خروج 16

۱ 1 پس تمامی جماعت بنی‌اسرائیل ازایلیم کوچ کرده، به صحرای سین که درمیان ایلیم و سینا است در روز پانزدهم از ماه دوم، بعد از بیرون آمدن ایشان از زمین مصر، رسیدند.

They took their journey from Elim, and all the congregation of the children of Israel [God prevails] came to the wilderness of Sin, which is between Elim and Sinai [Thorn], on the fifteenth day of the second month after their departing out of the land of Egypt [Abode of slavery].

۲ 2 و تمامی جماعت بنی‌اسرائیل در آن صحرا برموسی و هارون شکایت کردند.

The whole congregation of the children of Israel [God prevails] murmured against Moses [Drawn out] and against Aaron [Light-bringer] in the wilderness;

۳ 3 و بنی‌اسرائیل بدیشان گفتند: «کاش که در زمین مصر به‌دست خداوند مرده بودیم، وقتی که نزد دیگهای گوشت می‌نشستیم و نان را سیر می‌خوردیم، زیراکه ما را بدین صحرا بیرون آوردید، تا تمامی این جماعت را به گرسنگی بکشید.»

and the children of Israel [God prevails] said to them, “We wish that we had died by Adonai’s hand in the land of Egypt [Abode of slavery], when we sat by the meat pots, when we ate our fill of bread, for you have brought us out into this wilderness, to kill this whole assembly with hunger.”

۴ 4 آنگاه خداوند به موسی گفت: «همانا من نان از آسمان برای شما بارانم، و قوم رفته، کفایت هرروز را در روزش گیرند، تا ایشان را امتحان کنم که بر شریعت من رفتار می‌کنند یا نه.

Then Adonai said to Moses [Drawn out], “Behold, I will rain bread from the sky for you, and the people shall go out and gather a day’s portion every day, that I may test them, whether they will walk in my Torah ·Teaching·, or not.

۵ 5 و واقع خواهد شد در روز ششم، که چون آنچه را که آورده باشند درست نمایند، همانا دوچندان آن خواهدبود که هر روز برمی چیدند.»

It shall come to pass on the sixth day, that they shall prepare that which they bring in, and it shall be twice as much as they gather daily.”

۶ 6 و موسی و هارون به همه بنی‌اسرائیل گفتند: «شامگاهان خواهیددانست که خداوند شما را از زمین مصر بیرون آورده است.

Moses [Drawn out] and Aaron [Light-bringer] said to all the children of Israel [God prevails], “At evening, then you shall know that Adonai has brought you out from the land of Egypt [Abode of slavery];

۷ 7 و بامدادان جلال خداوند راخواهید دید، زیرا که او شکایتی را که بر خداوندکرده‌اید شنیده است، و ما چیستیم که بر ماشکایت می‌کنید؟»

and in the morning, then you shall see the kavod Yahweh ·weighty glory of He sustains breathing·; because he sh'ma ·hears obeys· your murmurings against Adonai. Who are we, that you murmur against us?”

۸ 8 و موسی گفت: «این خواهدبود چون خداوند، شامگاه شما را گوشت دهد تابخورید، و بامداد نان، تا سیر شوید، زیرا خداوندشکایتهای شما را که بر وی کرده‌اید شنیده است، و ما چیستیم؟ بر ما نی، بلکه بر خداوند شکایت نموده‌اید.»

Moses [Drawn out] said, “Now Adonai shall give you meat to eat in the evening, and in the morning bread to satisfy you; because Adonai sh'ma ·hears obeys· your murmurings which you murmur against him. And who are we? Your murmurings are not against us, but against Adonai.”

۹ 9 و موسی به هارون گفت: «به تمامی جماعت بنی‌اسرائیل بگو به حضور خداوندنزدیک بیایید، زیرا که شکایتهای شما را شنیده است.»

Moses [Drawn out] said to Aaron [Light-bringer], “Tell all the congregation of the children of Israel [God prevails], ‘Come near before Adonai, for he has heard your murmurings.’”

۱۰ 10 و واقع شد که چون هارون به تمامی جماعت بنی‌اسرائیل سخن گفت، به سوی صحرانگریستند و اینک جلال خداوند در ابر ظاهر شد.

As Aaron [Light-bringer] spoke to the whole congregation of the children of Israel [God prevails], they looked toward the wilderness, and behold, the kavod Yahweh ·weighty glory of He sustains breathing· appeared in the cloud.

۱۱ 11 و خداوند موسی را خطاب کرده، گفت:

Adonai spoke to Moses [Drawn out], saying,

۱۲ 12 «شکایتهای بنی‌اسرائیل را شنیده‌ام، پس ایشان را خطاب کرده، بگو: در عصر گوشت خواهید خورد، و بامداد از نان سیر خواهید شد تابدانید که من یهوه خدای شما هستم.»

