Lukas 6
1 Lao esa, nandaa no atahori Yahudi ra fai hahae tao ues na, Yesus no mana tungga nara laoꞌ tungga atahori osin. Boe ma ana mana tungga nara oru are-gandum mbuleꞌ, mana sia mata nara. Basa ma raisi de raa.
Eens ging Hij op een sabbat door een korenveld, en zijn leerlingen plukten aren af, wreven ze met de handen uit, en aten ze op.
2 Sia naa, hambu atahori hira mia partei Farisi toꞌu rahereꞌ hohoro-lalane adat Yahudi. Rita Yesus ana mana tungga nara tao taꞌo naa, boe ma ara oꞌolaꞌ E rae, “Taꞌo bee de Ana mana tungga mara ralena-langga hai hohoro-lalane agama ma? Ara tao ues nandaa no fai hahae aoꞌ! Mete se sini nae! Ara oru are-gandum. Afiꞌ taꞌo naa!’.
Enige farizeën zeiden dus: Waarom doet gij, wat op de sabbat niet is geoorloofd?
3 Te Yesus olaꞌ nae, “Ona bee, ee? Hei nda misinedꞌa baꞌi Daud dudꞌuit na sa do? Baꞌi Daud no ana mana tungga nara ambu nara korororoꞌ huu ndoe rala seli ena. Boe ma ara risiꞌ lala hule-oꞌeꞌ rala reu, de haꞌi roti fo malangga agama ra fee neu Lamatuaꞌ ena, de raa. Tao-tao te akaꞌ malangga agama ra fo bole raa roti naa. Atahori laen hokoꞌ. Baꞌi Daud se raa, te nda hambu atahori fee salaꞌ neu se sa. Hei onaꞌ nda baca mita Lamatualain Susura Meumaren sa!
Jesus gaf hun ten antwoord: Hebt ge dan niet gelezen, wat David deed, toen hij met zijn gevolg honger had?
Hoe hij het huis van God binnenging, de toonbroden nam en opat, en er van gaf aan hen die bij hem waren? En toch mag niemand ze eten, dan de priesters alleen.
5 Pasa ndiki mara fo rena malolole! Au ia, Atahori Matetuꞌ a. Au uꞌena hak uꞌetuꞌ, atahori bisa tao saa, nandaa no fai hahae tao ues.”
Ook zeide Hij hun: De Mensenzoon is Heer van de sabbat.
6 Faiꞌ sa, nandaa no fai hahae tao ues esa fai, Yesus neu nanori mia ume hule-oꞌeꞌ. Sia naa, hambu touꞌ sa liman seri maꞌamateꞌ.
Op een andere sabbat ging Hij de synagoge binnen, om onderricht te geven. Daar was een man, wiens rechterhand was verdord.
7 Sia naa o, hambu meser agama hira ro atahori mia partei agama Farisi mana sangga slak fo rae raꞌatutudaꞌ Yesus. De ara mamakuꞌ a mete ma Ana nae tao nahaiꞌ atahori lima maꞌamate seseriꞌ a, nandaa no fai hahae tao ues. No taꞌo naa, ara ratudꞌu salan sia naa neuꞌ a ena.
De schriftgeleerden en farizeën bespiedden Hem, of Hij ook op de sabbat zou genezen, om Hem dan te kunnen beschuldigingen.
8 Te Yesus nahine masud nara ena. Naa de Ana noꞌe atahori lima maꞌamate seseriꞌ a nae, “Aꞌa, e! Uma mumburiiꞌ sia taladꞌaꞌ ia, dei!” Boe ma ana neu nambariiꞌ memaꞌ.
Daar Hij hun gedachten kende, sprak Hij tot den man met de verdorde hand: Sta op, en kom in het midden. Hij stond op, en ging er staan.
9 Basa ma Yesus natane atahori naa ra nae, “Au utane sobꞌa nggi, dei. Tungga hita hohoro-lalane agaman, hita bisa tao saa nandaa no fai hahae tao ues? Hita tao maloleꞌ do, tao deꞌulakaꞌ? Ata fee masodꞌaꞌ neu atahori, do tao nembelulutu masodꞌa nara?”
Nu sprak Jesus tot hen: Ik vraag u, of men op de sabbat goed mag doen of kwaad, iemand redden of doden?
