Proverbios 22

1 Tener una buena reputación es mejor que tener mucho dinero. El respeto es mejor que la plata y que el oro.

Nomo bona estas pli preferinda, ol granda riĉeco; Kaj bona estimo, ol arĝento kaj oro.

2 Los ricos y los pobres tienen algo en común: el Señor es su creador.

Riĉulo kaj malriĉulo renkontiĝas: Ilin ambaŭ kreis la Eternulo.

3 Si eres prudente, verás venir el peligro y te apartarás; pero los necios siguen sin cuidado y sufren las consecuencias.

Prudentulo antaŭvidas malbonon, kaj kaŝiĝas; Sed naivuloj antaŭenpaŝas, kaj difektiĝas.

4 Si eres humilde y respetas al Señor, tu recompense será la riqueza, el honor y la vida.

Por humileco kaj timo antaŭ la Eternulo Oni ricevas riĉecon kaj honoron kaj vivon.

5 Solo hay espinas y trampas en el camino de los corruptos. Los que estiman sus vidas se mantendrán lejos de ellos.

Dornoj kaj retoj estas sur la vojo de malbonagulo; Kiu gardas sian animon, tiu malproksimiĝas de ili.

6 Enseña a los niños el modo correcto de vivir, y cuando crezcan, seguirán viviendo en rectitud.

Instruu knabon konforme al lia vojo, Kaj eĉ maljuniĝinte li ne dekliniĝos de ĝi.

7 El rico gobierna al pobre, y los que piden dinero prestado son esclavos de los prestamistas.

Riĉulo regas super malriĉuloj, Kaj kiu prunteprenas, tiu estas sklavo de la pruntedoninto.

8 Los que siembran injusticia, cosecharán desastre. Y los golpes que dan a otros, cesarán.

Kiu semas maljustaĵon, tiu rikoltos suferon, Kaj la kano de lia krueleco rompiĝos.

9 Si eres generoso, serás bendecido por compartir tu comida con los necesitados.

Bonokululo estos benata; Ĉar li donas el sia pano al malriĉulo.

10 Deshazte de los burlones y acabarás con el conflicto. Entonces no habrá discusiones ni insultos.

Forpelu blasfemulon, kaj foriros malpaco, Kaj ĉesiĝos malkonsento kaj ofendo.

11 Todo el que estima la sinceridad y habla con cortesía, tendrá al rey como amigo.

Kiu amas purecon de koro kaj agrable parolas, Al tiu la reĝo estas amiko.

12 El Señor cuida del conocimiento, pero se opone a las palabras de los mentirosos.

La okuloj de la Eternulo gardas la prudenton; Sed la vortojn de maliculo Li renversas.

13 Los perezosos dicen: “Hay un león allá afuera. ¡Si salgo podría morir!”

Mallaborulo diras: Leono estas ekstere, Mi povus esti mortigita meze de la strato.

14 Las palabras seductoras de una mujer inmoral son como una trampa peligrosa. Si el Señor está enojado contigo, caerás en la trampa.

La buŝo de malĉastulino estas profunda foso; Kiun la Eternulo koleras, tiu tien enfalas.

15 Los niños son ignorantes por naturaleza. La corrección física les ayudará a entrar en razón.

Malsaĝeco forte sidas en la koro de knabo; Sed vergo punanta ĝin elpelas el ĝi.

16 Si oprimes al pobre para hacerte rico, o si eres generoso con el rico, terminarás siendo pobre tú mismo.

Kiu premas malriĉulon, por pligrandigi sian riĉecon, Tiu donas al riĉulo, por ke li malriĉiĝu.

17 Atiende y escucha las palabras de los sabios. Medita cuidadosamente en mis enseñanzas,

Klinu vian orelon kaj aŭskultu vortojn de saĝuloj, Kaj direktu vian koron al mia instruo;

18 porque es bueno que guardes estas palabras en tu mente para que estés listo para compartirlas.

Ĉar ili estos agrablaj, se vi gardos ilin en via interno; Ili estos ĉiuj pretaj sur viaj lipoj.

19 Hoy te explico hoy para que confíes en el Señor. ¡Sí, a ti!

Ke al la Eternulo estu via fido, Tion mi instruis al vi hodiaŭ.

20 ¿Acaso no he escrito para ti treinta consejos de sabiduría?

Ĉu mi ne skribis al vi tion trifoje Kun konsiloj kaj scio,

21 Son para aclararte lo recto y verdadero, a fin de que puedas dar una explicación veraz a aquellos a que te enviaron.

Por sciigi al vi la ĝustecon de la paroloj de vero, Por ke vi transdonu la parolojn de vero al tiuj, kiuj vin sendis?

22 Pues no debes robarle al pobre solo porque es pobre; y no deberías sofocar en la corte a los de menos recursos,

Ne prirabu malriĉulon, pro tio, ke li estas malriĉa; Kaj ne premu senhavulon ĉe la pordego;

23 porque el Señor peleará su caso, y recuperará lo que les hayan robado.

Ĉar la Eternulo defendos ilian aferon Kaj dispremos iliajn premantojn.

24 No te hagas amigo de quien se enoja fácilmente. No se asocies con personas irascibles,

Ne amikiĝu kun homo kolerema, Kaj ne komunikiĝu kun homo flamiĝema;

25 para que no aprendas a ser como ellos y no destruyas tu vida.

Ke vi ne lernu lian vojon Kaj ne ricevu reton por via animo.

26 No te comprometas con apretón de manos a ser fiador de otro,

Ne estu inter tiuj, kiuj firmigas per mano, Kiuj garantias por ŝuldoj.

27 porque si no puedes pagar, ¿por qué tendrían que embargar tu cama?

Se vi ne havos per kio pagi, Oni ja prenos vian litaĵon de sub vi.

28 No muevas los hitos fronterizos que establecieron tus antepasados.

Ne forŝovu la antikvajn limojn, Kiujn faris viaj patroj.

29 Si ves a alguien con talento en su trabajo, notarás que trabajará para reyes y no para la gente común.

Se vi vidas homon lertan en sia profesio, li staros antaŭ reĝoj; Li ne staros antaŭ maleminentuloj.