Dagiti Proverbio 25

1 Dagitoy dagiti dadduma pay a nainsiriban a sasao ni Solomon nga insurat dagiti tattao ni Ezekias nga ari ti Juda.

También éstos son proverbios de Salomón, que transcribieron los varones de Ezequías, rey de Judá:

2 Pakaitan-okan ti Dios ti panangilimedna iti maysa a banag, ngem pakaidayawan dagiti ari ti mangsukimat iti daytoy.

Gloria de ʼElohim es encubrir un asunto, Pero honra del rey es escudriñarlo.

3 Kas kangato dagiti langit a nangato ken kauneg ti daga, kasta ti kaiyarigan ti panangsukimat iti puso dagiti ari.

Así como la altura de los cielos y la profundidad de la tierra, El corazón de los reyes es inescrutable.

4 Ikkatem ti lati iti pirak, tapno mabalin nga aramaten ti mammanday ti pirak.

Quita la escoria de la plata, Y saldrá un vaso para el platero.

5 Kasta met nga ikkatem dagiti nadangkes a tattao iti imatang ti ari ket mapatibkerto ti tronona babaen iti panangaramidna iti umno.

Aparta al perverso de la presencia del rey, Y su trono se afianzará en justicia.

6 Saanmo nga itan-ok ti bagim iti imatang ti ari ken saanka nga agtakder iti disso a para laeng kadagiti natatakneng a tattao.

No te alabes delante del rey, Ni estés en el lugar de los grandes.

7 Nasaysayaat nga ibagana kenka nga, “Umaykadtoy,” ngem iti maibabainka iti sangoanan ti natakneng a tao. Ti nasaksiam,

Mejor es que te diga: Sube acá, Que ser humillado en presencia de un noble A quien vieron tus ojos.

8 ket saanmo a dagus nga ipausig. Ta anianto ngay ti maaramidam no sikanto ti ibabain ti kaarrubam iti dayta a nasaksiam?

No te des prisa en pleitear, Porque ¿qué harás al final Cuando tu prójimo te haya avergonzado?

9 Pagiinnadalanyo ti saanyo a pagkinnaawatan iti kaarrubam a dakdakayo laeng ket saanmo nga ipakaammo dayta a palimed iti sabali,

Discute tu causa con tu prójimo, Y no des a conocer el secreto de otro,

10 ta no saan ket amangan no ibabainnakanto ti makangngeg ket mangiwarasto iti saan a nasayaat a maipanggep kenka ket saanto dayta a mapasardeng.

No sea que te deshonre el que lo oye, Y tu mala fama no pueda repararse.

11 Ti panangibaga iti nasasayaat a sao ket kas iti balitok a naikabil iti pirak.

Manzana de oro con adornos de plata Es la palabra dicha oportunamente.

12 Ti nasirib a panangtubngar iti maysa a dumdumngeg ket kasla balitok a singsing wenno alahas a naaramid manipud iti kapipintasan a balitok.

Zarcillo de oro y joya de oro fino Es el que reprende al sabio que tiene oído dócil.

13 Ti napudno a mensahero ket mangipapaay iti nasayaat a rikna iti nangibaon kenkuana a kas iti lammiis ti niebe iti tiempo ti panagaapit.

Frescura de nieve en tiempo de cosecha Es el mensajero fiel para el que lo envía, Pues refresca la vida de su ʼadón.

14 Kas kadagiti ulep ken angin nga awan tudona ti kaiyarigan ti tao a mangipaspasindayag iti sagut a saanna met kadi nga ited.

Como nubes y vientos sin lluvia, Es el que se jacta falsamente de sus regalos.

15 Babaen iti kinaanus, mabalinka a makaallukoy iti turay, ken ti nalukneng a dila ket arigna a mabalin a makatukkol iti tulang.

Con longanimidad se persuade al gobernante, Pues la lengua amable quebranta los huesos.

16 No makasarakka iti diro, manganka laeng iti apagisu-ta no mapalalluam, isarwamto met laeng.

¿Hallaste miel? Come lo que te baste, No sea que cuando estés lleno la vomites.

17 Saanmo a kanayon nga ibaddek ta sakam iti balay ti kaarrubam ta amangan no mauma kenka ket guraennaka.

No frecuente tu pie la casa de tu vecino, No sea que se canse de ti, y te aborrezca.

18 Ti tao a mangibagbaga iti palso a pammaneknek maibusor iti karrubana ket kasla igam a mausar iti gubat, wenno maysa a kampilan, wenno maysa a natirad a pana.

Martillo, cuchillo y flecha aguda, Es el hombre que da falso testimonio contra su prójimo.

19 Ti saan a napudno a tao a pagtaltalkam iti tiempo pannakariribuk ket arigna ti nadadael a ngipen wenno saka a maikagkaglis.

Como diente roto y pie descoyuntado, Es confiar en el traicionero en el día de la angustia.

20 Ti tao nga ikankantaanna ti maysa a tao a nadagsen ti riknana ket kasla tay tao a mangus-ussob iti kawesna iti tiempo ti lammin, wenno kasla suka a naibukbok iti sugat.

Como el que se quita la ropa en tiempo frío Y como vinagre sobre el bicarbonato de sodio Es cantar canciones al corazón afligido.

21 No mabisbisin ti kabusormo, ikkam isuna iti taraon a kanenna, ken no mawaw isuna, ikkam iti danum nga inumenna,

Si tu enemigo tiene hambre, dale de comer. Si tiene sed, dale de beber.

22 ta arigna a mangpalaka kadagiti beggang nga ikabilmo ti ulona, ket gunggunaannakanto ni Yahweh.

Porque carbones encendidos amontonas sobre su cabeza, Y Yavé te recompensará.

23 Ti kaiyarigan ti tao a mangpaunget kadagiti tattao ket kas iti angin manipud iti amianan a sigurado a mangiyeg iti tudo.

Como el viento del norte atrae la lluvia, La boca detractora, el rostro airado.

24 Nasaysayaat ti agnaed iti suli ti tuktok ti balay ngem ti makikabbalay iti babai a mannakiapa.

Mejor es vivir en un rincón de la azotea Que en casa espaciosa con esposa pendenciera.

25 Ti pakaiyarigan ti nasayaat a damag manipud iti adayo a pagilian ket kas iti nalammiis a danum iti tao a mawaw.

Como agua fresca a la persona sedienta Son las buenas noticias desde lejanas tierras.

26 Ti naimbag a tao nga agdiwerdiwer iti sangoanan dagiti nadangkes a tattao ket kas iti saan a mapagnumaran nga ubbog wenno nadadael a burayok.

Manantial turbio y pozo en ruinas Es el justo que flaquea ante el perverso.

27 Saan a nasayaat ti mangan iti adu unay a diro; dayta ket kasla panangbirbirok iti adu a pakaitan-okan.

Comer mucha miel no es bueno, Ni es bueno buscar la propia gloria.

28 Ti tao nga awanan panagteppel ket maiyarig iti siudad a nadadael ken awan paderna.

Como una ciudad cuyo muro fue derribado, Es el hombre que no domina su propio espíritu.