10 Boe ma Yesus mete rereoꞌ se, de Ana olaꞌ no atahori lima mana maꞌamate seseriꞌ a nae, “Loo limam!” Ana o loo, ma liman hai neuꞌ ena boe.
Hij liet zijn blik over hen allen gaan, en sprak tot hem: Strek uw hand uit! Hij strekte ze uit, en zijn hand was genezen.
11 Rita taꞌo naa, ma Yesus musu nara ramanasa seli. De ara ator dalaꞌ rae, “Ata musi sangga dalaꞌ laen, fo taꞌatutudꞌaꞌ E!”
Maar ze werden razend van woede, en bespraken onder elkander, wat ze Jesus zouden doen.
12 Nda doꞌ sa fai, ma Yesus nisiꞌ leteꞌ sa de hule-oꞌe. Ana hule-oꞌe tetembaꞌ sa temeao sia naa.
In die dagen ging Hij het gebergte in, om te bidden, en bracht er de nacht door in het gebed tot God.
13 Mbila fefetu anan, ma Ana noꞌe nala ana mana tungga nara. Mia basa se, Ana tengga nala atahori sanahulu rua dadꞌi neu dedꞌenun. Atahori fo Ana tenggaꞌ ra, naeni:
Toen de dag aanbrak, riep Hij zijn leerlingen bijeen, en koos er twaalf van hen uit, die Hij apostelen noemde:
14 Simon (fo Yesus noꞌe nae ‘Petrus’), Anderias (Simon odꞌin), Yakobis, Yohanis (Yakobis odꞌin), Filipus Bartolomeos,
Simon, dien Hij ook Petrus noemde, en Andreas, zijn broer; Jakobus en Johannes; Filippus en Bartolomeüs;
15 Mateos, Tomas, Yakobis (Alpius anan), Simon (mana tungga partei poletik Selot),
Matteüs en Tomas; Jakobus van Alfeüs, en Simon, bijgenaamd de ijveraar,
16 Yudas (Yakobis anan), ma Yudas Iskariot (mana seo hendi Yesus).
Judas (broer) van Jakobus, en Judas Iskáriot, die een verrader werd.
17 Leleꞌ onda mia leteꞌ a, Yesus no ana mana tungga nara rambariiꞌ mia rae tetuꞌ. Sia naa o, atahori hetar raꞌabꞌue. Ara, rema mia profinsi Yudea, mia kota Yerusalem, mia Tirus no Sidꞌon, kota karuaꞌ ia ra sia tasi suun.
Nu daalde Hij met hen af, en bleef op een vlakte staan. Daar bevond zich ook een talrijke groep van zijn leerlingen en een grote volksmenigte uit heel Judea en Jerusalem, en uit het kustland van Tyrus en Sidon,
18 Ara rema rae rena Yesus, ma hambu ruma rae roꞌe E fo Ana naꞌahahaiꞌ atahori mamahedꞌi ra. Boe ma Ana tao nahaiꞌ se. Ana o naꞌahahaiꞌ atahori nitu taoꞌ ra, ma use-oi nitu mia atahori naa ra.
die gekomen waren, om Hem te horen en van hun kwalen genezen te worden. Allen, die door onreine geesten werden gekweld, werden genezen.
19 Basa atahori rae nggama E, huu mete ma ara nggama dai E, na, hambu koasa kalua mia E fo tao nahaiꞌ se.
En al het volk zocht Hem aan te raken; want er ging een kracht van Hem uit, die allen genas.
20 Basa ma Yesus heoꞌ mbali ana dedꞌenu nara, de nanori nae, “Atahori mana tudꞌa-loloeꞌ re! Hei onton, huu Lamatualain mesaꞌ ne, hei Mane malolem.
Nu sloeg Hij zijn ogen op naar zijn leerlingen, en sprak: Zalig gij armen; want aan u behoort het koninkrijk Gods.
21 Atahori mana ndoeꞌ re! Hei onton, huu dei fo Lamatualain fee nggi miꞌibeta. Atahori mana nggae luu-mbinu no rala susaꞌ re! Hei onton, huu, dei fo rala mara ramahoꞌo.
Zalig gij, die thans honger lijdt; want gij zult worden verzadigd. Zalig gij, die nu weent; want gij zult lachen.
