امثال 22

۱ 1 نیک نامی از کثرت دولتمندی افضل است، و فیض از نقره و طلا بهتر.

A good name is more desirable than great riches; favor is better than silver and gold.

۲ 2 دولتمند و فقیر با هم ملاقات می‌کنند، آفریننده هر دوی ایشان خداوند است.

The rich and the poor have this in common: The LORD is Maker of them all.

۳ 3 مرد زیرک، بلا را می‌بیند و خویشتن رامخفی می‌سازد و جاهلان می‌گذرند و در عقوبت گرفتار می‌شوند.

The prudent see danger and take cover, but the simple keep going and suffer the consequences.

۴ 4 جزای تواضع و خداترسی، دولت و جلال وحیات‌است.

The rewards of humility and the fear of the LORD are wealth and honor and life.

۵ 5 خارها و دامها در راه کجروان است، اما هرکه جان خود را نگاه دارد از آنها دور می‌شود.

Thorns and snares lie on the path of the perverse; he who guards his soul stays far from them.

۶ 6 طفل را در راهی که باید برود تربیت نما، وچون پیر هم شود از آن انحراف نخواهد ورزید.

Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.

۷ 7 توانگر بر فقیر تسلط دارد، و مدیون غلام طلب کار می‌باشد.

The rich rule over the poor, and the borrower is slave to the lender.

۸ 8 هر‌که ظلم بکارد بلا خواهد دروید، وعصای غضبش زایل خواهد شد.

He who sows injustice will reap disaster, and the rod of his fury will be destroyed.

۹ 9 شخصی که نظر او باز باشد مبارک خواهدبود، زیرا که از نان خود به فقرا می‌دهد.

A generous man will be blessed, for he shares his bread with the poor.

۱۰ 10 استهزاکننده را دور نما و نزاع رفع خواهدشد، و مجادله و خجالت ساکت خواهد گردید.

Drive out the mocker, and conflict will depart; even quarreling and insults will cease.

۱۱ 11 هر‌که طهارت دل را دوست دارد، و لبهای ظریف دارد پادشاه دوست او می‌باشد.

He who loves a pure heart and gracious lips will have the king for a friend.

۱۲ 12 چشمان خداوند معرفت را نگاه می‌دارد وسخنان خیانتکاران را باطل می‌سازد.

The LORD’s eyes keep watch over knowledge, but He frustrates the words of the faithless.

۱۳ 13 مرد کاهل می‌گوید شیر بیرون است، و درکوچه‌ها کشته می‌شوم.

The slacker says, “There is a lion outside! I will be slain in the streets!”

۱۴ 14 دهان زنان بیگانه چاه عمیق است، و هر‌که مغضوب خداوند باشد در آن خواهد افتاد.

The mouth of an adulteress is a deep pit; he who is under the wrath of the LORD will fall into it.

۱۵ 15 حماقت در دل طفل بسته شده است، اماچوب تادیب آن را از او دور خواهد کرد.

Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far from him.

۱۶ 16 هر‌که بر فقیر برای فایده خویش ظلم نماید، و هر‌که به دولتمندان ببخشد البته محتاج خواهد شد.

Oppressing the poor to enrich oneself or giving gifts to the rich will surely lead to poverty.

۱۷ 17 گوش خود را فرا داشته، کلام حکما رابشنو، و دل خود را به تعلیم من مایل گردان،

Incline your ear and hear the words of the wise— apply your mind to my knowledge—

۱۸ 18 زیرا پسندیده است که آنها را در دل خودنگاه داری، و بر لبهایت جمیع ثابت ماند،

for it is pleasing when you keep them within you and they are constantly on your lips.

۱۹ 19 تا اعتماد تو بر خداوند باشد. امروز تو راتعلیم دادم،

So that your trust may be in the LORD, I instruct you today—yes, you.

۲۰ 20 آیا امور شریف را برای تو ننوشتم؟ شامل بر مشورت معرفت،

Have I not written for you thirty sayings about counsel and knowledge,

۲۱ 21 تا قانون کلام راستی را اعلام نمایم، و توکلام راستی را نزد فرستندگان خود پس ببری؟

to show you true and reliable words, that you may soundly answer those who sent you?

۲۲ 22 فقیر را از آن جهت که ذلیل است تاراج منما، و مسکین را در دربار، ستم مرسان،

Do not rob a poor man because he is poor, and do not crush the afflicted at the gate,

۲۳ 23 زیرا خداوند دعوی ایشان را فیصل خواهدنمود، و جان تاراج کنندگان ایشان را به تاراج خواهد داد.

for the LORD will take up their case and will plunder those who rob them.

۲۴ 24 با مرد تندخو معاشرت مکن، و با شخص کج خلق همراه مباش،

Do not make friends with an angry man, and do not associate with a hot-tempered man,

۲۵ 25 مبادا راههای او را آموخته شوی و جان خود را در دام گرفتار سازی.

or you may learn his ways and entangle yourself in a snare.

۲۶ 26 از‌جمله آنانی که دست می‌دهند مباش و نه از آنانی که برای قرضها ضامن می‌شوند.

Do not be one who gives pledges, who puts up security for debts.

۲۷ 27 اگر چیزی نداری که ادا نمایی پس چرابستر تو را از زیرت بردارد.

If you have nothing with which to pay, why should your bed be taken from under you?

۲۸ 28 حد قدیمی را که پدرانت قرار داده اندمنتقل مساز.

Do not move an ancient boundary stone which your fathers have placed.

۲۹ 29 آیا مردی را که در شغل خویش ماهر باشدمی بینی؟ او در حضور پادشاهان خواهد ایستاد، پیش پست فطرتان نخواهد ایستاد.

Do you see a man skilled in his work? He will be stationed in the presence of kings; he will not stand before obscure men.