Przysłów 25
1 Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
These are the miscellaneous instructions of Solomon, which the friends of Ezekias king of Judea copied out.
2 Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
The glory of God conceals a matter: but the glory of a king honours business.
3 Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
Heaven is high, and earth is deep, and a king's heart is unsearchable.
4 Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
Beat the drossy silver, and it shall be made entirely pure.
5 Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
Slay the ungodly from before the king, and his throne shall prosper in righteousness.
6 Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
Be not boastful in the presence of the king, and remain not in the places of princes;
7 Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
for [it is] better for you that it should be said, Come up to me, than that [one] should humble you in the presence of the prince; speak of that which your eyes have seen.
8 Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
Get not suddenly into a quarrel, lest you repent at last.
9 Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
Whenever your friend shall reproach you, retreat backward, despise [him] not;
10 By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
lest your friend continue to reproach you, so your quarrel and enmity shall not depart, but shall be to you like death. Favour and friendship set [a man] free, which do you keep for yourself, lest you be made liable to reproach; but take heed to your ways peaceably.
11 Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
[As] a golden apple in a necklace of sardius, so [is it] to speak a [wise] word.
12 Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
In an ear-ring of gold a precious sardius is also set; [so is] a wise word to an obedient ear.
13 Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
As a fall of snow in the time of harvest is good against heat, so a faithful messenger [refreshes] those that send him; for he helps the souls of his employers.
14 Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
As winds and clouds and rains are most evident [objects], so is he that boasts of a false gift.
15 Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
In longsuffering is prosperity to kings, and a soft tongue breaks the bones.
16 Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
Having found honey, eat [only] what is enough, lest haply you be filled, and vomit it up.
17 Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
Enter sparingly into your friend's house, lest he be satiated with your company, and hate you.
18 Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
[As] a club, and a dagger, and a pointed arrow, so also is a man who bears false witness against his friend.
19 Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
The way of the wicked and the foot of the transgressor shall perish in an evil day.
20 Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
As vinegar is bad for a sore, so trouble befalling the body afflicts the heart. As a moth in a garment, and a worm in wood, so the grief of a man hurts the heart.
21 Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
If your enemy hunger, feed him; if he thirst, give him drink;
22 Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
for so doing you shall heap coals of fire upon his head, and the Lord shall reward you [with] good.
23 Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
The north wind raises clouds; so an impudent face provokes the tongue.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
[It is] better to dwell on a corner of the roof, than with a railing woman in an open house.
25 Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
As cold water is agreeable to a thirsting soul, so is a good message from a land far off.
26 Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
As if one should stop a well, and corrupt a spring of water, so [is it] unseemly for a righteous man to fall before an ungodly man.
27 Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
[It is] not good to eat much honey; but it is right to honour venerable sayings.
28 Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
As a city whose walls are broken down, and which is unfortified, so is a man who does anything without counsel.
