< Lucas 8 >

1 Pouco depois disso, Jesus passou com seus doze [discípulos ]por várias cidades e aldeias. Enquanto andaram, ele estava dizendo às pessoas a boa mensagem sobre como Deus quer controlar/governar totalmente [as vidas delas].
Pagamaliki ago Yesu akahamba mumiji na muhijiji hingi kuvajovela vandu Lilovi la Bwina la Unkosi wa Chapanga. Vawuliwa vaki kumi na vavili vakalongosana nayu.
2 Algumas mulheres de quem ele tinha expulsado espíritos maus e quem ele tinha curado de doenças também [foram com ele]. Entre elas eram Maria, da [aldeia de ]Magdala, de quem [ele tinha expulsado ]sete demônios,
Pamonga na vadala vevawusiwi mizuka na vevalamisiwi matamu na Yesu, venavo vavi, Maliya mkolonjinji wa Magidala mweawusiwi mizuka saba yihakau,
3 Joana, a mulher de Cuza, que era um dos oficiais do [Rei ]Herodes [Antipas], Susana e muitas outras. Elas estavam providenciando alguns dos seus próprios fundos [para ajudar Jesus e seus discípulos].
na Yoana mdala waki Kuza, Kuza mweavi myimilila nyumba ya Helodi, Susana na vadala vangi vamahele. Vevawusili vindu yavi ndava ya kumtangatila Yesu na vawuliwa vaki vayendelela na lihengu lavi.
4 Uma grande multidão de pessoas chegaram a Jesus de muitas cidades. Então ele contou a eles esta parábola:
Vandu vamahele vambwelalili Yesu kuhuma kukila muji, na msambi uvaha pawakonganiki, Yesu akavajovela luhumu ulu.
5 Um homem saíu para semear/plantar semente. Enquanto ele fez isso, uma parte da semente caiu no caminho. Aí [as pessoas ]andavam nela e os pássaros a comeram.
Mundu mweahambili kumija mbeyu zaki. Na peamija mbeyu, zingi zikagwilila munjila na vandu vakazilivatila, na videge vikahola.
6 Outra parte [da semente ]caiu em pedra [sobre a qual havia uma camada fina de solo]. Logo quando a semente cresceu, as plantas secaram porque não tinham água.
Zingi zikagwilila paludaka luna maganga pezatumbulayi kumela zikanyala muni pavi lepi na manji.
7 Uma parte da semente caiu em terra onde havia [raízes ]de espinheiros [enterradas na terra]. A semente cresceu, mas os espinhos também cresceram e sufocaram/abafaram as plantas.
Zingi zikagwilila muminga, ndi minga zikamela pamonga nazu, zikazihinya.
8 Mas parte da semente caiu em solo bom e cresceu bem. Mais tarde cada semente produziu sem sementes/grãos. Então Jesus gritou para eles, Se quiserem entender, pensem [com cuidado ]em minhas palavras!
Zingi zagwili paludaka lwabwina, zikamela limonga likapambika ng'onyo. Yesu akamalisila kwa lwami luvaha, “Mweavi na makutu ga kuyuwana ayuwana!”
9 [Mais tarde ]os discípulos de Jesus perguntaram a ele o significado da parábola [que ele acabara de contar].
Vawuliwa vaki vakamkota Yesu, luhumu lula mana yaki kyani.
10 Ele disse, “Deus está permitindo que vocês saibam a verdade de como ele quer governar [sobre ]as vidas [das pessoas]. Essas são coisas que ele não revelou antes. Mas estou dizendo [essas coisas ]aos outros somente por meio de parábolas. O resultado vai ser [assim como um profeta predisse muito tempo atrás: ] Eles verão [o que estou fazendo], mas não vão realmente entender [o que significa]. Eles ouvirão [o que digo], mas não vão entender.
Mwene akavayangula, “Nyenye muhotiswi kumanya ufiyu wa Unkosi wa Chapanga, nambu lepi kwa avo vangi, vene vijoviwa kwa luhumu, muni vakalolayi nakuhotola kulola na vakayuwana nakumanya.”
11 Então é este o significado da parábola: a semente [representa ]a mensagem de Deus.
“Luhumu ulu mana yaki. Mbeyu ndi lilovi la Chapanga.
12 [Algumas pessoas são como ]o caminho em que essa semente caiu. Elas têm ouvido a mensagem de Deus, mas aí vem o diabo e faz com que deixem de pensar nela. Como resultado elas não creem na mensagem e [Deus ]não vai salvá-las.
Chechihumili kwa mbeyu zezagwili munjila, ndi luhumu lwa vandu veviyuwana lilovi la Chapanga, kangi Setani peibwela na kuliwusa mumitima yavi vakotoka kusadika na kusanguliwa.
