Лукастар 1
1 Пативало Феофило, бут мануша линэ тэ стидэн и тэ запистросарэн роспхэнимос пала кода, со сас. Када роспхэндэ амэнди мануша, савэ майанглал дикхэнас вся пэстирэ якхэнца тай ашыле бутярнэ Лавэстирэ. Важ кода мэ тховдэм андо води мишто вся тэ ужанав, со сас майанглал, и екх пала авэр тэ запистросарав тути.
To his Excellency, Theophilus. Many attempts have been already made to draw up an account of those events which have reached their conclusion among us,
just as they were reported to us by those who from the beginning were eye-witnesses, and afterward became bearers of the message.
And, therefore, I also, since I have investigated all these events with great care from their very beginning, have resolved to write a connected history of them for you,
4 Тунчи ту полэса: кода, со ту ашундян, исин чячимос.
in order that you may be able to satisfy yourself of the accuracy of the story which you have heard from the lips of others.
5 Андэ деса, кала андэ Иудея сас тхагараса Иродо, сас мануш, савэс акхарэнас Захария, андай рашая Авиястирэ стидимастар, и лэстэ сас ромни андав родо Аароноско, акхарэнас ла Елизавета.
In the reign of Herod, king of Judea, there was a priest named Zechariah, who belonged to the division called after Abijah. His wife, whose name was Elizabeth, was also a descendant of Aaron.
6 Онэ лэдуй сас жужэ англав Дэл, жувэнас пав всаворо запхэнимос Раеско бидошако.
They were both righteous people, who lived blameless lives, guiding their steps by all the commandments and ordinances of the Lord.
7 Лэндэ на сас бэяцэн, колэстар со Елизавета сас бибэяцэндири, и онэ лэдуй сас андэ бэрша пхурэ.
But they had no child, Elizabeth being barren; and both of them were advanced in years.
8 Екхвар авиля вряма рашаенди лэстирэ стидимастар тэ терэл бути англав Дэл.
One day, when Zechariah was officiating as priest before God, during the turn of his division,
9 Сар сас прилито машкар рашая, онэ шутэ жребиё, и прижыляпэ Захариясти тэ зажал андо храмо лэ Раеско тэ пхабарэл ладано.
it fell to him by lot, in accordance with the practice among the priests, to go into the Temple of the Lord and burn incense;
10 Андэ кодья ж вряма, кала вов пхабарэлас ладано, всаворэ мануша мангэнаспэ Дэвлэс аври.
and, as it was the Hour of Incense, the people were all praying outside.
11 Тунчи вов удикхля ангелос Раестирэс, саво тэрдёлас пай право риг лэ жэртвеникоско, кай пхаболас о ладано.
And an angel of the Lord appeared to him, standing on the right of the Altar of Incense.
12 Захария сар удикхля лэс, бари дар авиля пэр лэстэ, и вов на жангля, со тэ терэл.
Zechariah was startled at the sight and was awe-struck.
13 Ангело пхэндя лэсти: — На дара, Захария! Ашундя о Дэл мангимос тиро. И ромни тири, Елизавета, бэянэла тути шаворэс, и акхарэса лэс Иоано.
But the angel said to him, “Do not be afraid, Zechariah; your prayer has been heard, and your wife Elizabeth will bear you a son, whom you will call by the name John.
14 Авэла тути баро радомос, и бут мануша авэна тэ радонпэ, кай вов бэяндиля.
He will be to you a joy and a delight; and many will rejoice over his birth.
15 Вов авэла баро англав Рай, на авэла тэ пэл ни мол, ни матимаско пимо и пхэрдёла Свэнто Духоса майанглал, сар вов бэяндёла.
For he will be great in the sight of the Lord; he will not drink any wine or strong drink, and he will be filled with the Holy Spirit from the very hour of his birth,
16 Бутэн Израилёстирэ шавэн вов рисарэла палпалэ кав лэнго Рай о Дэл
and will reconcile many of the Israelites to the Lord their God.
17 и авэла тэ жал англав Лэстэ андо духо и зор Илиястири, кай тэ рисарэл и водя лэ дадэндирэ кай лэнди бэяцэ, и найкандунэн кав гындо чячимастирэн манушэн, кай тэ гытосарэ манушэн, кала авэла о Рай Дэл.
He will go before him in the spirit and with the power of Elijah, to reconcile fathers to their children and the disobedient to the wisdom of the righteous, and so make ready for the Lord a people prepared for him.”
