Proverbios 24

1 No tengas envidia de los malvados, ni desees su compañía,

Ne sekvu malbonajn homojn, Kaj ne deziru esti kun ili;

2 porque ellos conspiran planes crueles y discuten entre ellos para causar tribulación.

Ĉar ilia koro pensas pri perfortaĵo, Kaj ilia buŝo parolas malbonaĵon.

3 Una casa se construye con sabiduría. Su fundamento seguro es la inteligencia.

Per saĝo konstruiĝas domo, Kaj per prudento ĝi fortikiĝas;

4 Sus habitaciones están llenas de conocimiento, con todo tipo de hermosos y valiosos objetos.

Kaj per sciado la ĉambroj pleniĝas Per ĉia havo grandvalora kaj agrabla.

5 Si tienes sabiduría, serás fuerte. Si tienes inteligencia, tu poder aumentará.

Homo saĝa havas forton, Kaj homo prudenta estas potenca.

6 Porque con la guía correcta, podrás ir a la guerra, y serás victorioso si tienes muchos buenos consejeros.

Kun pripenso faru militon; Kaj venko venas per multe da konsilantoj.

7 La sabiduría examina las mentes de los tontos. Ellos no tienen nada que aportar en las discusiones sobre los asuntos importantes.

Tro alta estas la saĝo por malsaĝulo; Ĉe la pordego li ne malfermos sian buŝon.

8 Todo aquel que hace planes para hacer el mal, será considerado un problemático.

Kiu intencas fari malbonon, Tiun oni nomas maliculo.

9 Los planes que hacen los tontos son de pecado. Todos aborrecen a los que se burlan de otros.

Malico de malsaĝulo estas peko; Kaj blasfemanto estas abomenaĵo por homo.

10 Si te rindes en el momento de la prueba, mostraras cuan débil eres.

Se vi montriĝis malforta en tago de mizero, Via forto estas ja malgranda.

11 Rescata a los que son expulsados para ser ejecutados. Salva a los que desfallecen de camino a su muerte.

Savu tiujn, kiujn oni prenis por mortigi, Kaj ne fortiriĝu de tiuj, kiuj estas kondamnitaj al morto.

12 Si dices: “No sabíamos nada sobre esto”, ¿no crees que el Dios que juzga las motivaciones no se dará cuenta de lo que ocurre realmente? El que te mira desde arriba lo sabe todo, y le pagará a todos según sus actos.

Se vi diras: Ni tion ne sciis, La esploranto de koroj ja komprenas, Kaj la gardanto de via animo ja scias, Kaj Li redonas al homo laŭ liaj faroj.

13 Hijo mío, comer miel te conviene; el panal de miel tiene un dulce sabor.

Manĝu, mia filo, mielon, ĉar ĝi estas bona; Kaj la mieltavolo estas dolĉa por via gorĝo;

14 Del mismo modo, debes saber que te conviene la sabiduría; y que sin la encuentras habrá un futuro para ti que no será frustrado.

Tia estas por via animo la sciado de saĝo, se vi ĝin trovis, Kaj ekzistas estonteco, kaj via espero ne pereos.

15 No seas como el criminal que espera para entrar por sorpresa en las casas de las buenas personas. No ataques el lugar donde viven.

Ne insidu, ho malvirtulo, kontraŭ la domo de virtulo; Ne ataku lian ripozejon;

16 Los que hacen el bien podrán caer siete veces, y aun así se levantaran; pero el desastre vendrá para derribar a los malvados.

Ĉar sep fojojn virtulo falos, kaj tamen leviĝos; Sed malvirtuloj implikiĝas en la malfeliĉo.

17 No celebres cuando tu enemigo caiga. No te alegues cuando se tropiece,

Kiam falas via malamiko, ne ĝoju, Kaj ĉe lia malfeliĉo via koro ne plezuriĝu;

18 porque puede que cuando el Señor lo note, se desagrade de ti y no lo castigue como lo había pensado.

Ĉar eble la Eternulo vidos, kaj tio ne plaĉos al Li, Kaj Li returnos de li Sian koleron.

19 No te enojes por causa de los malvados, ni sientas celos por los que hacen el mal,

Ne koleru kontraŭ malbonfarantoj, Kaj ne enviu la malvirtulojn;

20 porque los malvados no tienen futuro. La lámpara de los malvados se apagará.

Ĉar la malbonulo ne havos estontecon; La lumilo de malvirtuloj estingiĝos.

21 Hijo mío, honra al Señor y al rey, y no te juntes con los rebeldes,

Timu, mia filo, la Eternulon kaj la reĝon; Kun ribeluloj ne komunikiĝu.

22 porque el desastre vendrá sobre ellos repentinamente. ¿Quién podrá saber cómo los castigarán el Señor y el rey?

Ĉar subite venos ilia pereo; Kaj kiu scias, kiam venos la puno de ambaŭ?

23 Estos son más dichos del sabio: Mostrar preferencias cuando emites un juicio no es bueno.

Ankaŭ ĉi tio estas vortoj de saĝuloj: Konsideri personojn ĉe juĝado estas ne bone.

24 Los que le dicen al culpable: “Eres inocente”, serán malditos por el pueblo y odiados por la nación,

Kiu diras al malvirtulo: Vi estas virtulo, Tiun malbenos popoloj, tiun malamos gentoj.

25 pero los que condenan al culpable serán estimados, y recibirán rica bendición.

Sed kiuj faras riproĉojn, tiuj plaĉas, Kaj sur ilin venos bona beno.

26 Una respuesta honesta es como un beso en los labios.

Kiu respondas ĝustajn vortojn, Tiu kisas per la lipoj.

27 Haz primero el trabajo que necesitas hacer afuera y prepárate para sembrar tus campos. Solo después de eso, comienza a construir tu casa.

Plenumu vian laboron ekstere, Pretigu ĉion sur via kampo; Kaj poste aranĝu vian domon.

28 No seas testigo contra tu prójimo sin tener una buena razón, ni digas mentiras.

Ne atestu sen kaŭzo kontraŭ via proksimulo; Ĉu vi trompus per via buŝo?

29 No digas en tu pensamiento: “Voy a hacerle lo mismo que me hizo! ¡Haré que me pague por lo que ha hecho!”

Ne diru: Kiel li agis kontraŭ mi, tiel mi agos kontraŭ li; Mi redonos al la homo laŭ lia faro.

30 Mientras caminaba, pasé por el campo del hombre perezoso, y por el viñedo de un insensato.

Mi pasis tra kampo de homo maldiligenta Kaj tra vinberĝardeno de sensaĝulo;

31 Y estaba lleno de monte y espinas, el suelo estaba cubierto de hierba y la piedra angular se había caído.

Kaj jen ĉie elkreskis urtiko, Ĉio estas kovrita de dornoj, Kaj la ŝtona muro estas detruita.

32 Y mientras veía, pensé y aprendí una lección:

Kaj kiam mi vidis, mi prenis ĝin en mian koron, Mi rigardis, kaj ricevis instruon:

33 Puedes decir: “Solo dormiré un poco más, me recostaré apenas un rato, y cruzaré mis brazos para descansar un poco más”,

Iom da dormo, iom da dormeto, Iom da kunmeto de la manoj por kuŝado;

34 pero la pobreza te atacará como un ladrón, y la miseria como un guerrero armado.

Kaj venos via malriĉeco kiel rabisto, Kaj via senhaveco kiel viro armita.