13 [Certas pessoas são como o solo que tem ]pedra [embaixo]. Essas são pessoas que recebem a mensagem de Deus com alegria quando a ouvem. Mas [a mensagem ]não penetra/entra bem nas mentes delas. Então creem nela por pouco tempo, mas quando coisas difíceis acontecem a elas, não creem mais.
Mewawa chechehumili kwa mbeyu zezagwili pamaganga, ndi luhumu wa vandu veviyuwana lilovi na kulipokela kwa luheku. Nambu vandu vangali mikiga mugati yavi, na lukumbi pevilingiwa vikotoka.
14 [Algumas pessoas são como ]o solo que tem [raízes de ]espinheiros [lá dentro]. São pessoas que aceitam [a mensagem ]de Deus, mas mais tarde elas se preocupam com várias coisas e procuram ficar ricos e gostam [das coisas que lhes dão ]muito prazer. Por isso nunca se tornam pessoas [espiritualmente ]maduras.
Kangi chechihumili kwa mbeyu zezagwili paminga, ndi luhumu wa vandu veviyuwana lilovi la Chapanga, pa lukumbi luhupi peviyendelela na Lilovi lenilo, vene vihinyiwa na mahengu ga kuvya na vindu vyamahele na mambu ga bwina ga pamulima, ndi na kupambika matunda gakakangala.
15 Mas [algumas pessoas são como ]o solo bom. Ouvem [a mensagem de Deus ]e a guardam. [Tornam-se ]pessoas boas e honestas, e persistem em fazer as coisas que agradam a [Deus].
Ndi mbeyu zezagwili paludaka lwabwina, ndi luhumu wa vandu vevayuwini lilovi na kulivika mumitima yavi na kuyidakila bwina. Vikangamala mumitima mbaka kupambika matunda.”
16 Depois de alguém acender uma lâmpada, ele não a cobre com um cesto nem a coloca debaixo da cama. Pelo contrário, ele a coloca em um lugar alto, para que os que entram [na casa ]possam ver [as coisas na ]sua luz. [De modo semelhante, vocês devem dizer a verdade de Deus aos outros para que eles saibam o que posso fazer para eles].
“Vandu vipambika lepi hahi na kuyigubika na chiviga amala kuyivika kuhi kuchitanda. Nambu vandu vivika hahi panani pachibokoselu, muni vandu veviyingila mugati valola bwina.”
17 [Deus quer ]esclarecer toda a verdade dele que antes não ficou clara. Ele quer que [o povo dele diga aos outros abertamente] toda a verdade dele que ele não tinha revelado antes.
“Muni chochoha chechifiyiki, yati chigubukuliwa na chindu chochoha cha mfiyu yati chimanyikana na voha.”
18 Então ouçam com cuidado [o que eu digo a vocês], porque [Deus ]vai ajudar aqueles que aceitam [a minha verdade ]a [entenderem ]ainda mais. Mas [Deus ]vai fazer com que os que [não aceitam a minha verdade não entendam até mesmo o pouco ]que pensam ter [entendido].
“Mujiyangalilayi chemwiyuwana, muni mweavi nachu yati iyonjokeswa, nambu mundu mwanga chindu, hati chila chidebe cheihololela kuvya nachu yati chinyagiwa.”
19 Certo dia a mãe e os irmãos [mais novos de Jesus ]foram vê-lo, mas não podiam chegar perto dele porque tinha um grupo bem grande de pessoas [ao redor dele naquela casa].
Nyina waki na valongo vaki Yesu vakamuhambalila, ndava ya msambi wa vandu wula nakuhotola kumuhegelela.
20 Alguém disse a ele, “Sua mãe e seus irmãos [mais novos ]estão [em pé ]lá fora, querendo ver o senhor.”
Mundu mmonga akamjovela Yesu, “Nyina waku na valongo vaku vayimili kuvala, vigana kukulola.”
21 Ele disse, “Aqueles que ouvem a mensagem de Deus e a obedecem são [tão caros/preciosos para mim quanto ]minha mãe e meus irmãos [mais novos].”
Nambu Yesu akavajovela vandu, “Nyina wangu na valongo vangu ndi vala veviyuwana lilovi la Chapanga na kulikamula.”
22 Certo dia Jesus entrou num barco com seus discípulos. Ele disse a eles, “Vamos [passar para ]o outro lado do lago. Então eles começaram a ir.
Na kavili ligono limonga Yesu peakweli muwatu pamonga na vawuliwa vaki, akavajovela, “Tikupuka kumwambu ya nyanja.” Vakatumbula kukupuka.
