Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently what [is] before thee:
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
And put a knife to thy throat, if thou [art] a man given to appetite.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
Be not desirous of his dainties: for they [are] deceitful food.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
Labor not to be rich: cease from thy own wisdom.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
Wilt thou set thy eyes upon that which is not? for [riches] certainly make to themselves wings; they fly away as an eagle towards heaven.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Eat thou not the bread of [him that hath] an evil eye, neither desire thou his dainties:
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
For as he thinketh in his heart, so [is] he: Eat and drink, saith he to thee; but his heart [is] not with thee.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
The morsel [which] thou hast eaten shalt thou vomit up, and lose thy sweet words.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of thy words.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
For their redeemer [is] mighty; he will plead their cause with thee.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Apply thy heart to instruction, and thy ears to the words of knowledge.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Withhold not correction from the child: for [if] thou beatest him with the rod, he shall not die.
Thou shalt beat him with the rod, and shalt deliver his soul from hell. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
My son, if thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
Yes, my reins shall rejoice, when thy lips speak right things.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Let not thy heart envy sinners: but [be thou] in the fear of the LORD all the day long.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
For surely there is an end; and thy expectation shall not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Hear thou, my son, and be wise, and guide thy heart in the way.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Be not among wine-bibbers; among riotous eaters of flesh:
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe [a man] with rags.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Hearken to thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Buy the truth, and sell [it] not; [also] wisdom, and instruction, and understanding.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begetteth a wise [child] shall have joy of him.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Thy father and thy mother shall be glad, and she that bore thee shall rejoice.
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
My son, give me thy heart, and let thy eyes observe my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a lewd woman [is] a deep ditch; and a strange woman [is] a narrow pit.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
She also lieth in wait as [for] a prey, and increaseth the transgressors among men.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who hath woe? who hath sorrow? who hath contentions? who hath babbling? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
Look not thou upon the wine when it is red, when it giveth its color in the cup, [when] it moveth itself aright.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
At the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Thy eyes shall behold strange women, and thy heart shall utter perverse things.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
And thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, or as he that lieth upon the top of a mast.
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
They have stricken me, [wilt thou say], [and] I was not sick; they have beaten me, [and] I felt [it] not: when shall I awake? I will seek it yet again.