18 Захария пхэндя ангелости: — Сар мэ ужанава када? Мэ пхуро, тай ромни мэрни найтэрни.
“How can I be sure of this?” Zechariah asked the angel. “For I am an old man and my wife is advanced in years.”
19 Ангело пхэндя лэсти: — Мэ Гавриило, саво тэрдював англав Дэл, бишалдо тэ дав дума туса и тэ пхэнав тути кадва радосаво лав.
“I am Gabriel,” the angel answered, “who stand in the presence of God, and I have been sent to speak to you and to bring you this good news.
20 Акэ, ту авэса муто и на дэса дума кай кодва дес, кала када вся авэла, важ кода со ту на патяйлян мэрнэ лавэнди, савэ терэнапэ андэ пэсти вряма.
And now you will be silent and unable to speak until the day when this takes place, because you did not believe what I said, though my words will be fulfilled in due course.”
21 Андэ кадья вряма мануша ажутярэнас Захарияс и дивонаспэ, состар вов бут вряма на выжалас андав храмо.
Meanwhile the people were watching for Zechariah, wondering at his remaining so long in the Temple.
22 Кала Захария выжыля котар, вов на дэлас дума, и мануша полинэ, со вов андо храмо варисо дикхля. Вов сикавэлас вастэнца лэнди и ашэласпэ муто.
When he came out, he was unable to speak to them, and they perceived that he had seen a vision there. But Zechariah kept making signs to them, and remained dumb.
23 А сар прожыле кола деса, кала вов терэлас рашаендири бути, тунчи рисайля пэстэ черэ.
And, as soon as his term of service was finished, he returned home.
24 Прожыля вряма, Елизавета, и ромни лэстири, ашыля пхари. Панч шон вой гарадёлас манушэндар и пхэнэлас:
After this his wife, Elizabeth, became pregnant and lived in seclusion for five months.
25 — Акэ, со стердя манди Рай Дэл андэ кадэла деса, кала Вов обрисардя мандэ пэстирэ якха, кай тэ злэл пар мандэ о лажавимос мэрно англай мануша!
“The Lord has done this for me,” she said, “he has shown me kindness and taken away the public disgrace of childlessness under which I have been living.”
26 Кала Елизавета сас шов шон пхари, о Дэл бишалдя ангелос Гавриилос андо форо галилейско, саво акхарэлпэ Назарето,
Six months later the angel Gabriel was sent from God to a town in Galilee called Nazareth,
27 кай щиёры, савя акхарэнас Мария. Вой дя лав тэ жал палав ром палав Иосифо, саво сас андав родо лэ Давидоско.
to a maiden there who was engaged to a man named Joseph, a descendant of David. Her name was Mary.
28 Ангело авиля латэ и пхэндя: — Тэ авэс бахтали! Тути дяпэ мищимос! О Рай Дэл туса!
Gabriel came into her presence and greeted her, saying, “You have been shown great favor – the Lord is with you.”
29 Мария на жангля, со тэ пхэнэл, и гындолас, важ со вов кади пхэндя.
Mary was much disturbed at his words, and was wondering to herself what such a greeting could mean,
30 Ангело пхэндя: — На дара, Мария! Ту аракхлян мищимос кав Дэл!
when the angel spoke again, “Do not be afraid, Mary, for you have found favor with God.
31 Акэ, ту авэса пхари, и бэянэса Шавэс, и акхарэса Лэс Исусо.
And now, you will conceive and give birth to a son, and you will give him the name Jesus.
32 Вов авэла баро, и Лэс акхарэна Шаво Майбарэско. Рай Дэл дэла Лэсти троно Давидоско, лэ прапапос Лэстирэс.
The child will be great and will be called ‘Son of the Most High,’ and the Lord God will give him the throne of his ancestor David,
33 Вов по вако авэла Тхагараса англав родо Иаковоско, и тхагаримос Лэско никала на пэрэашэла тэ авэл. (aiōn g165)
and he will reign over the descendants of Jacob for ever; And to his kingdom there will be no end.” (aiōn g165)
34 Мария пхэндя ангелости: — Сар када авэла? Мэ инке на сымас палав ром!
“How can this be?” Mary asked the angel. “For I have no husband.”
35 Ангело пхэндя лати: — Свэнто Духо сжала пэр тутэ, и зор Майбарэско ушарэла тут, и свэнто Бэято, Саво тутэ бэяндёла, акхарэлапэ Шаво Дэвлэско.
“The Holy Spirit will descend on you,” answered the angel, “and the Power of the Most High will overshadow you; and therefore the child will be called ‘holy,’ and ‘Son of God.’
