Dagiti Proverbio 24

1 Saanmo nga ap-apalan dagiti dakes, wenno saanmo a tarigagayan ti makikadua kadakuada,

Be not thou envious against evil men, neither desire to be with them.

2 gapu ta agpangpanggep dagiti pusoda kadagiti rinaranggas, ken agibagbaga dagiti bibigda iti maipanggep iti riribuk.

For their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.

3 Babaen iti kinasirib, adda maipatakder a balay, ken babaen iti pannakaawat, naipasdek daytoy.

Through wisdom is an house builded; and by understanding it is established:

4 Babaen iti pannakaammo, napunno dagiti siled kadagiti agkakapateg ken agkakapintas a kinabaknang.

And by knowledge shall the chambers be filled with all precious and pleasant riches.

5 Paneknekan ti masirib a tao a napigsa isuna, ken nasaysayaat ti tao nga addaan iti pannakaammo ngem iti tao a napigsa,

A wise man [is] strong; yea, a man of knowledge increaseth strength.

6 ta babaen kadagiti nainsiriban a wagas ket mapagballigiam ti pannakigubatmo, ken adda balligi babaen kadagiti adu a mammagbaga.

For by wise counsel thou shalt make thy war: and in multitude of counsellors [there is] safety.

7 Ti kinasirib ket nangato unay para iti maag, saanna nga ilukat ti ngiwatna kadagiti ruangan.

Wisdom [is] too high for a fool: he openeth not his mouth in the gate.

8 Adda maysa a tao nga agpangpanggep nga agaramid iti dakes-nalaing nga agaramid iti linuloko ti iyaw-awag kenkuana dagiti tattao.

He that deviseth to do evil shall be called a mischievous person.

9 Ti minamaag a panggep ket basol, ken um-umsien dagiti tattao ti mananglais.

The thought of foolishness [is] sin: and the scorner [is] an abomination to men.

10 No ipakpakitam ti kinatakrutmo iti aldaw ti riribuk, nakapuyka ngarud.

[If] thou faint in the day of adversity, thy strength [is] small.

11 Ispalem dagiti maipanpanaw maiyap-apan iti ipapatay, ken tenglem dagiti agibar-ibar nga agturong iti pannakatayda.

If thou forbear to deliver [them that are] drawn unto death, and [those that are] ready to be slain;

12 No ibagam, “Awan ammomi maipanggep iti daytoy.” Saan kadi nga ammo ti Mangtimtimbang iti puso ti ibagbagam? Ken saan kadi nga ammo daytoy ti Mangsalsalaknib iti biagmo? Ken saan kadi nga itedto ti Dios no ania ti maikari iti tunggal maysa?

If thou sayest, Behold, we knew it not; doth not he that pondereth the heart consider [it]? and he that keepeth thy soul, doth [not] he know [it]? and shall [not] he render to [every] man according to his works?

13 Anakko, manganka iti diro gapu ta nasayaat daytoy, gapu ta ti tedted ti diro ket nasam-it iti panagramanmo.

My son, eat thou honey, because [it is] good; and the honeycomb, [which is] sweet to thy taste:

14 Kasta met ti kinasirib para iti kararuam- no birukem daytoy, addanto masakbayan ken saanto a mapukaw ti namnamam.

So [shall] the knowledge of wisdom [be] unto thy soul: when thou hast found [it], then there shall be a reward, and thy expectation shall not be cut off.

15 Saanka nga aglemmeng nga aguray a kas kadagiti nadangkes a tattao a mangdarup iti balay dagiti agar-aramid iti nalinteg. Saanmo a dadaelen ti pagtaenganna!

Lay not wait, O wicked [man], against the dwelling of the righteous; spoil not his resting place:

16 Ta no matuang a maminpito ti tao nga agar-aramid ti nalinteg, bumangonto manen isuna, ngem dagiti nadangkes ket parmeken ti didigra.

