Притчи 24

1 Не ревнуй злым людям и не желай быть с ними,

Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;

2 потому что о насилии помышляет сердце их, и о злом говорят уста их.

Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.

3 Мудростью устрояется дом и разумом утверждается,

Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.

4 и с уменьем внутренности его наполняются всяким драгоценным и прекрасным имуществом.

Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.

5 Человек мудрый силен, и человек разумный укрепляет силу свою.

Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.

6 Поэтому с обдуманностью веди войну твою, и успех будет при множестве совещаний.

Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.

7 Для глупого слишком высока мудрость; у ворот не откроет он уст своих.

Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.

8 Кто замышляет сделать зло, того называют злоумышленником.

Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.

9 Помысл глупости - грех, и кощунник - мерзость для людей.

Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.

10 Если ты в день бедствия оказался слабым, то бедна сила твоя.

Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.

11 Спасай взятых на смерть, и неужели откажешься от обреченных на убиение?

[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;

12 Скажешь ли: “Вот, мы не знали этого”? А Испытующий сердца разве не знает? Наблюдающий над душою твоею знает это, и воздаст человеку по делам его.

Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?

13 Ешь, сын мой, мед, потому что он приятен, и сот, который сладок для гортани твоей:

Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.

14 таково и познание мудрости для души твоей. Если ты нашел ее, то есть будущность, и надежда твоя не потеряна.

Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

15 Не злоумышляй, нечестивый, против жилища праведника, не опустошай места покоя его,

Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;

16 ибо семь раз упадет праведник, и встанет; а нечестивые впадут в погибель.

Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.

17 Не радуйся, когда упадет враг твой, и да не веселится сердце твое, когда он споткнется.

Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;

18 Иначе, увидит Господь, и неугодно будет это в очах Его, и Он отвратит от него гнев Свой.

Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.

19 Не негодуй на злодеев и не завидуй нечестивым,

Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;

20 потому что злой не имеет будущности, - светильник нечестивых угаснет.

Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.

21 Бойся, сын мой, Господа и царя; с мятежниками не сообщайся,

Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;

22 потому что внезапно придет погибель от них, и беду от них обоих кто предузнает?

Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?

23 Сказано также мудрыми: иметь лицеприятие на суде - нехорошо.

I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.

24 Кто говорит виновному: “Ты прав”, того будут проклинать народы, того будут ненавидеть племена;

Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.

25 а обличающие будут любимы, и на них придет благословение.

A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.

26 В уста целует, кто отвечает словами верными.

Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.

27 Соверши дела твои вне дома, окончи их на поле твоем, и потом устрояй и дом твой.

Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.

28 Не будь лжесвидетелем на ближнего твоего: к чему тебе обманывать устами твоими?

Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.

29 Не говори: “Как он поступил со мною, так и я поступлю с ним, воздам человеку по делам его”.

Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.

30 Проходил я мимо поля человека ленивого и мимо виноградника человека скудоумного:

Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;

31 и вот, все это заросло терном, поверхность его покрылась крапивою, и каменная ограда его обрушилась.

A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.

32 И посмотрел я, и обратил сердце мое, и посмотрел и получил урок:

Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.

33 “немного поспишь, немного подремлешь, немного, сложив руки, полежишь, -

Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;

34 и придет, как прохожий, бедность твоя, и нужда твоя - как человек вооруженный”.

A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.