Przysłów 22
1 Lepsze jest dobre imię, niż bogactwa wielkie; a przyjaźń lepsza, niż srebro i złoto.
A fair name is better than much wealth, and good favour is above silver and gold.
2 Bogaty i ubogi spotkali się z sobą; ale Pan jest obydwóch stworzycielem.
The rich and the poor meet together; but the Lord made them both.
3 Ostrożny widząc złe ukrywa się; ale prostacy wprost idąc wpadają w szkodę.
An intelligent man seeing a bad man severely punished is himself instructed, but fools pass by and are punished.
4 Pokory i bojaźni Pańskiej nagrodą jest bogactwo, i sława i żywot.
The fear of the Lord is the offspring of wisdom, and wealth, and glory, and life.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego; kto strzeże duszy swej, oddala się od nich.
Thistles and snares are in perverse ways; but he that keeps his soul will refrain from them.
6 Ćwicz młodego według potrzeby drogi jego; bo gdy się zstarzeje, nie odstąpi od niej.
7 Bogaty nad ubogimi panuje; ale ten, co pożycza, sługą bywa tego, który mu pożycza.
The rich will rule over the poor, and servants will lend to their own masters.
8 Kto sieje nieprawość, żąć będzie utrapienie, a rózga gniewu jego ustanie.
He that sows wickedness shall reap troubles; and shall fully receive the punishment of his deeds. God loves a cheerful and liberal man; but [a man] shall fully prove the folly of his works.
9 Oko dobrotliwe, toć będzie ubłogosławione; bo udziela chleba swego ubogiemu.
He that has pity on the poor shall himself be maintained; for he has given of his own bread to the poor. He that gives liberally secures victory an honour; but he takes away the life of them that posses [them].
10 Wyrzuć naśmiewcę, a ustanie zwada; owszem uspokoi się swar i pohańbienie.
Cast out a pestilent person from the council, and strife shall go out with him; for when he sits in the council he dishonours all.
11 Kto miłuje czystość serca, a jest wdzięczność w wargach jego, temu król przyjacielem będzie.
The Lord loves holy hearts, and all blameless persons are acceptable with him: a king rules with his lips.
12 Oczy Pańskie strzegą umiejętności; ale przedsięwzięcia przewrotnego podwraca.
But the eyes of the Lord preserve discretion; but the transgressor despises [wise] words.
13 Leniwiec mówi: Lew na dworzu, w pośród ulicy bym był zabity.
The sluggard makes excuses, and says, [There is] a lion in the ways, and murderers in the streets.
14 Usta obcych niewiast są dół głęboki; na kogo się Pan gniewa, wpadnie tam.
The mouth of a transgressor is a deep pit; and he that is hated of the Lord shall fall into it. Evil ways are before a man, and he does not like to turn away from them; but it is needful to turn aside from a perverse and bad way.
15 Głupstwo przywiązane jest do serca młodego; ale rózga karności oddali je od niego.
Folly is attached to the heart of a child, but the rod and instruction are [then] far from him.
16 Kto ciemięży ubogiego, aby sobie przysporzył, także kto daje bogatemu: pewnie zubożeje.
He that oppresses the poor, increases his own substance, yet gives to the rich so as to make it less.
17 Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mądrych, a serce twoje przyłóż ku nauce mojej;
Incline thine ear to the words of wise men: hear also my word, and apply thine heart,
18 Boć to będzie uciechą, gdy je zachowasz w sercu twojem, gdy będą społem sporządzone w wargach twoich;
that thou mayest know that they are good: and if thou lay them to heart, they shall also gladden thee on thy lips.
19 Aby było w Panu ufanie twoje; oznajmujęć to dziś, a ty tak czyń.
That thy hope may be in the Lord, and he may make thy way known to thee.
20 Izalim ci nie napisał znamienitych rzeczy z strony rad i umiejętności,
And do thou too repeatedly record them for thyself on the table of thine heart, for counsel and knowledge.
21 Abym ci do wiadomości podał pewność powieści prawdziwych, abyś umiał odnosić słowa prawdy tym, którzy cię posłali.
I therefore teach thee truth, and knowledge good to hear; that thou mayest answer words of truth to them that question thee.
22 Nie odzieraj nędznego, przeto że nędzny jest; ani ubogiego w bramie uciskaj.
Do no violence to the poor, for he is needy: neither dishonour the helpless [man] in the gates.
23 Albowiem Pan się podejmie sprawy ich, i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
For the Lord will plead his cause, and thou shalt deliver thy soul in safety.
24 Nie bądź przyjacielem gniewliwemu, a z mężem popędliwym nie obcuj,
Be not companion to a furious man; neither lodge with a passionate man:
25 Byś snać nie przywykł ścieszkom jego, a nie włożył sidła na duszę swoję.
lest thou learn of his ways, and get snares to thy soul.
26 Nie bywaj między tymi, którzy ręczą; ani między rękojmiami za długi;
Become not surety from respect of a man's person.
27 Bo jeźlibyś nie miał czem zapłacić, przeczżeby kto miał brać pościel twoją pod tobą?
For if those have not whence to give compensation, they will take the bed [that is] under thee.
28 Nie przenoś starej granicy, którą uczynili ojcowie twoi.
Remove not the old landmarks, which thy fathers placed.
29 Widziałżeś męża rątszego w sprawach swoich? Takowyć przed królami staje, a nie staje przed podłymi.
It is fit that an observant man and [one] diligent in his business should attend on kings, and not attend on slothful men.
