Proverbs 17
1 Better is a morsel with pleasure in peace, than a house [full] of many good things and unjust sacrifices, with strife.
Lepszy [jest] kęs suchego [chleba], a przy tym spokój, niż dom pełen bydła ofiarnego z kłótnią.
2 A wise servant shall have rule over foolish masters, and shall divide portions among brethren.
Sługa roztropny będzie panował nad synem, który przynosi hańbę, i wraz z [jego] braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.
3 As silver and gold are tried in a furnace, so are choice hearts with the Lord.
Tygiel dla srebra, piec dla złota, ale serca bada PAN.
4 A bad man hearkens to the tongue of transgressors: but a righteous man attends not to false lips.
Zły zważa na wargi fałszywe, a kłamca słucha przewrotnego języka.
5 He that laughs at the poor provokes him that made him; and he that rejoices at the destruction of another shall not be held guiltless: but he that has compassion shall find mercy.
Kto naśmiewa się z ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a kto się cieszy z nieszczęścia, nie uniknie kary.
6 Children's children are the crown of old men; and their fathers are the glory of children. The faithful has the whole world full of wealth; but the faithless not even a farthing.
Koroną starców są synowie synów, a chlubą synów są ich ojcowie.
7 Faithful lips will not suit a fool; nor lying lips a just man.
Poważna mowa nie przystoi głupiemu, tym mniej kłamliwe usta dostojnikowi.
8 Instruction is to them that use it a gracious reward; and wherever it may turn, it shall prosper.
Dar jest [jak] drogocenny kamień w oczach tego, kto go posiada; gdziekolwiek [z nim] zmierza, ma powodzenie.
9 He that conceals injuries seeks love; but he that hates to hide [them] separates friends and kindred.
Kto kryje grzech, szuka miłości, a kto wyjawia sprawę, rozdziela przyjaciół.
10 A threat breaks down the heart of a wise man; but a fool, though scourged, understands not.
Nagana lepiej działa na rozumnego niż sto razów na głupiego.
11 Every bad man stirs up strifes: but the Lord will send out against him an unmerciful messenger.
Zły szuka jedynie buntu; dlatego zostanie wysłany przeciw niemu okrutny posłaniec.
12 Care may befall a man of understanding; but fools will meditate evils.
[Lepiej] człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą, której zabrano młode, niż z głupim w jego głupocie.
13 Whoso rewards evil for good, evil shall not be removed from his house.
Kto odpłaca złem za dobro, temu zło z domu nie ustąpi.
14 Rightful rule gives power to words; but sedition and strife precede poverty.
Kto zaczyna kłótnię, [jest jak] ten, co puszcza wodę; [dlatego] zaniechaj sporu, zanim wybuchnie.
15 He that pronounces the unjust just, and the just unjust, is unclean and abominable with God.
Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.
16 Why has the fool wealth? for a senseless man will not be able to purchase wisdom. He that exalts his own house seeks ruin; and he that turns aside from instruction shall fall into mischief.
Na cóż w ręku głupiego pieniądze, by zdobyć mądrość, [skoro] nie ma rozumu?
17 Have you a friend for every time, and let brethren be useful in distress; for on this account are they born.
Przyjaciel kocha w każdym czasie, a brat rodzi się w nieszczęściu.
18 A foolish man applauds and rejoices over himself, [as he] also that becomes surety would make himself responsible for his own friends.
Nierozumny człowiek daje porękę i ręczy na oczach przyjaciela.
19 A lover of sin rejoices in strifes;
Kto kocha grzech, kocha spór, a kto podwyższa swoją bramę, szuka zagłady.
20 and the hard-hearted man comes not in for good. A man of a changeful tongue will fall into mischiefs;
Przewrotny w sercu nie znajduje dobra, a kto ma przewrotny język, wpadnie w zło.
21 and the heart of a fool is grief to its possessor. A father rejoices not over an uninstructed son; but a wise son gladdens his mother.
Kto spłodzi głupca, [zrobi to] na swój smutek, a ojciec głupiego nie doznaje radości.
22 A glad heart promotes health; but the bones of a sorrowful man dry up.
Wesołe serce działa dobrze [jak] lekarstwo, a przygnębiony duch wysusza kości.
23 The ways of a man who unjustly receives gifts in [his] bosom do not prosper; and an ungodly man perverts the ways of righteousness.
Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.
24 The countenance of a wise man is sensible; but the eyes of a fool [go] to the ends of the earth.
Mądrość [jest] przed obliczem rozumnego, a oczy głupca są aż na krańcu ziemi.
25 A foolish son [is a cause of] anger to his father, and grief to her that bore him.
Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca i goryczą dla rodzicielki.
26 [It is] not right to punish a righteous man, nor [is it] holy to plot against righteous princes.
Zaprawdę to niedobrze wymierzyć karę sprawiedliwemu ani bić władców za prawość.
27 He that forbears to utter a hard word is discreet, and a patient man is wise.
Kto ma wiedzę, powściąga swoje słowa, człowiek roztropny [jest] zacnego ducha.
28 Wisdom shall be imputed to a fool who asks after wisdom: and he who holds his peace shall seem to be sensible.
Nawet głupi, gdy milczy, uchodzi za mądrego, [a] kto zamyka swoje wargi – za rozumnego.