23 Enquanto iam, ele adormeceu. Uma tempestade com muito vento desceu sobre o lago. Logo o barco estava se enchendo de água e eles estavam em perigo.
Pavahambayi muwatu wula, Yesu agonili lugono. Ndi chimbungululu chikatumbula kutova munyanja mula na manji gakatumbula kuyingila muwatu wavi mkulemala neju.
24 Eles o acordaram e disseram, “Mestre! Mestre! Nós (inc) vamos nos afogar!” Ele se levantou e mandou que o vento e as ondas [se acalmassem]. O vento parou e as ondas acabaram, e a água ficou calma.
Vawuliwa vaki vamhambali vakamuyumusa na vakamjovela, “Bambu, Bambu Tifwa!” Yesu akayumuka, akachilakalila chimbungululu chila na luyuga lwa manji ndi vikaguna na kukavya teke.
25 Ele disse a eles, “[Estou triste ]que/por que é que vocês não confiaram [que ]eu [fosse ajudá-los].” Eles estavam com medo. Eles também estavam admirados. Disseram uns aos outros, “Que tipo de homem é este/este homem é maravilhoso! Ele [não só manda nas pessoas, mas ]quando ele manda no vento e na água, eles também o obedecem!”
Kangi akavajovela vawuliwa vaki, “Kusadika kwinu kuvi koki?” Vene vakakangasa na kuyogopa kuni vijovelana, “Mundu uyu wa namuna yoki? Hati ihotola kugunisa chimbungululu na luyuga na vyene vimyidikila!”
26 Jesus e seus discípulos chegaram [na área perto da cidade de ]Gerasa, no outro lado do lago frente ao [distrito da ]Galileia.
Vakakupuka na kuhika kumbwani ya kumuji wa mulima wa Vagelasi wewalolasini na Galilaya kumwambu ya nyanja.
27 Naquela área havia um homem daquela cidade em quem os demônios viviam/que os demônios controlavam. Por muito tempo ele não tinha usado roupas. Ele não morava em uma casa. Em vez disso ele morava nas cavernas usadas para enterrar pessoas.
Yesu peahulwiki muwatu na kulivatila mbwani, mundu mmonga wa muji wula, mweavi na mizuka ambwelalili. Mundu mwenuyo kwa magono gamahele awala lepi nyula wala atamili lepi munyumba yoyoha yila, ndi atamali mumbugu la kuzikila vandu.
28 Muitas vezes [os demônios ]o atacavam. [As pessoas ]tentavam guardá-lo [para que ele não fizesse mal aos outros]. Prenderam suas mãos e seus pés com correntes, mas ele quebrava os correntes. Então os demônios iam mandá-lo para o deserto/lugar vazio. Quando Jesus saíu do barco e pisou na praia, esse homem o viu. Ele [correu para Jesus ]e se prostrou diante dele. Então Jesus mandou, “Você espírito mau, saia desse homem!” Mas [ele não saiu logo. Pelo contrário ele fez ]o homem gritar em voz bem alta, “Jesus, Filho do grande Deus no céu, já que nós não temos nada em comum, saia/por que é que o senhor está me perturbando! Peço ao senhor, não me torture [agora/ainda]!
Peamuweni Yesu akavemba kwa lwami luvaha na kumgwilila pamagendelu, “Wa, Yesu veve Mwana wa Chapanga Mkulu! Una kyani na nene? Pepayi chonde kotoka kuning'aha!”
Ajovili genago muni Yesu amali kuuhakalila mzuka wula umuwukayi mundu yula. Pamahele mzuka wamzangila mundu yula pamonga na vandu kumuvika mugati na kumkunga minyololo mu mawoko na mumagendelu nambu pamahele adenyayi vifungo vyenivyo, na kujumbiswa kwa makakala ga mzuka wenuwo mbaka kulugangatu.
30 [Para expulsar o demônio mais facilmente], Jesus perguntou [ao demônio], “Como é o seu nome? Ele respondeu, “Meu nome é legião/multidão.” [Ele disse isso ]porque muitos demônios tinham entrado naquele homem.
Yesu akamkota, “Liina laku yani?” Akayangula, “Liina langu Msambi.” Ndava mizuka yamahele yamuyingili.
31 [Os demônios ]continuaram a pedir a [Jesus ]que ele não os mandasse ir ao lugar onde Deus castiga demônios. (Abyssos g12)
Mizuka yila yikamjovela Yesu pepayi chonde akotoka kuyipeleka kuligodi langali mwishu. (Abyssos g12)
32 Havia uma grande manada de porcos buscando sua comida no lado do monte. Os demônios pediram a Jesus para deixar que eles entrassem nos porcos. Então ele os permitiu [fazer isso].