36 Акэ Елизавета андав родо тиро, палай сави пхэнэнас, со латэ на авэна бэяцэ, подикх, вой шовто шон пхари. Андо пхуримос лако бэяндёла латэ шаво.
And Elizabeth, your cousin, is herself also expecting a son in her old age; and it is now the sixth month with her, though she is called barren;
37 О Дэл терэла вся, со Вов закамэла.
for no promise from God will fail to be fulfilled.”
38 Пхэндя Мария: — Мэ бутярни Рае Дэвлэстири. Мэк авэла манди, сар ту пхэндян. И ангело отжыля латар.
“I am the servant of the Lord,” exclaimed Mary. “Let it be with me as you have said.” Then the angel left her.
39 Андэ кадэла деса Мария вщиля и сыго жыля андо форо, саво сас андо плаенго тхан Иудеяко.
Soon after this Mary set out, and made her way quickly into the hill-country, to a town in Judah;
40 Вой зажыля андо чер кав Захария и пхэндя ла Елизаветати: — Тэ авэс бахтали!
and there she went into Zechariah’s house and greeted Elizabeth.
41 Кала Елизавета ашундя лава Мариятирэ, подхукля о бэято андэ Елизавета, и пхэрдиля вой Свэнто Духоса.
When Elizabeth heard Mary’s greeting, the child moved within her, and Elizabeth herself was filled with the Holy Spirit,
42 Вой зацыписайля фартэ гласоса и пхэндя: — Тут авэна тэ лашарэн майбут аврэ жувляндар! И лашарэна тирэ Бэятос, Савэс ту пхиравэс!
and cried aloud, “Blessed are you among women, and blessed is your unborn child!
43 Сости манди када, со мандэ авиля дэй мэрнэ Рае Дэвлэстири?
But how have I this honor, that the mother of my Lord should come to me?
44 Кала мэ ашундэм, сар ту пхэндян манди, тэ авав бахтали, подхукля андэр мандэ о бэято радомостар.
For, as soon as your greeting reached my ears, the child moved within me with delight!
45 Бахтали кодья, сави патяйля, со терэлапэ кода, со пхэндя лати Рай Дэл!
Happy indeed is she who believed that the promise which she received from the Lord would be fulfilled.”
46 И пхэндя Мария: — Лашарэл о води мэрно лэ Рае Дэвлэс.
And Mary said: “My soul exalts the Lord,
47 И радосайля о духо мэрно палав Дэл, Фэрисаримари мэрно.
and my spirit delights in God my Savior,
48 Вов удикхля, со мэ цэкни бутярни Лэстири. Акала вряматар всаворэ родоря авэна тэ акхарэн ман бахталяса.
for he has looked with favor on his humble servant girl. From now on all generations will call me blessed!
49 Со зорало Дэл тердя манди баро рындо, и свэнто алав Лэско!
“For the Almighty has done great things for me, and holy is his name.
50 Тангимос Лэско андэ всаворэ родоря, ко пативаса дарал Лэс.
He has mercy on those who revere him in every generation.
51 Вов тердя барэ рындоря Пэстирэ зоралэ вастэса, рострадя колэн, савэ пхутярдэ годяса и водеса,
“Mighty are the deeds of his arm! He has scattered the self-satisfied proud,
52 Сшута раен пай лэндирэ троноря и вазгля упрэ цэкнэн машкар мануша.
he has cast down the mighty from their thrones, and he uplifts the humble,
53 Бокхалэн пхэрдярдя мищимаса и барвалэн отмэкля нисоса.
he has filled the hungry with good things, and the rich he has sent away empty.
54 Вов сэрэсардя, со пхэнэлас лэ дадэнди, лэ Авраамости и лэстирэ бэяцэнди, тэ авэл тангимаско по вако, и подритярдя Израилёс, Пэстирэс бутярнэс. (aiōn g165)
“He has stretched out his hand to his servant Israel, ever mindful of his mercy,
56 Мария сас лэ Елизаветаса варикай трин шон и рисайля андо пэско чер.
Mary stayed with Elizabeth about three months, and then returned to her home.
57 Кала авиля вряма, Елизавета бэяндя шаворэс.
When Elizabeth’s time came, she gave birth to a son;
58 Ашундэ мануша, савэ жувэнас паша лэндэ, и о родо лако, со дя Рай Дэл о тангимос Пэско лати, и радонаспэ ласа.
and her neighbors and relatives, hearing of the great goodness of the Lord to her, came to share her joy.
