امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

He who walks in his uprightness fears the LORD, but he who is perverse in his ways despises him.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

The fool's talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

A scoffer seeks wisdom, and doesn't find it, but knowledge comes easily to a discerning person.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

Stay away from a foolish man, for you won't find knowledge on his lips.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

Fools mock at making atonement for sins, but among the upright there is good will.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

The house of the wicked will be destroyed, but the tent of the upright will flourish.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

A simple man believes everything, but the prudent man carefully considers his ways.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

A wise man is cautious and turns away from evil, but the fool is arrogant and reckless.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many friends.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

He who despises his neighbor sins, but blessed is he who shows kindness to the poor.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

Do they not go astray who plot evil? But love and faithfulness belong to those who plan good.

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

In the fear of the LORD is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

The fear of the LORD is a fountain of life, turning people from the snares of death.

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

In the multitude of people is the king's glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who is kind to the needy honors him.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

The wicked is brought down in his calamity, but the righteous has a refuge in his death.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

The king's favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.