Kwavi na maguluvi gamahele gevadimayi kuchitumbi pandu penapo, ndi mizuka yila yikamuyupa Yesu yihamba kuyingila mumaguluvi gala. Yesu akayileka yihamba.
33 Os demônios saíram do homem e entraram nos porcos. Então a manada [de porcos ]correu para baixo para o lago e se afogaram.
Ndi mizuka yila yikamuwuka mundu yula yikagayingila maguluvi gala, na msambi wa maguluvi ukahelela munyanja na kuyongomela, gakafwa mumanji.
34 Quando os homens que cuidavam dos porcos viram o que aconteceu, eles correram. Contaram às pessoas dentro e fora da cidade o que tinha acontecido. Aí as pessoas saíram para ver o que tinha acontecido.
Vadimaji va maguluvi pevaloli gegahumali vakajumba, kuhamba kumuji na kumigunda kuvajovela vandu ujumbi.
35 Quando chegaram aonde Jesus estava, viram que o homem de quem Jesus tinha [expulsado ]os demônios estava sentado aos pés de Jesus [ouvindo-o]. Ele usava roupas, e sua mente estava normal outra vez. Aí essas pessoas[, percebendo quanto poder Jesus tinha, ]ficaram com medo.
Vandu vakabwela kulola gegahumalili, vakamuhambalila Yesu, vamuwene mundu mwe yamuhumili mizuka yula, atamili papipi na magendelu ga Yesu, awali nyula, na avi na luhala lwaki bwina. Voha vakayogopa.
36 As pessoas [ali ]que tinham visto o que aconteceu disseram [àqueles que acabaram de chegar ]como [Jesus ]tinha curado o homem que [antes ]estava com demônios.
Vandu vevagaweni mambu genago, vakavajovela vayavi chealamiswi mundu yula.
37 Aí [essas pessoas e ]muitas outras da área da [cidade de ]Gerasa pediram que Jesus saísse da sua área. Eles temiam [o que Jesus faria mais a eles]. Então [Jesus e seus discípulos ]entraram no barco para irem de volta ao outro lado do lago.
Vakolonjinji voha wa ku Gelasi vakavya na wogohi neju. Vakamuyupa Yesu awukayi ahamba kungi. Yesu akakwela muwatu akawuka.
38 O homem de quem ele tinha [expulsado ]os demônios pediu a ele dizendo, [“Por favor, deixe-me ir com o senhor!” ]Mas [Jesus recusou. Pelo contrário ]ele lhe disse,
Mundu mweamuwusi mizuka yula, amuyupili Yesu valongosanayi. Nambu Yesu nakumuyidakila, ndi akamjovela,
39 “Vá para casa e diga às pessoas quanto Deus já fez para você!” Aí ele o mandou embora. Então ele foi e disse às pessoas na cidade quanto Jesus fez para ele.
“Wuya kunyumba yaku ukavajovelayi gaakuhengili Chapanga.” Ndi mundu yula akahamba kila pandu kumuji woha akuvajovela vandu chaamhengili Yesu.
40 Quando [Jesus e os discípulos ]voltaram [a Cafarnaum], um grupo grande de pessoas que estavam esperando por ele o recebeu.
Yesu paawuyili kumwambu yingi ya nyanja, avakoli msambi wa vandu vampokali chaluheku, ndava voha vamlindilayi.
41 Um homem chamado Jairo, que era um dos líderes da sinagoga [ali], aproximou-se e prostrou-se aos pés de Jesus. Ele pediu a Jesus, “Por favor, venha à minha casa!”
Penapo akabwela mundu mmonga liina laki Yailusi avi chilongosi wa nyumba ya kukonganekela akamfugamila Yesu mumagendelu, akamuyupa Yesu ahamba kunyumba yaki,
42 Porque sua única filha, que tinha doze anos, estava morrendo. Enquanto Jesus ia com ele, muitas pessoas o apertavam/ficavam bem perto de Jesus.
muni msikana waki ngayuyoyo mmonga, wa miiyaka kumi na yivili avi mtamu papipi kufwa. Yesu avi mukuhamba, msambi wa vandu wavi kumuhinya kila upandi.
43 Aí uma mulher se aproximou. Fazia doze anos que ela estava sangrando [na vagina], mas ninguém podia curá-la.
Kwavi na mdala mmonga pagati ya msambi wula wa vandu, avi na utamu wa kuhuma ngasi miyaka kumi na yivili, amalili kuwusa vindu vyaki vyoha kuvapela valamisa, kawaka mweahotwili kumlamisa.