For a just [man] falleth seven times, and riseth up again: but the wicked shall fall into mischief.

17 Saanka nga agrambak no marigrigatan ti kabusormo, ken saan koma nga aragsak ta pusom no maitublak isuna,

Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thine heart be glad when he stumbleth:

18 ta no saan ket makita ni Yahweh ken amangan no saannaka a kanunongan gapu iti dayta ket saannan a kapungtot dayta a tao.

Lest the LORD see [it], and it displease him, and he turn away his wrath from him.

19 Saanka nga agdanag gapu kadagiti agar-aramid kadagiti dakes a banbanag, ken saanmo nga apalan dagiti nadangkes a tattao,

Fret not thyself because of evil [men], neither be thou envious at the wicked;

20 ta awan masakbayan ti dakes a tao, ken arigna a maiddepto ti lampara ti nadangkes.

For there shall be no reward to the evil [man; ] the candle of the wicked shall be put out.

21 Agbutengka kenni Yahweh, ken agbutengka iti ari, anakko; saanka a makikadua kadagiti mangsuksukir kadakuada,

My son, fear thou the LORD and the king: [and] meddle not with them that are given to change:

22 ta giddatonto a dumteng ti didigrada ket siasino ti makaammo iti kadakkel ti pannakadadael a dumteng manipud kadakuada?

For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?

23 Dagitoy ket sasao met laeng dagiti masirib. No maipapan iti linteg, saan a nasayaat no adda panangidumduma iti panangukom.

These [things] also [belong] to the wise. [It is] not good to have respect of persons in judgment.

24 Siasinoman a mangibaga iti nagbasol, “Sika ti husto,” ket ilunodto dagiti tattao ken guraento dagiti nasion.

He that saith unto the wicked, Thou [art] righteous; him shall the people curse, nations shall abhor him:

25 Ngem maaddaanto iti kasta unay a ragsak dagiti mangtubngar kadagiti nadangkes, ken addanto dumteng kadakuada a sagsagut a nasasayaat.

But to them that rebuke [him] shall be delight, and a good blessing shall come upon them.

26 Ti mangmangted iti pudno a sungbat ket arigna a mangmangted iti agek iti bibig.

[Every man] shall kiss [his] lips that giveth a right answer.

27 Aramidem ti trabahom iti ruar, samo isagana ti talon; kalpasan dayta, ipatakdermon ti balaymo.

Prepare thy work without, and make it fit for thyself in the field; and afterwards build thine house.

28 Saanka nga agsaksi iti maibusor iti kaarubam nga awan ti gapgapuna, ken saanka a mangallilaw babaen kadagiti bibigmo.

Be not a witness against thy neighbour without cause; and deceive [not] with thy lips.

29 Saanmo nga ibaga, “Aramidekto kenkuana ti inaramidna kaniak; pagbayadekto isuna iti inaramidna.”

Say not, I will do so to him as he hath done to me: I will render to the man according to his work.

30 Nagnaak iti talon ti tao a sadut, limmabasak iti kaubasan ti tao nga awan ammona.

I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding;

31 Nagtubtuboanen dagiti sisiit ti talonna, naabbonganen ti daga kadagiti siitan a mula, ken narban ti bato nga aladna.

And, lo, it was all grown over with thorns, [and] nettles had covered the face thereof, and the stone wall thereof was broken down.

32 Kalpasanna, nakitak ket pinanunotko; kimmitaak ket nakasursuroak.

Then I saw, [and] considered [it] well: I looked upon [it, and] received instruction.

33 Maturog pay bassit, iridep pay bassit, idalikepkep pay biit tapno makainana-

[Yet] a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:

34 ket dumteng kenka ti kinapanglaw a kas iti agtatakaw, ken dumteng kenka dagiti panagkasapulam a kasla dagitoy ket nakaarmas a soldado.

So shall thy poverty come [as] one that travelleth; and thy want as an armed man.