22 Atahori mana hambu doidꞌosoꞌ huu tungga Au, Atahori Matetuꞌ ia! Hei onton, huu dei fo Lamatuaꞌ bala-bꞌae nggi sia sorga. Onaꞌ mae atahori mburu-oeꞌ ro nggi, do tao maꞌafoo nara malole mara, ma tabꞌu-roroo nggi do, use-oi nggi onaꞌ atahori deꞌulakaꞌ o, hei onton, huu dei fo Lamatuaꞌ nasanedꞌa nggi sia sorga. De mete ma atahori tao raꞌasususaꞌ nggi taꞌo naa, o, tao rala mara ramahoꞌo a! No maꞌahee! Afi heran, te atahori mana tao raꞌasususaꞌ hei aleꞌ ia, bei-baꞌi nara mana tao doidꞌoso Lamatualain mana ola-ola maꞌahulu nara. De mete ma hei hambu sususaꞌ mataꞌ naa, tao rala mara mimihoꞌo, huu dei fo Lamatuaꞌ bala-bꞌae nggii naen seli sia sorga.
Zalig zijt gij, wanneer de mensen u haten, u om den Mensenzoon uitbannen en honen, en smaad werpen op uw naam.
Verheugt u op die dag en jubelt; zie, uw loon is groot in de hemel. Want zó hebben hun vaders de profeten behandeld.
24 Te atahori mamasuꞌi re! Hei soe, huu hei masodꞌa nemehoꞌot ma, losaꞌ ia ena.
Maar wee u, rijken; want gij hebt uw troost al ontvangen.
25 Atahori maꞌabetaꞌ re! Hei soe, huu dei fo hei hambu fai ndoes manaseliꞌ Atahori mana kidꞌo-kedꞌe leliꞌ re! Hei soe, huu susa-sonaꞌ a nema tao nggi nggae luu-mbinu.
Wee u, die thans zijt verzadigd; want gij zult honger lijden. Wee u, die nu lacht; want gij zult treuren en wenen.
26 Atahori mana maꞌahe hadꞌa-hormat re! Hei soe, huu maꞌahulun bei-baꞌi mara, koa-boꞌu mana ola-olaꞌ ombo-koson ra!
Wee u, wanneer alle mensen u prijzen; want zó hebben hun vaders met de valse profeten gedaan.
27 Boe ma Yesus olaꞌ nakandoo nae, “Pasa ndikim fo rena malolole! Musi sue musu mara, ma tao dꞌala maloleꞌ neu atahori mana mburu-oeꞌ ro nggo.
Maar Ik zeg tot u, die naar Mij luistert: Bemint uw vijanden; doet wel aan die u haten;
28 Hule-oꞌe moꞌe Lamatualain tao dꞌala maloleꞌ fee neu atahori mana sumba-ndon nggo. Ma moꞌe Ana tao dꞌala maloleꞌ fee neu atahori mana fua salaꞌ mata-mataꞌ neu nggo.
zegent die u vloeken; bidt voor wie u lasteren.
29 Mete ma atahori mbasa nasum seri, na, soro fo ana mbasa nasum seri fai. Mete ma hambu atahori rambas nala badꞌu matobꞌim, na, fee badꞌum neu e boe.
Wie u op de ene wang slaat, keer hem ook de andere toe; en wie u van de mantel berooft, weiger hem ook het onderkleed niet.
30 Mete ma hambu atahori roꞌe sudꞌiꞌ a sa ma esa, na, fee neuꞌ ena. Boe ma mete ma ana haꞌi nendi saa ma esa, na, hela neu fo ana hambu e leo. Afiꞌ muu moꞌe baliꞌ e fai!
Geef aan ieder die iets van u vraagt, en eis het uwe niet terug van hem, die het neemt.
31 Musi tao atahori ra, onaꞌ saa fo ho mae fee se tao neu nggo boe.
En zoals ge wilt, dat de mensen u doen, doet het ook aan hen.
32 Ho hiiꞌ a mutudꞌu susueꞌ neu atahori mara. Naa maloleꞌ. Te naa, lenan, sa? Huu atahori deꞌulakaꞌ ra o sue atahori nara boe!
Als gij bemint die u liefhebben, wat voor verdienste hebt gij dan wel? Want ook de zondaars hebben lief, die hen beminnen.
33 Mete ma taoꞌ a maloleꞌ neu akaꞌ atahori mana tao maloleꞌ neu nggo, naa lenan saa? Huu atahori deꞌulakaꞌ ra o bala-bꞌae maloleꞌ no maloleꞌ taꞌo naa boe.
