امثال 24

۱ 1 بر مردان شریر حسد مبر، و آرزو مدارتا با ایشان معاشرت نمایی،

Don’t be envious of evil men, neither desire to be with them;

۲ 2 زیرا که دل ایشان در ظلم تفکر می‌کند ولبهای ایشان درباره مشقت تکلم می‌نماید.

for their hearts plot violence and their lips talk about mischief.

۳ 3 خانه به حکمت بنا می‌شود، و با فطانت استوار می‌گردد،

Through wisdom a house is built; by understanding it is established;

۴ 4 و به معرفت اطاقها پر می‌شود، از هر گونه اموال گرانبها و نفایس.

by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.

۵ 5 مرد حکیم در قدرت می‌ماند، و صاحب معرفت در توانایی ترقی می‌کند،

A wise man has great power. A knowledgeable man increases strength,

۶ 6 زیرا که با حسن تدبیر باید جنگ بکنی، و ازکثرت مشورت دهندگان نصرت است.

for by wise guidance you wage your war, and victory is in many advisors.

۷ 7 حکمت برای احمق زیاده بلند است، دهان خود را در دربار باز نمی کند.

Wisdom is too high for a fool. He doesn’t open his mouth in the gate.

۸ 8 هر‌که برای بدی تفکر می‌کند، او را فتنه انگیزمی گویند.

One who plots to do evil will be called a schemer.

۹ 9 فکر احمقان گناه است، و استهزاکننده نزد آدمیان مکروه است.

The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.

۱۰ 10 اگر در روز تنگی سستی نمایی، قوت توتنگ می‌شود.

If you falter in the time of trouble, your strength is small.

۱۱ 11 آنانی را که برای موت برده شوند خلاص کن، و از رهانیدن آنانی که برای قتل مهیااندکوتاهی منما.

Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!

۱۲ 12 اگر گویی که این را ندانستیم، آیا آزماینده دلها نمی فهمد؟ و حافظ جان تو نمی داند؟ و به هرکس برحسب اعمالش مکافات نخواهد داد؟

If you say, “Behold, we didn’t know this,” doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?

۱۳ 13 ‌ای پسر من عسل را بخور زیرا که خوب است، و‌شان عسل را چونکه به کامت شیرین است.

My son, eat honey, for it is good, the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste;

۱۴ 14 همچنین حکمت را برای جان خود بیاموز، اگر آن را بیابی آنگاه اجرت خواهد بود، و امید تومنقطع نخواهد شد.

so you shall know wisdom to be to your soul. If you have found it, then there will be a reward: Your hope will not be cut off.

۱۵ 15 ‌ای شریر برای منزل مرد عادل در کمین مباش، و آرامگاه او را خراب مکن،

Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place;

۱۶ 16 زیرا مرد عادل اگر‌چه هفت مرتبه بیفتدخواهد برخاست، اما شریران در بلا خواهندافتاد.

for a righteous man falls seven times and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.

۱۷ 17 چون دشمنت بیفتد شادی مکن، و چون بلغزد دلت وجد ننماید،

Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown,

۱۸ 18 مبادا خداوند این را ببیند و در نظرش ناپسند آید، و غضب خود را از او برگرداند.

lest the LORD see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.

۱۹ 19 خویشتن را به‌سبب بدکاران رنجیده مساز، و بر شریران حسد مبر،

Don’t fret yourself because of evildoers, neither be envious of the wicked;

۲۰ 20 زیرا که به جهت بدکاران اجر نخواهد بود، و چراغ شریران خاموش خواهد گردید.

for there will be no reward to the evil man. The lamp of the wicked will be snuffed out.

۲۱ 21 ‌ای پسر من از خداوند و پادشاه بترس، و بامفسدان معاشرت منما،

My son, fear the LORD and the king. Don’t join those who are rebellious,

۲۲ 22 زیرا که مصیبت ایشان ناگهان خواهدبرخاست، و عاقبت سالهای ایشان را کیست که بداند؟

for their calamity will rise suddenly. Who knows what destruction may come from them both?

۲۳ 23 اینها نیز از (سخنان ) حکیمان است طرفداری در داوری نیکو نیست.

These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.

۲۴ 24 کسی‌که به شریر بگوید تو عادل هستی، امت‌ها او را لعنت خواهند کرد و طوایف از اونفرت خواهند نمود.

He who says to the wicked, “You are righteous,” peoples will curse him, and nations will abhor him—

۲۵ 25 اما برای آنانی که او را توبیخ نمایندشادمانی خواهد بود، و برکت نیکو به ایشان خواهد رسید.

but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.

۲۶ 26 آنکه به کلام راست جواب گوید لبها رامی بوسد.

An honest answer is like a kiss on the lips.

۲۷ 27 کار خود را در خارج آراسته کن، و آن را درملک مهیا ساز، و بعد از آن خانه خویش را بنا نما.

Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.

۲۸ 28 بر همسایه خود بی‌جهت شهادت مده، و بالبهای خود فریب مده،

Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.

۲۹ 29 و مگو به طوری که او به من عمل کرد من نیزبا وی عمل خواهم نمود، و مرد را بر‌حسب اعمالش پاداش خواهم داد.

Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”

۳۰ 30 از مزرعه مرد کاهل، و از تاکستان شخص ناقص العقل گذشتم.

I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding.

۳۱ 31 و اینک بر تمامی آن خارها می‌رویید، وخس تمامی روی آن را می‌پوشانید، و دیوارسنگیش خراب شده بود،

Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.

۳۲ 32 پس من نگریسته متفکر شدم، ملاحظه کردم و ادب آموختم.

Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:

۳۳ 33 اندکی خفت و اندکی خواب، و اندکی بر هم نهادن دستها به جهت خواب.

a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,

۳۴ 34 پس فقر تو مثل راهزن بر تو خواهد آمد، ونیازمندی تو مانند مرد مسلح.

so your poverty will come as a robber and your want as an armed man.