Proverbios 23

1 Cuando te asentares a comer con algún señor, considera bien lo que estuviere delante de ti:

وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی.

2 Y pon cuchillo a tu garganta, si tienes grande apetito.

اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار

3 No codicies sus manjares delicados; porque es pan engañoso.

و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد.

4 No trabajes para ser rico: déjate de tu cuidado.

عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن،

5 ¿Has de poner tus ojos en las riquezas, siendo ningunas? porque hacerse han alas, como alas de águila; y volarán al cielo.

زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

6 No comas pan de hombre de mal ojo; ni codicies sus manjares.

از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش،

7 Porque cual es su pensamiento en su alma, tal es él. Decirte ha, come, y bebe: mas su corazón no está contigo.

چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید.

8 ¿Comiste tu parte? vomitarlo has; y perdiste tus suaves palabras.

لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت.

9 No hables en las orejas del insensato; porque menospreciará la prudencia de tus razones.

آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد.

10 No traspases el término antiguo, ni entres en la heredad de los huérfanos:

حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن،

11 Porque el defensor de ellos es el Fuerte: el cual juzgará la causa de ellos contra ti.

زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید.

12 Aplica al castigo tu corazón; y tus orejas a las hablas de sabiduría.

وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده.

13 No detengas el castigo del muchacho; porque si le hirieres con vara, no morirá.

از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت.

14 Tú le herirás con vara, y librarás su alma del infierno. (Sheol h7585)

او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

15 Hijo mío, si sabio fuere tu corazón, también a mí se me alegrará el corazón.

پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد

16 Mis entrañas también se alegrarán, cuando tus labios hablaren cosas rectas.

و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد.

17 No tenga envidia de los pecadores tu corazón: antes persevera en el temor de Jehová todo tiempo:

به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛

18 Porque ciertamente hay fin; y tu esperanza no será cortada.

زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت.

19 Oye tú, hijo mío, y sé sabio, y endereza al camino tu corazón.

ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار

20 No estés con los bebedores de vino, ni con los comedores de carne:

و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن،

21 Porque el bebedor y el comilón empobrecerán; y el sueño hará vestir vestidos rotos.

زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد.

22 Oye a tu padre, a aquel que te engendró; y cuando tu madre envejeciere, no la menosprecies.

نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار.

23 Compra la verdad, y no la vendas: la sabiduría, el enseñamiento, y la inteligencia.

در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده.

24 Alegrando se alegrará el padre del justo; y el que engendró sabio, se regocijará con él.

فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

25 Alégrese tu padre y tu madre, y regocíjese la que te engendró.

26 Dáme, hijo mío, tu corazón, y miren tus ojos por mis caminos:

ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر.

27 Porque sima profunda es la ramera, y pozo angosto la extraña.

بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

28 También ella, como robador, asecha; y multiplica entre los hombres los prevaricadores.

او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند.

29 ¿Para quién será el ay? ¿para quién el ay? ¿para quién las rencillas? ¿para quién las quejas? ¿para quién las heridas de balde? ¿para quién los cardenales de los ojos?

مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

30 Para los que se detienen junto al vino; para los que van buscando la mistura.

کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

31 No mires al vino como es bermejo, como resplandezca su color en el vaso, como se entra suavemente.

پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛

32 A su fin morderá como serpiente; y como basilisco dará dolor.

زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید.

33 Tus ojos mirarán las extrañas; y tu corazón hablará perversidades.

چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد.

34 Y serás como el que yace en medio de la mar; y como el que yace en cabo del mastelero.

مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد.

35 Y dirás hiriéronme, mas no me dolió: azotáronme, mas no lo sentí: cuando despertaré, aun lo tornaré a buscar.

خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟»