< Proverbios 23 >

1 Cuando te sientes a comer con un gobernante, ten cuidado con lo que te sirven,
Ka ibedo mondo ichiem gi ruoth, non maber gima ni e nyimi,
2 y ponte límites si tienes mucha hambre.
ka in jawuoro to dimbri nono to onyalo keto pala e dwondi.
3 No seas glotón en sus finos banquetes, porque lo ofrecen con motivaciones engañosas.
Kik igomb chiembe mamit, nimar chiemono en mar wuondruok.
4 No te desgastes tratando de volverte rico. ¡Sé sabio y no te afanes en ello!
Kik iwe tich bari ndasi ni mondo ibed ja-mwandu, bed gi rieko mondo iritri.
5 La riqueza desaparece en un abrir y cerrar de ojos, abriendo repentinamente alas, y volando al cielo como el águila.
Ngʼi mwandu mana matin nono, to bangʼe gidhi, nimar adiera gibiro bedo gi bwombe, kendo gifu gidhi e kor polo ka ongo.
6 No aceptes ir a comer con personas mezquinas, ni codicies sus finos banquetes,
Kik icham chiemb jagwondo, kik igomb chiembe mamit,
7 porque tal como son sus pensamientos, así son ellos. Ellos dicen: “¡Ven, come y bebe!” Pero en sus mentes no tienen ningún interés en ti.
nimar en ngʼat mosiko paro nengo mochul. Owachoni niya, “Chiem kendo methi,” to chunye ok ni kodi.
8 Vomitarás cada pedazo que hayas comido, y las palabras de aprecio se habrán consumido.
Ibiro ngʼogo mano matin mane ichamo kendo ibiro bedo ni iketho kindeni kuom pwoch mipuoyego.
9 No hables con los tontos porque ellos se burlarán de tus palabras sabias.
Kik iwuo ne ngʼat mofuwo, nikech obiro chayo rieko mag wechegi.
10 No muevas las fronteras antiguas, y no invadas los campos que pertenecen a huérfanos,
Kik igol kidi mar kiewo machon, kata ima nyithindo maonge wuone puothegi;
11 porque su Protector es poderoso y él peleará su caso contra ti.
nimar Jal moritogi en ratego; obiro chwakogi e kindi kodgi.
12 Enfoca tu mente en la instrucción; escucha las palabras de conocimiento.
Ket chunyi ne puonj to iti ne weche mag ngʼeyo.
13 No evites disciplinar a tus hijos, pues un golpe no los matará.
Kik itamri kumo nyathi; nimar chwat ok nyal nege.
14 Si corriges con castigo físico a tu hijo, lo salvarás de la muerte. (Sheol h7585)
Kikumo nyathi kod kede to obiro reso chunye aa e tho. (Sheol h7585)
15 Hijo mío, si piensas con sabiduría me harás feliz;
Wuoda, ka chunyi riek, eka chunya biro bedo mamor,
16 Me deleitaré cuando hables con rectitud.
chunya ma iye nobed mamor ka lewi wacho gima nikare.
17 No mires a los pecadores con envidia, sino recuerda siempre honrar al Señor,
Kik ibed gi nyiego e chunyi nikech joricho; to kinde duto bedi gi dwaro mar luoro Jehova Nyasaye moloyo.
18 porque ciertamente hay un futuro para ti, y tu esperanza no será destruida.
Adier, ka itimo kamano to inibed gi geno e ndalo mabiro, kendo genoni ok nongʼad oko.
19 Presta atención, hijo mío, y sé sabio. Asegúrate de enfocar tu mente en seguir el camino recto.
Wuoda, winja, eka inibed mariek, kendo ket chunyi e yo moriere tir.
20 No te juntes con los que beben mucho vino, o con los que se sacian de carne.
Kik iriwri gi jogo ma madho kongʼo mangʼeny kata jowuoro mohero ringʼo,
21 Porque los que se emborrachan y comen de más, pierden todo lo que tienen; y pasan el tiempo adormilados, por lo cual solo les quedan trapos para vestir.
nimar jomer kod jowuoro bedo jochan, kendo nongʼno rwakogi gi lewni moti.
22 Presta atención a tu padre, y no rechaces a tu madre cuando sea vieja.
Winj wuonu, nikech en ema nonywoli, kendo kik icha minu ka oti.
23 Invierte en tener la verdad y no la vendas. Invierte en la sabiduría, la instrucción y la inteligencia.
Adiera gi rieko gi puonjruok kod ngʼeyo tiend wach ema nyaka iyudi, kata dabed ni ingʼiewogi gi nengo matek.
24 Los hijos que hacen el bien alegran a sus padres; un hijo sabio trae alegría a su padre.
Wuon ngʼat makare nigi mor maduongʼ; ngʼatno man-gi wuowi mariek obedo mamor kode.
25 Haz que tu padre y tu madre se alegren; trae alegría a la que te parió.
Mad wuonu gi minu bed mamor; mad minu mane onywoli bed gi ilo.
26 Hijo mío, dame toda tu atención, y sigue mi ejemplo con alegría.
Wuoda, miya chunyi, kendo ket wengegi orit yorena,
27 Una prostituta es como quedar atrapado en un foso. La mujer inmoral es como quedar atrapado en un pozo estrecho.
nimar dhako ma jachode en bur matut, to dhako mabayo en soko madiny.
28 Tal como un ladrón, ella se recuesta para esperar y agarrar a los hombres por sorpresa, para que sean infieles a sus mujeres.
Ka jamecho obuto korito, to omedo keto ji ma ok jo-adiera mangʼeny e kind ji.
29 ¿Quién estará en problemas? ¿Quién sufrirá dolor? ¿Quién estará en discusión? ¿Quién se quejará? ¿Quién saldrá lastimado sin razón alguna? ¿Quién tendrá los ojos enrojecidos?
En ngʼa man-gi masira? En ngʼa man-gi lit? En ngʼa man-gi lweny? En ngʼa man-gi ngʼur? En ngʼa man-gi adhonde ma ok owinjore? En ngʼa man-gi wangʼ makwar motimo remo?
30 Los que pasan mucho tiempo bebiendo vino, los que siempre están probando un nuevo cóctel.
Jogo madeko oko ka kongʼo, madhi mondo gibil kongʼo mokik mayoreyore.
31 No dejes que la apariencia del vino te tiente, ya sea por su color rojo o por sus burbujas en la copa, o por la suavidad con que se asienta.
Kik ingʼi kongʼo kochiek mowalo, ka obabni e kikombe, ka omadhore mos kolor piny!
32 Al final morderá como una serpiente, y te causará dolor como víbora.
Bangʼe to okecho ka thuol kendo oketo kwiri kaka fu.
33 Alucinarás, verás cosas extrañas, y tu mente confundida te hará decir toda clase de locuras.
Wengeni biro neno gik mayoreyore to pachi paro gik morundore.
34 Te tropezarás como si rodaras por el océano. Serás sacudido como quien se recuesta en el mástil de una embarcación, diciendo:
Ibiro chalo ngʼat ma nindo e nam mar apaka matek, ka inindo ewi apaka.
35 “La gente me golpeó, pero no me dolió; me dieron azotes, pero no sentí nada. Ahora debo levantarme porque necesito otro trago”.
Ibiro wacho niya, “Gigoya, to ok ahinyra! Gigoya, to ok awinji! Karangʼo ma abiro chiewoe mondo adog ameth kendo?”

< Proverbios 23 >