ԳՈՐԾՔ ԱՌԱՔԵԼՈՑ 19
1 Մինչ Ապողոս Կորնթոսի մէջ էր, Պօղոս՝ վերի երկրամասերը շրջելէ ետք՝ հասաւ Եփեսոս, եւ գտնելով քանի մը աշակերտներ՝
While Apollos was at Corinth, Paul [left the places in Phrygia and Galatia] provinces where he had been visiting, and traveled through [Asia province] back to Ephesus. He met some people [who said that they] were believers.
2 ըսաւ անոնց. «Երբ հաւատացիք, արդեօք ստացա՞ք Սուրբ Հոգին»: Անոնք պատասխանեցին իրեն. «Բայց մենք լսած իսկ չենք՝ թէ Սուրբ Հոգի մը կայ»:
He asked them, “Did you receive the Holy Spirit when you believed [God’s message]?” They answered, “No, we [(exc) did not]. We have not even heard that there is a Holy Spirit.”
3 Ան ալ ըսաւ անոնց. «Հապա ինչո՞վ մկրտուեցաք»: Անոնք պատասխանեցին. «Յովհաննէսի մկրտութեամբ»:
So Paul asked, “So when you were baptized, what [were you showing]?” They replied, “[We were showing] that we [(exc)] believed what John [the Baptizer] taught.”
4 Պօղոս ալ ըսաւ. «Յովհաննէս մկրտեց ապաշխարութեա՛ն մկրտութեամբ, ըսելով ժողովուրդին որ հաւատան անոր՝ որ պիտի գար իրմէ ետք, այսինքն՝ Քրիստոս Յիսուսի»:
Paul said, “John baptized people who turned away from their sinful behavior. He [also] told the people to believe in the one who would come after he [had come], and that was Jesus.”
5 Երբ ասիկա լսեցին՝ մկրտուեցան Տէր Յիսուսի անունով.
So, when those men heard that, they were baptized [to affirm that they believed] [MTY] in the Lord Jesus.
6 ու երբ Պօղոս ձեռք դրաւ անոնց վրայ՝ Սուրբ Հոգին եկաւ անոնց վրայ, եւ լեզուներ կը խօսէին ու կը մարգարէանային:
After that, Paul placed his hands on their heads [one by one], and the [power of the] Holy Spirit came upon [each of] them. The [Holy Spirit] enabled them to speak in various languages [MTY] [that they had not learned], and they also spoke messages [that the Holy Spirit] revealed to them.
7 Բոլորը գրեթէ տասներկու մարդ էին:
There were about twelve men [whom Paul baptized and who received the power of the Holy Spirit].
8 Ապա ժողովարանը մտնելով՝ երեք ամիս համարձակութեամբ կը խօսէր Աստուծոյ թագաւորութեան մասին, եւ կը համոզէր:
For three months after that, Paul entered the Jewish meeting place [in Ephesus on each] Sabbath/Jewish day of rest, and he spoke boldly. He convincingly taught [the people] about how God wanted to rule [MET] [their lives].
9 Բայց երբ ոմանք կը յամառէին ու չէին անսար՝ անիծելով այդ ճամբան բազմութեան առջեւ, հեռացաւ անոնցմէ, զատեց աշակերտները, եւ ամէն օր կը խօսէր Տիւրան անունով մէկու մը դպրանոցին մէջ:
[A few of the people in the meeting house believed the message about Jesus]. But some of the people would not believe that message and did not want to [continue to] hear it. While many people were listening, they said many bad things about the way [for people to receive eternal life about which Paul was preaching]. So Paul left them and took the believers with him [to meet in another place]. He taught every day in a lecture hall [that a man whose name was] Tyrannus [lectured in/owned].
10 Ասիկա տեւեց երկու տարի, այնպէս որ ամբողջ Ասիայի մէջ բնակող Հրեաներն ու Յոյները լսեցին Տէրոջ խօսքը:
For two years Paul continued to teach people in that building. In this way, most of [HYP] the Jews and non-Jews who lived in Asia [province] heard the message about the Lord [Jesus].
11 Աստուած արտասովոր հրաշքներ կը գործէր Պօղոսի ձեռքով.
Also, God gave Paul the power [MTY] to do amazing miracles.