Als gij weldoet aan hen die u weldoen, wat voor verdienste hebt gij dan wel? De zondaars doen dat immers ook.
34 Mete ma ho fee pindan doi ma neu akaꞌ atahori mana bisa fee baliꞌ, na, naa lenan sa? Huu atahori deꞌulaka ra o fee pindan doi nara reu atahori feaꞌ ra boe, sadꞌi mbila do fini esan, na, ara simbo baliꞌ manadaiꞌ.
En als gij leent aan hen, van wie gij hoopt iets terug te krijgen, wat voor verdienste hebt gij dan wel? Ook de zondaars lenen aan zondaars, om evenveel terug te krijgen.
35 Te manaselin, taꞌo ia: Sue musu mara! Ma tao dꞌala maloleꞌ fee se. Saa fo ara parlu, na, fee pindan. Afiꞌ dꞌuꞌa-dꞌuꞌaꞌ mae, ara fee baliꞌ, do hokoꞌ. No taꞌo naa, dei fo Lamatualain bala-bꞌae baliꞌ nggo. Boe ma dadꞌi muu Lamatualain Mana Seliꞌ anan. Huu masodꞌam onaꞌ Amam mana hiiꞌ a tao maloleꞌ fee atahori deꞌulakaꞌ ra. Ana o tao maloleꞌ neu atahori mana nda rahine roꞌe makasi sa.
Neen, hebt uw vijanden lief, doet wel en leent uit, zonder er iets voor terug te hopen; dan zal uw loon groot zijn, en zult gij kinderen zijn van den Allerhoogste. Hij is goedertieren, zelfs voor de ondankbaren en bozen.
36 Dadꞌi musi mutudꞌu susueꞌ neu atahori, onaꞌ Amam mana sia sorga natudꞌu susueꞌ neu nggo.
Weest dus barmhartig, zoals ook uw Vader barmhartig is.
37 Yesus nanori nakandoo nae, “Afiꞌ nile leli atahori, fo atahori afiꞌ nile leli nggo boe. Afiꞌ fua salaꞌ neu atahori, fo atahori afiꞌ fua salaꞌ neu nggo boe. Fee ambon neu atahori sala nara, naa fo ara o fee ambon neu sala mara boe.
Oordeelt niet, en gij zult niet worden geoordeeld. Vonnist niet, en gij zult niet worden gevonnist. Spreekt vrij, en gij zult vrijgesproken worden.
38 Mete ma ho fee atahori saa fo ara parlu, na, dei fo ho o simbo boe. Huu dei fo Lamatuaꞌ mete-seꞌu nggo fo simbo naeꞌ lenaꞌ fai. Naa onaꞌ atahori ombo fufue naen seli nisiꞌ balek uꞌukuꞌ rala neu, de nggonggonggar e ma ndeni e, fo ombo nesofe seluꞌ e losa mbori rae neu. Ho simboꞌ a nanaen onaꞌ naa boe. Mete ma ho fee mbeiꞌ a, na ho simbo bꞌaliꞌ mbeiꞌ a boe. Te mete ma ho fee naeꞌ na, ho o simbo baliꞌ nanaen seli boe.”
Geeft, en u zal worden gegeven: een goede, volgestampte, geschudde en overlopende maat zal u in de schoot worden gestort. Want met de maat, waarmee ge meet, zal ook u worden gemeten.
39 Yesus o nanori nendiꞌ nekendandaaꞌ boe. Ana dui nae, “Atahori pokeꞌ nda bisa natudꞌu dalaꞌ fee atahori pokeꞌ sa. Te hokoꞌ naa ruꞌa se tudꞌa ndolaꞌ rala reu!
Hij zei hun ook een gelijkenis. Kan een blinde een blinde leiden? Vallen dan beiden niet in een kuil?
40 Ana sakolaꞌ nda mahineꞌ lenaꞌ meser na sa! Te mete ma ana tungga malolole meser na nenorin, ana bisa dadꞌi onaꞌ meser na boe.
Geen leerling staat boven den leraar; slechts de goedgevormde leerling zal als zijn leraar zijn.
41 Ho hiiꞌ a mete maꞌabebesa atahori sala ana nara. Te sala monaem na, nda mae naa salaꞌ sa. Naa onaꞌ ho mita rae dekeꞌ sa sia atahori matan. Tao-tao te balok monaeꞌ sa natabꞌaꞌ sia mata ma, te nda medꞌa sa!
