Przysłów 24

1 Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;

Don’t be envious of evil men, neither desire to be with them;

2 Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.

for their hearts plot violence and their lips talk about mischief.

3 Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.

Through wisdom a house is built; by understanding it is established;

4 Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.

by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.

5 Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.

A wise man has great power. A knowledgeable man increases strength,

6 Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.

for by wise guidance you wage your war, and victory is in many advisors.

7 Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.

Wisdom is too high for a fool. He doesn’t open his mouth in the gate.

8 Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.

One who plots to do evil will be called a schemer.

9 Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.

The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.

10 Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.

If you falter in the time of trouble, your strength is small.

11 Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.

Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!

12 Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?

If you say, “Behold, we didn’t know this,” doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?

13 Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;

My son, eat honey, for it is good, the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste;

14 Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.

so you shall know wisdom to be to your soul. If you have found it, then there will be a reward: Your hope will not be cut off.

15 Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.

Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place;

16 Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.

for a righteous man falls seven times and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.

17 Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;

Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown,

18 Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.

lest the LORD see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.

19 Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;

Don’t fret yourself because of evildoers, neither be envious of the wicked;

20 Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.

for there will be no reward to the evil man. The lamp of the wicked will be snuffed out.

21 Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;

My son, fear the LORD and the king. Don’t join those who are rebellious,

22 Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?

for their calamity will rise suddenly. Who knows what destruction may come from them both?

23 I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.

These also are sayings of the wise: To show partiality in judgement is not good.

24 Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.

He who says to the wicked, “You are righteous,” peoples will curse him, and nations will abhor him—

25 Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.

but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.

26 Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.

An honest answer is like a kiss on the lips.

27 Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.

Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.

28 Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.

Don’t be a witness against your neighbour without cause. Don’t deceive with your lips.

29 Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.

Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”

30 Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;

I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding.

31 A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.

Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.

32 Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.

Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:

33 Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;

a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,

34 A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.

so your poverty will come as a robber and your want as an armed man.