12 մինչեւ իսկ անոր մարմինէն թաշկինակներ ու գոգնոցներ կը տարուէին հիւանդներուն, որոնք կ՚ազատէին իրենց ախտերէն ու չար ոգիները դուրս կ՚ելլէին:
[If those who were sick could not come to Paul, handkerchiefs or aprons that Paul had touched would be taken and] placed on the sick people {[others] would take [and place on] the sick people handkerchiefs or aprons that Paul had touched}. As a result, those sick people would become well, and evil spirits that troubled people would leave.
13 Ուստի թափառաշրջիկ Հրեաներէն ոմանք, որոնք ոգիներ կը հանէին՝՝, փորձեցին Տէր Յիսուսի անունը կանչել չար ոգիներ ունեցողներուն վրայ՝ ըսելով. «Կ՚երդմնեցնենք ձեզ Յիսուսով՝ որ Պօղոս կը քարոզէ»:
There were also some Jews who traveled around [to] various places, [and] they commanded the evil spirits in those places to depart [from people. Certain ones of those Jews once] tried to command the evil spirits to come out of people by saying “I command you by the authority [MTY] of the Lord Jesus, the man about whom Paul preaches, to come out!”
14 Այս բանը ընողները՝ Սկեւա կոչուած հրեայ քահանայապետի մը եօթը որդիներն էին:
There were seven men who were doing that. They were sons of a man named Sceva, a Jew, [who called himself] a chief priest.
15 Չար ոգին պատասխանեց անոնց. «Կը ճանչնամ Յիսուսը ու գիտեմ Պօղոսը, բայց դուք ո՞վ էք»:
But [one day as they were doing that], the evil spirit [refused to come out of that person. Instead, he] said to them, “I know Jesus, and I know [that he has authorized] Paul [to expel demons]. (But no one has authorized you [to do anything to me!]/who authorized you [to do anything to me]?) [RHQ]”
16 Եւ այդ մարդը՝ որուն մէջ էր չար ոգին, ցատկեց անոնց վրայ, տիրապետեց ու յաղթեց անոնց, այնպէս որ դուրս փախան այդ տունէն՝ մերկ եւ վիրաւոր:
[After saying that, suddenly] the man who was controlled by the evil spirit jumped on the seven Jewish men, [one after another], knocked all of them down, and beat each of them severely. He tore off their clothes and wounded them, causing them to bleed. So, [greatly frightened, they all] ran out of the house.
17 Եփեսոս բնակող բոլոր Հրեաներն ու Յոյները գիտցան այս բանը. վախը համակեց զանոնք բոլորը՝՝, եւ Տէր Յիսուսի անունը կը մեծարուէր:
All the people who lived in Ephesus, both Jews and non-Jews, heard what had happened. So they were afraid [MTY]. They honored the Lord Jesus [MTY] [because they realized that he was very powerful].
18 Հաւատացեալներէն շատեր կու գային, կը խոստովանէին ու կը յայտարարէին իրենց արարքները:
[At that time], while other believers were listening, many believers confessed the evil things that they had been doing.
19 Դիւթութիւն կիրարկողներէն շատեր՝ միասին կը բերէին իրենց գիրքերը, ու կ՚այրէին բոլորին առջեւ: Երբ հաշուեցին անոնց գինը, գտան թէ յիսուն հազար կտոր արծաթ կ՚արժէր:
Several of those who had [previously] practiced sorcery gathered up their scrolls [that told how to work] magic and burned them in a public place. When people added up how much those scrolls had cost, they realized that altogether the amount was 50,000 valuable silver coins.
20 Այսպէս՝ Տէրոջ խօսքը մեծապէս կ՚աճէր ու կը զօրանար:
As a result, many more people heard [MTY] the message about the Lord [Jesus], and the message powerfully [changed their lives].
21 Երբ այս բաները կատարուեցան, Պօղոս հոգիին մէջ որոշեց Երուսաղէմ երթալ՝ Մակեդոնիայէն եւ Աքայիայէն անցնելով, ու կ՚ըսէր. «Հոն ըլլալէս ետք՝ պէտք է Հռոմն ալ տեսնեմ»:
After those things had happened, Paul decided that he wanted to go to Jerusalem, but he decided that [first] he would visit [the believers in] Macedonia and Achaia [provinces again]. Paul said, “After I have been to Jerusalem, I must also go to Rome.”
