Proverbios 24

1 No tengas envidia de los hombres malos, ni el deseo de estar con ellos;

Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;

2 para que sus corazones traman la violencia y sus labios hablan de travesuras.

Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.

3 A través de la sabiduría se construye una casa; mediante la comprensión se establece;

Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.

4 por conocimiento las habitaciones se llenan con todos los tesoros raros y hermosos.

Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.

5 Un hombre sabio tiene un gran poder. Un hombre con conocimientos aumenta la fuerza,

Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.

6 pues con una sabia guía libras tu guerra, y la victoria está en muchos asesores.

Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.

7 La sabiduría es demasiado elevada para un tonto. No abre la boca en la puerta.

Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.

8 El que conspira para hacer el mal se le llamará intrigante.

Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.

9 Los planes de la locura son pecado. El burlador es detestado por los hombres.

Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.

10 Si flaqueas en el momento de la dificultad, tu fuerza es pequeña.

Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.

11 ¡Rescata a los que están siendo llevados a la muerte! En efecto, ¡retened a los que se tambalean hacia la matanza!

[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;

12 Si dices: “He aquí que no sabíamos esto” ¿acaso el que pesa los corazones no lo considera? El que guarda tu alma, ¿no lo sabe? ¿No ha de dar a cada uno según su trabajo?

Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?

13 Hijo mío, come miel, porque es buena, los excrementos del panal, que son dulces a su gusto;

Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.

14 así conocerás que la sabiduría es para tu alma. Si lo has encontrado, habrá una recompensa: Su esperanza no será cortada.

Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

15 No aceches, malvado, contra la morada de los justos. No destruyas su lugar de descanso;

Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;

16 porque el justo cae siete veces y se levanta, pero los malvados son derribados por la calamidad.

Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.

17 No te alegres cuando tu enemigo caiga. No dejes que tu corazón se alegre cuando sea derrocado,

Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;

18 no sea que Yahvé lo vea y le desagrade, y aleja de él su ira.

Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.

19 No te preocupes por los malhechores, ni tengas envidia de los malvados;

Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;

20 porque no habrá recompensa para el hombre malo. La lámpara de los malvados se apagará.

Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.

21 Hijo mío, teme a Yahvé y al rey. No te unas a los rebeldes,

Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;

22 porque su calamidad surgirá de repente. ¿Quién sabe qué destrucción puede venir de ambos?

Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?

23 Estos son también los dichos de los sabios: Mostrar parcialidad en el juicio no es bueno.

I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.

24 El que dice al impío: “Eres justo” los pueblos lo maldecirán, y las naciones lo aborrecerán —

Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.

25 pero les irá bien a los que condenen a los culpables, y una rica bendición vendrá sobre ellos.

A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.

26 Una respuesta sincera es como un beso en los labios.

Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.

27 Prepara tu trabajo en el exterior, y preparen sus campos. Después, construye tu casa.

Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.

28 No seas testigo contra tu prójimo sin motivo. No engañes con tus labios.

Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.

29 No digas: “Haré con él lo que él ha hecho conmigo”; Pagaré al hombre según su trabajo”.

Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.

30 Pasé por el campo del perezoso, por la viña del hombre vacío de entendimiento.

Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;

31 He aquí que todo estaba cubierto de espinas. Su superficie estaba cubierta de ortigas, y su muro de piedra fue derribado.

A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.

32 Entonces vi, y consideré bien. Vi y recibí instrucción:

Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.

33 un poco de sueño, un poco de sopor, un pequeño pliegue de las manos para dormir,

Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;

34 por lo que su pobreza vendrá como un ladrón y su necesidad como hombre armado.

A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.