59 По охто дес онэ авиле тэ обшынэн лэ бэятос и камле тэ акхарэн лэс, сар акхарэн лэсти дадэс — Захария,
A week later they met to circumcise the child, and were about to call him Zechariah after his father,
60 а лэстири дэй пхэндя: — Нат, акхараса лэс Иоаноса.
when his mother spoke up, “No, he is to be called John.”
61 И пхэндэ лати: — Никас на сас андо родо тиро, савэс акхарэнас кадя.
“You have no relation of that name!” they exclaimed;
62 И пушэнас, сикавэнас лэ вастэнца кав лэско дад, сар вов камэл тэ акхарэл лэ бэятос.
and they made signs to the child’s father, to find out what he wished the child to be called.
63 Захария мангля каштуни сандёры и пистросардя лэнди: «Алав лэско — Иоано». Всаворэ дивосайле.
Asking for a writing tablet, he wrote the words – ‘His name is John.’ Everyone was surprised
64 Андэ кодья ж вряма отпхэрнэпэ лэстирэ ушта, и вов ля тэ дэл дума и тэ лашарэл Дэвлэс.
and immediately Zechariah recovered his voice and the use of his tongue, and began to bless God.
65 И сас дар пэ всаворэ, ко жувэлас паша лэндэ, и роспхэнэнас пала када пав всаворэ плаендирэ тхана Иудеятирэ.
All their neighbors were awe-struck at this, and throughout the hill-country of Judea the whole story was much talked about.
66 Всаворэ, ко ашундя када, тховдэ андо води пэско и пхэнэнас: — Каса авэла када бэято? И о васт лэ Рае Дэвлэско сас лэса.
All who heard it kept it in mind, asking one another – “What can this child be destined to become?” For the Power of the Lord was with him.
67 О Захария, дад лэско, пхэрдиля Свэнто Духоса и пхэндя лав Дэвлэстар:
Then his father Zechariah was filled with the Holy Spirit, and, speaking under inspiration, said:
68 — Бахтало исин Рай, Дэл Израилёско, со авиля кай пэстирэ мануша и вытиндя лэн.
“Blessed is the Lord, the God of Israel, who has visited his people and wrought their deliverance,
69 Бишалдя амэнди зоралэс Фэрисаримарес андав чер и родо Давидоско, бутярнэс Пэстирэс,
and has raised up for us the strength of our salvation in the house of his servant David –
as he promised by the lips of his holy prophets of old – (aiōn g165)
71 со фэрисарэла амэн лэ вражымарендар амарэндар и вастэндар кодэлэндар, савэ амэн на камэн.
salvation from our enemies and from the hands of all who hate us,
72 Вов тангосардя амарэ дадэн и сэрэсардя Пэско свэнто завето,
showing mercy to our ancestors, and mindful of his sacred covenant.
73 сар Вов солахадя амарэ дадэсти Авраамости,
This was the oath which he swore to our ancestor Abraham –
74 со Вов фэрисарэла амэн лэ вастэндар амарэ вражымарендар, кай амэ бидарако тэ терас бути Лэсти,
that we should be rescued from the hands of our enemies,
75 тэ жувас англав Лэстэ свэнто и жужо всаворо пэско жувимос.
and should serve him without fear in holiness and righteousness, in his presence all our days.
76 И тут, бэято, акхарэна пророкоса Майбарэстирэса, колэсти со ту авэса тэ жас англав Рай Дэл, кай тэ гытос о дром Лэсти,
And you, child, will be called prophet of the Most High, for you will go before the Lord to make ready his way,
77 тэ роспхэнэ Пэстирэ манушэнди, со фэрисаримос дэлпэ, кала авэна эртисардэ лэндирэ бэзэха.
to give his people the knowledge of salvation through the forgiveness of their sins,
78 Амаро Дэл камэл и тангол, и Вов бишалэла амэнди дэнзорутно удуд упрал.
through the tender mercy of our God, whereby the dawn will break on us from heaven,
79 Вов дэла удуд колэнди, савэ жувэн андэ калимос, и миримос пхирэл паша лэндэ, и тэ тховэл пэрнэ амарэ по дром кав миро!
to give light to those who live in darkness and the shadow of death, and guide our feet into the way of peace.”
80 Бэято барёлас и терэласпэ майзор духоса, и жувэлас андэ мал жы кола вряматэ, кала сикавэла пэс манушэнди Израилёстирэнди.
The child grew and became strong in spirit, and he lived in the wilds until the time came for his appearance before Israel.
