Proverbios 24

1 No envidies a los perversos, Ni desees estar con ellos.

Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;

2 Porque su corazón trama violencia, Y sus labios hablan gran injusticia.

Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.

3 Con la sabiduría se edifica una casa, Con la prudencia se afirma,

Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.

4 Con el conocimiento se llenan sus cuartos De todo bien preciado y agradable.

Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.

5 Mejor es el varón sabio que el fuerte. El hombre de conocimiento aumenta su poder.

Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.

6 Porque con estrategia harás tu guerra, Y en la multitud de consejeros está la victoria.

Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.

7 La sabiduría está demasiado alta para el necio. En la puerta no abrirá su boca.

Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.

8 Al que trama el mal Lo llamarán hombre de malas intenciones.

Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.

9 La intención del insensato es pecado, El burlador es detestado por los hombres.

Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.

10 Si flaqueas en el día de la adversidad, También tu fuerza se reducirá.

Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.

11 ¡Libra a los que son llevados a la muerte! ¡Rescata a los que se tambalean hacia a la matanza!

[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;

12 Si dices: En verdad, no lo supimos. El que pesa los corazones, ¿no lo sabrá? ¿No lo sabrá el que vigila tu vida, Y paga al hombre según sus obras?

Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?

13 Come miel, hijo mío, pues es buena. Sí, el panal es dulce a tu paladar.

Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.

14 Así aprópiate de la sabiduría para tu vida. Si la hallas, habrá un porvenir, Y tu esperanza no será frustrada.

Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

15 Oh impío, no aceches la tienda del justo Ni saquees su lugar de reposo,

Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;

16 Porque siete veces cae el justo y se vuelve a levantar, Pero los impíos tropiezan en la calamidad.

Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.

17 Si tu enemigo cae, no te alegres, Y si tropieza, no se regocije tu corazón,

Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;

18 No sea que Yavé lo vea y le desagrade, Y aparte de sobre él su enojo.

Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.

19 No te impacientes a causa de los malhechores, Ni tengas envidia de los pecadores,

Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;

20 Porque para el perverso no habrá buen fin, Y la lámpara de los impíos será apagada.

Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.

21 Hijo mío: Teme a Yavé y también al rey. No te asocies con los sediciosos,

Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;

22 Porque su calamidad viene de repente, Y la ruina que viene de ambos, ¿quién la conocerá?

Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?

23 También estos son dichos de los sabios: No es bueno hacer acepción de personas en el juicio.

I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.

24 El que dice al impío: Eres justo, Lo maldecirán los pueblos, Y lo detestarán las naciones.

Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.

25 Pero los que lo reprenden serán apreciados, Y una gran bendición vendrá sobre ellos.

A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.

26 Besados serán los labios Del que responde palabras rectas.

Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.

27 Prepara tus labores de afuera, Y disponlas en tus campos, Y después edifica tu casa.

Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.

28 No testifiques sin causa contra tu prójimo, Ni engañes con tus labios.

Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.

29 No digas: Le haré como él me hizo, Le retribuiré conforme a su obra.

Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.

30 Pasé junto al campo de un hombre perezoso, Por la viña de un hombre falto de entendimiento,

Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;

31 Y ahí todo estaba cubierto de espinas. Su superficie estaba cubierta de ortigas, Y su muro de piedra, derribado.

A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.

32 Observé esto y reflexioné. Lo vi y aprendí la lección:

Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.

33 Un poco de sueño, un poco de dormitar, Un poco de cruzar las manos para descansar,

Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;

34 Así vendrá tu miseria como un vagabundo, Y tu escasez como un hombre armado.

A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.