Hoe ziet ge de splinter in het oog van uw broeder, en de balk in uw eigen oog ziet ge niet?
42 Taꞌo bee de mumburani olaꞌ mae, “Toronooꞌ! Uma fo au nggue hendi rae dekeꞌ sia matam dei.” Tao-tao te nda mita saa-saa sa boe, huu hambu balok natabꞌa sia matam naa! Woe! Memaꞌ ho, atahori mana dea-ralaꞌ tebꞌe! Haꞌi hendi balok naa mia matam dei. Dei fo feꞌe mita, fo tulun nggue hendi rae dekeꞌ sia nonoom matan.”
Of hoe kunt ge tot uw broeder zeggen: Broeder, laat mij de splinter trekken uit uw ogen, en de balk in uw eigen oog ziet ge niet? Huichelaar, trek eerst de balk uit uw eigen oog; dan zult ge zien, hoe ge de splinter uit het oog van uw broeder moet trekken.
43 Yesus fee seluꞌ nekendandaaꞌ sa nae, “Hau huu maloleꞌ, nda bisa nabꞌoa bꞌoa nda maloleꞌ sa. Boe ma hau huu nda maloleꞌ sa, nda bisa nabꞌoa bꞌoa maloleꞌ sa.
Neen, er is geen goede boom, die slechte vruchten draagt; geen slechte boom, die goede vruchten draagt.
44 Atahori rahine rae hau huuꞌ sa maloleꞌ do hokoꞌ, mia hau naa bꞌoa nara. Basa atahori bubꞌuluꞌ rae, atahori nda seu jambu bꞌoaꞌ, do anggor boaꞌ mia hau huu manggouꞌ sa.
Want iedere boom wordt aan zijn vruchten gekend; van doornen plukt men geen vijgen, en van een braambos snijdt men geen druiven.
45 Onaꞌ naa boe atahori rala meumareꞌ, ana tao dꞌala maloleꞌ. Te atahori rala manggenggeoꞌ, ana tao dꞌala deꞌulakaꞌ. Huu atahori dedꞌea-oꞌolan, natudꞌu eni dudꞌuꞌan.”
De goede mens brengt het goede voort uit de goede schat van zijn hart; maar de slechte mens brengt uit de slechte schat het slechte voort. Want de mond spreekt, waar het hart vol van is.
46 Basa ma Yesus tute oꞌolan fai nae, “Hei akaꞌ moꞌe Au mikindooꞌ a mae, ‘Malangga’. Te taꞌo bee de hei nda nau tungga Au oꞌola ngga sa?
Waarom noemt gij Mij Heer, Heer; en gij doet niet wat Ik zeg?
47 Atahori mana rema rena Au, ma tao tungga oꞌola Ngga, eni, onaꞌ
Wie tot Mij komt en mijn woorden hoort, maar zich er ook naar gedraagt. Ik zal u tonen aan wien hij gelijk is.
48 atahori mana nae tao ume manggateeꞌ. Ana ali malolole naꞌahuluꞌ fanderen ndolan sia rae isiꞌ losa hambu fatu manggateeꞌ. Basa de ana tao fanderen sia fatu naa ata, dei de feꞌe naririi ume a. Mete ma oe mandaliꞌ a nandali nema o, ume naa nda nanggonggaꞌ sa, huu fanderen na manggateeꞌ.
Hij is gelijk aan een man, die een huis wilde bouwen, die graven en uitdiepen bleef, en de grondslag legde op de rots. Toen er nu een stortvloed kwam, beukte de stroom tegen dit huis; maar hij kon het niet doen wankelen, want het was stevig gebouwd.
49 Te atahori mana rena no rala banggi-bꞌanggiꞌ ma nda tungga Au oꞌola ngga sa, eni onaꞌ atahori mana naririi umen, te nae sadꞌi dadꞌi. Ana nda tao fanderen sa, te dꞌama ume a siaꞌ a rae isiꞌ sia loe suun. De leleꞌ oe mandaliꞌ a nandali nema ma, nandali nendi ume a!”
Maar wie hoort, en er niet naar handelt, is gelijk aan een man, die een huis zonder grondslag bouwde, boven op de grond. De stroom beukte er tegen aan; het huis viel aanstonds in, en werd geheel verwoest.