22 Իրեն սպասարկողներէն երկուքը, Տիմոթէոսն ու Երաստոսը, ղրկեց Մակեդոնիա, եւ ինք ժամանակ մըն ալ Ասիա մնաց:
He sent two of his helpers, Timothy and Erastus, ahead to Macedonia. But Paul stayed a little longer [in Ephesus city], in Asia [province].
23 Այդ ատեն մեծ խլրտում եղաւ՝ Տէրոջ ճամբային համար:
[Soon after that], some of the people there tried to make a lot of [LIT] trouble for the people who believed the way [God revealed for us(inc) to receive eternal life].
24 Որովհետեւ Դեմետրիոս անունով արծաթագործ մը, որ կը շինէր Արտեմիսի փոքրիկ արծաթէ տաճարներ ու մեծ վաստակ կը բերէր արհեստաւորներուն,
There was a man there whose name was Demetrius who made little images out of silver. [They were models] of the temple of [a goddess whose name was] Artemis. Demetrius and the other men [who made those little images] earned a lot of [LIT] money [from selling those images].
25 համախմբեց զանոնք՝ նոյն արհեստին գործաւորներուն հետ, եւ ըսաւ. «Մարդի՛կ, դուք գիտէք թէ այս գործէ՛ն է մեր եկամուտը.
Demetrius called a meeting of his workmen and also of others who made the little silver images. He said to them, “Men, you know that we [(inc)] earn a lot of money doing our kind of work.
26 ու կը տեսնէք եւ կը լսէք թէ այս Պօղոսը ո՛չ միայն Եփեսոսի մէջ, այլ նաեւ գրեթէ ամբողջ Ասիայի մէջ մեծ բազմութիւն մը համոզեց ու մոլորեցուց, ըսելով թէ “ձեռքով շինուածները աստուածներ չեն”:
Also, you know that [this fellow] Paul has persuaded many people who live in Ephesus [to no longer buy the images that we make. Now even the people from] many other towns in our province [no longer want to buy what we make]. This fellow tells people that the gods that we have made [and worship] are not gods [and that we should not worship them].
27 Ուստի վտանգ կայ, որ ո՛չ միայն այս մեր կողմը անարգուի, այլ մեծ աստուածուհիին՝ Արտեմիսի տաճա՛րն ալ ոչինչ սեպուի, եւ խորտակուի մեծափառութիւնը անո՛ր՝ որ ամբողջ Ասիան ու երկրագունդը կը պաշտեն»:
[If people continue to listen to him], soon they will ruin our business. Besides, they will no longer think that they should [come to] the temple of Artemis [to worship her. People] all over our Asia [province] and everywhere [HYP] else worship [our great] goddess [Artemis. Soon people] may no longer consider that Artemis is great!”
28 Երբ լսեցին ասիկա, զայրոյթով լեցուած կ՚աղաղակէին. «Մե՜ծ է Եփեսացիներուն Արտեմիսը»:
All the men there were very angry [at Paul] when they heard what Demetrius said. They began to shout, “The goddess Artemis of us Ephesians is very great!”
29 Ամբողջ քաղաքը լեցուեցաւ խառնաշփոթութեամբ, ու յափշտակելով Գայիոս եւ Արիստարքոս Մակեդոնացիները՝ Պօղոսի ճամբորդակիցները՝ բոլորը միաբանութեամբ վազեցին թատրոնը:
Many of the other people in the city heard the shouting and went [and joined the crowd. They also became angry at Paul] and began shouting. [Several of] the people seized Gaius and Aristarchus, two men [from Macedonia] who had been traveling with Paul. [Then the whole crowd of people ran, dragging those men along with them], to the city stadium.
30 Իսկ երբ Պօղոս ուզեց մտնել ամբոխին մէջ, աշակերտները չթոյլատրեցին իրեն:
Paul also wanted to go [to the stadium and speak to] the people, but the other believers would not let him go there.
31 Ասիապետներէն ոմանք ալ, որ իր բարեկամներն էին, մարդ ղրկելով իրեն՝ կ՚աղաչէին որ չյանդգնի երթալ թատրոնը:
Also, some government officials of that province who were friends of Paul [heard what was happening]. So they sent someone to tell him [urgently] not to go into the stadium.
32 Ուստի ոմանք բան մը կ՚աղաղակէին, ուրիշներ՝ ուրիշ բան, որովհետեւ համախմբումը շփոթած էր. շատեր ալ չէին գիտեր թէ ինչո՛ւ համախմբուած են:
The crowd of people [in the stadium] continued shouting. Some shouted one thing, and some shouted something else. But most of them did not even know what the meeting was about!
33 Ապա բազմութեան մէջէն դուրս քաշեցին Աղեքսանդրոսը, որ Հրեաները յառաջ քշեցին. Աղեքսանդրոս ալ՝ ձեռքը շարժելով՝ կ՚ուզէր ջատագովել ինքզինք ամբոխին առջեւ:
One of the [Jews there was named Alexander. Some of] the Jews pushed him to the front of the stadium, [so that he could speak to the crowd of people]. So Alexander motioned with his hands to the crowd, [wanting them to be quiet]. He wanted to tell them that [the Jews] were not responsible [for the riot].
34 Երբ գիտցան թէ ան Հրեայ է, բոլորը միաբերան՝ գրեթէ երկու ժամ աղաղակեցին. «Մե՜ծ է Եփեսացիներուն Արտեմիսը»:
But [many of the non-Jewish people] knew that Alexander was a Jew. [They also knew that the Jews did not worship the goddess Artemis. So the non-Jews there] unitedly [and] repeatedly shouted for about two hours, “Great is [the goddess] Artemis [whom we(inc)] Ephesians [worship]!”
35 Սակայն ատենադպիրը՝ հանդարտեցնելով բազմութիւնը՝ ըսաւ. «Եփեսացի՛ մարդիկ, ո՞վ է այն մարդը որ չի գիտեր թէ Եփեսացիներուն քաղաքը՝ պահապանն է մեծ Արտեմիսի ու Դիոսէ ինկած կուռքին տաճարին:
Then the city secretary made the crowd stop shouting, and he said to them, “My fellow-citizens, everyone in the world knows [RHQ] that [we(inc) people who live in] Ephesus [city] guard the temple [where we worship] the great [goddess] Artemis. Also, [everyone knows that we(inc) watch over] the [sacred] image [of our goddess] that fell down from heaven!
36 Ուրեմն, նկատելով որ այս բաները անվիճելի են, դուք պէտք է հանդարտ կենաք եւ յանդգնութեամբ ոչի՛նչ ընէք:
Of course everyone knows that, and no one can say that these things are not true. So you should be quiet now. Do not suddenly do anything (foolish/that will cause us trouble).
37 Քանի որ դուք հոս բերիք այդ մարդիկը, որոնք ո՛չ տաճար կողոպտողներ են, ո՛չ ալ ձեր աստուածուհիին հայհոյողներ:
You [should not] have brought these [two] men [here, because they have not done anything evil]. They have not gone into our temples and taken things [from there]. And they have not spoken evil of our goddess.
38 Ուրեմն, եթէ Դեմետրիոս եւ իրեն հետ եղող արհեստաւորները բան մը ունին ոեւէ մէկուն դէմ, դատի օրեր կան ու փոխ-հիւպատոսներ. թող ամբաստանեն զիրար:
Therefore, if Demetrius and his fellow-workmen want to accuse anyone [about anything bad, they should do it in the right way]. There are courts [that you can go to when you want to accuse someone], and there are judges [there who have been appointed by the government] {[whom the government has appointed]}. You can accuse [anyone there].
39 Իսկ եթէ ձեր պահանջը ուրիշ բանի մը մասին է, թող բացատրուի օրինաւոր համախմբումի մէջ:
But if you want to ask about something else, [you should ask] for [other officials to] resolve it when [those] officials legally assemble.
40 Որովհետեւ մենք ալ այսօրուան եղածին համար՝ իբր ապստամբ ամբաստանուելու վտանգին մէջ ենք, քանի որ պատճառ մը չկայ՝ որով կարենանք հաշիւ տալ այս խառնիճաղանճին համար»:
[And this is certainly not a legal meeting! Resolve this legally] because, if [we(inc) do] not, I am afraid [that the governor] will hear about all this noise [that you have made] and will say that we [(inc)] were trying to rebel [against the government]. If he would ask me what you were all shouting about, I would not be able to give him an answer.”
41 Ու երբ այսպէս խօսեցաւ՝ արձակեց համախմբումը:
That is what the city secretary said [to the crowd]. Then he told them all to go [home. So they left].
