelhantemente, [Deus ]espera muito daqueles a quem ele tem permitido [entender muito]. Além disso, ele espera mais daqueles a quem ele tem dado muita [habilidade.]
49 Mianhi ako sa pagsunog sa kalibotan, ug nanghinaot ako nga kini misilaob na.
Vim à terra para causar [dificuldades ][MET] [que vão purificar vocês assim como ]o fogo [purifica metal ](OU causar divisões). E como eu queria que o tempo quando Deus vai purificar vocês (OU, causar divisões entre vocês) já tivesse começado.
50 Apan aduna akoy bawtismo nga ibawtismo pa kanako, ug dili ako mahimutang hangtod matapos kini!
Daqui a pouco eu preciso sofrer muito. Estou sentindo grande ansiedade, que vai continuar até o meu sofrimento acabar.
51 Nagahunahuna ba kamo nga mianhi ako sa kalibotan aron sa paghatag ug kalinaw? Sultihan ko kamo, dili, apan sa pagkabahinbahin.
Vocês acham que porque eu vim à terra as pessoas vão agir pacificamente umas com as outras? Não! Devo dizer a vocês que não é isso que vai acontecer! Pelo contrário, as pessoas vão ser divididas.
52 Kay sugod karon adunay lima ka tawo sa usa ka balay nga magkabahinbahin, ang tulo batok sa duha, o duha batok sa tulo.
Já que algumas das pessoas em uma casa vão crer em mim e outras não, elas serão divididas. Três pessoas em uma dada casa [que creem em mim ]vão se opor a duas [que não creem], ou duas [que creem em mim ]vão se opor a três [que não creem].
53 Magkabahinbahin sila, ang amahan batok sa anak nga lalaki, ug anak nga lalaki batok sa amahan; inahan batok sa iyang anak nga babaye, ug anak nga babaye batok sa iyang inahan; ugangang babaye batok sa iyang binalaye, ug binalaye batok sa ugangang babaye.”
Desta forma um homem vai se opor ao seu próprio filho, ou um filho vai se opor ao seu pai. Uma mulher vai se opor à sua filha ou uma mulher vai se opor à sua mãe. Uma mulher vai se opor à sua nora ou uma mulher vai se opor à sua sogra.
54 Si Jesus nagsulti usab ngadto sa mga katawhan, “Kung makita ninyo ang dag-om nga magagikan sa kasadpan magaingon dayon kamo nga, 'Moabot ang ulan,' ug unya mahitabo kini.
Ele [também ]disse à multidão, “[Neste país], quando vocês veem formar uma nuvem [escura ]no oeste, vocês dizem imediatamente, Vai chover, e é isso que acontece.
55 Ug kung mohuros ang hangin sa habagat, magaingon kamo nga, 'Maglagiti ang kainit karon,' ug unya mahitabo kini.
[Nesta região ]quando o vento sopra do sul, vocês dizem, Vai ser um dia muito quente! E é justamente isso que acontece.
56 Mga tigpakaaron-ingnon, makabalo kamong mohubad sa dagan sa kalibotan ug sa kalangitan, apan naunsa nga dili kamo makabalo unsaon paghubad sa panahon karon?
Vocês hipócritas! Vocês podem discernir como [o tempo vai mudar/se vai chover ou não, ]prestando atenção às nuvens e ao vento. Por que é que vocês não/é frustrante que não podem discernir [o que Deus está fazendo ]no tempo presente/atual!
57 Nganong dili man kamo makahukom kung unsay maayo alang sa inyong kaugalingon?
Cada um de vocês deve/por que não pode determinar qual a coisa certa para você fazer agora [quando ainda tem tempo para fazer]!
58 Sa dihang magkuyog kamo sa inyong kaaway paingon sa mahistrado, paningkamoti ang pagpakighusay kaniya diha sa dalan aron nga dili ka niya guyuron didto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom dili magtugyan kanimo didto sa opisyal, ug ang opisyal dili magbalhog kanimo sa bilanggoan.
[Se não fizer isso, Deus vai castigar você. Vai ser como aquilo que acontece quando ]alguém leva um de vocês à justiça dizendo que tem feito algo muito mau. Você deve tentar entrar em um acordo/fazer as pazes com ele quando ainda está no caminho para a justiça. Pois se ele forçar você a ir à justiça, o juiz vai resolver que você está culpado e vai colocá-lo nas mãos do oficial da corte. Aí o oficial vai colocar você na prisão.
59 Sultihan ko kamo, nga dili gayud kamo makalingkawas gikan didto hangtod nga kabayran ninyo ang katapusang bahin nga salapi.”
Digo a vocês que se isso acontecer, certamente você nunca vai deixar a prisão porque nunca vai poder pagar tudo quanto o juiz diz que deve.

< Lucas 12 >