44 Ela chegou por trás de [Jesus ]e tocou nas suas roupas [para ser curada]. Logo ela deixou de sangrar.
Mdala yula akamlanda Yesu mumbele akapamisa lugunyilu lwa pahi lwa nyula ya Yesu. Bahapo akalama.
45 Jesus disse, “Quem tocou em mim?” Quando todos disseram que não tinham tocado nele, Pedro disse, “Senhor, tem um grupo grande de pessoas perto do senhor e apertando-o, [então qualquer um deles podia ter tocado no senhor]!”
Yesu akajova, “Yani mweanipamisi?” Vandu vakajova, Kawaka mundu mwaakupamisi. Petili akajova, “Bambu msambi wa vandu vakutindili na kukuhinya!”
46 Mas Jesus disse, “[Não], alguém me tocou [de propósito]. Sei que meu poder tem curado alguém [que tocou em mim].”
Nambu Yesu akajova, “Avili mundu mweanipamisi, muni nijiyuwini makakala ganihumili.”
47 Quando a mulher percebeu que não podia impedir que Jesus/as pessoas soubessem que [ela estava curada], seu corpo começou a tremer. [Ela tinha medo de que, por quebrar/violar a lei que uma mulher com uma doença desse tipo não devia tocar em outros, Jesus talvez a repreendesse por fazer isso. ]Ela prostrou-se diante dele. Enquanto os outros ouviam, ela disse porque tinha tocado nele e como ela ficou curada imediatamente.
Mdala yula paajiloli nakuhotola kujifiha, akabwela kuni hivagaya akamfugamila Yesu mumagendelu. Akamjovela pavandu voha ndava ya kumpamisa Yesu na chaalami bahapo.
48 [Jesus ]disse a ela, “Senhora, a senhora está curada porque creu [que eu podia fazer isso. ]Saia [daqui e que a ]paz [de Deus ]esteja dentro da senhora.”
Yesu akamjovela, “Msikana wangu, kusadika kwaku kukulamisi, uhamba na uteke.”
49 Enquanto ele ainda estava falando, um homem da casa de Jairo chegou e disse a ele, “Sua filha já morreu. Então não perturbe mais o mestre!”
Yesu paavi akona ilongela, akabwela mundu kuhuma kunyumba ya Yailo, akamjovela Yailo, “Leka kumung'aha Muwula, mwana waku mwene afwili.”
50 Mas quando Jesus ouviu isso, ele disse a Jairo, “Não pense que a situação seja desesperada. Somente creia [que eu possa ajudá-la. Se fizer isso], ela vai viver de novo.
Yesu peayuwini genago, akamjovela Yailo, “Kotoka kuyogopa, sadika ndu, yati ilama.”
51 Quando chegaram perto da casa, ele só permitiu que Tiago, João, Pedro, e a mãe e o pai da menina entrassem na casa com ele.
Peahikili panyumba pala, akavatola Petili na Yohani na Yakobo pamonga na dadi na nyina wa msikana yula akayingila nawu mugati, vandu vangi avalekili kuvala.
52 Todas as pessoas [na casa ]estavam chorando e batendo no peito [para mostrar que estavam tristes]. Mas [sabendo que ele ia fazer a moça viver de novo, assim como se acorda alguém que dorme], ele disse, “Deixem de chorar! Ela não está morta! Ela está apenas dormindo!”
Vandu voha vavembayi na malilu kwa lipyanda ndava ya mwana yula. Nambu Yesu akavajovela, “Mkotoka kuvemba, muni mwana uyu afwili lepi, agonili ndu.”
53 As pessoas [ali ]riram dele, porque sabiam que [a menina ]estava morta.
Voha vakamuheka, muni vamanyili kuvya mwana yula afwili.
54 Mas [Jesus ]pegou na mão dela e chamou para ela dizendo, “Menina, levante-se!”
Kangi Yesu akamkamula chiwoko mwana yula na kumkemela, “Mwana yimuka!”
55 Logo o Espírito dela voltou ao seu corpo de novo e ela se levantou. Jesus mandou que eles dessem a ela algo para comer.
Mpungu waki ukamuwuyila, bahapo akayimuka. Yesu akavajovela mumpela chakulya.
56 Os pais dela estavam maravilhados, mas Jesus lhes disse para não dizerem nada a ninguém [ainda ]sobre o que tinha acontecido. Aí ele os levou e eles foram sós de barco a uma cidade chamada Betsaida.
Dadi na nyina wa mwana yula vakakangasa, Nambu Yesu akavajovela vakotoka kumjovela mundu yoyoha mambu gala gegahengiki.

< Lucas 8 >