“I have sh'ma ·heard obeyed· the murmurings of the children of Israel [God prevails]. Speak to them, saying, ‘At evening you shall eat meat, and in the morning you shall be filled with bread: and you shall know that I am Adonai your God.’”

۱۳ 13 و واقع شد که در عصر، سلوی برآمده، لشکرگاه راپوشانیدند، و بامدادان شبنم گرداگرد اردونشست.

In the evening, quail came up and covered the camp; and in the morning the dew lay around the camp.

۱۴ 14 و چون شبنمی که نشسته بودبرخاست، اینک بر روی صحرا چیزی دقیق، مدور و خرد، مثل ژاله بر زمین بود.

When the dew that lay had gone, behold, on the surface of the wilderness was a small round thing, small as the frost on the ground.

۱۵ 15 و چون بنی‌اسرائیل این را دیدند به یکدیگر گفتند که این من است، زیرا که ندانستند چه بود. موسی به ایشان گفت: «این آن نان است که خداوند به شمامی دهد تا بخورید.

When the children of Israel [God prevails] saw it, they asked one another, “Man hu? ·What is it·?” For they didn’t know what it was. Moses [Drawn out] answered them, “It is the bread which Adonai has given you to eat.”

۱۶ 16 این است امری که خداوندفرموده است، که هر کس به قدر خوراک خود ازاین بگیرد، یعنی یک عومر برای هر نفر به حسب شماره نفوس خویش، هر شخص برای کسانی که در خیمه او باشند بگیرد.»

This is the thing which Adonai has enjoined: “Gather of it everyone according to his eating; an omer ·sheath of grain· [2.6 qt; 1.2 L] a head, according to the number of your persons, you shall take it, every man for those who are in his tent.”

۱۷ 17 پس بنی‌اسرائیل چنین کردند، بعضی زیاد و بعضی کم برچیدند.

The children of Israel [God prevails] did so, and gathered some more, some less.

۱۸ 18 اما چون به عومر پیمودند، آنکه زیاد برچیده بود، زیاده نداشت، و آنکه کم برچیده بود، کم نداشت، بلکه هر کس به قدر خوراکش برچیده بود.

When they measured it with an omer ·sheath of grain· [2.6 qt; 1.2 L], he who gathered much had nothing extra, and he who gathered little had nothing lacking. They gathered every man according to his eating.

۱۹ 19 و موسی بدیشان گفت: «زنهار کسی چیزی از این تا صبح نگاه ندارد.»

Moses [Drawn out] said to them, “Let no one leave of it until the morning.”

۲۰ 20 لکن به موسی گوش ندادند، بلکه بعضی چیزی از آن تا صبح نگاه داشتند. و کرمها بهم رسانیده، متعفن گردید، و موسی بدیشان خشمناک شد.

Notwithstanding they didn’t sh'ma ·hear obey· Moses [Drawn out], but some of them left of it until the morning, and it bred worms, and became foul: and Moses [Drawn out] was angry with them.

۲۱ 21 و هر صبح، هر کس به قدر خوراک خودبرمی چید، و چون آفتاب گرم می‌شد، می‌گداخت.

They gathered it morning by morning, everyone according to his eating. When the sun grew hot, it melted.

۲۲ 22 و واقع شد در روز ششم که نان مضاعف، یعنی برای هر نفری دو عومر برچیدند. پس همه روسای جماعت آمده، موسی را خبردادند.

On the sixth day, they gathered twice as much bread, two omers for each one, and all the rulers of the congregation came and told Moses [Drawn out].

۲۳ 23 او بدیشان گفت: «این است آنچه خداوند گفت، که فردا آرامی است، و سبت مقدس خداوند. پس آنچه بر آتش باید پخت بپزید، و آنچه در آب باید جوشانید بجوشانید، وآنچه باقی باشد، برای خود ذخیره کرده، بجهت صبح نگاه دارید.»

He said to them, “This is that which Adonai has spoken, ‘Tomorrow is a solemn rest, a holy Sabbath ·To cease· to Adonai. Bake that which you want to bake, and boil that which you want to boil; and all that remains over lay up for yourselves to be kept until the morning.’”

۲۴ 24 پس آن را تا صبح ذخیره کردند، چنانکه موسی فرموده بود، و نه متعفن گردید و نه کرم در آن پیدا شد.

They laid it up until the morning, as Moses [Drawn out] enjoined, and it didn’t become foul, and there were no worms in it.

۲۵ 25 و موسی گفت: «امروز این را بخورید زیرا که امروز سبت خداوند است، و در این‌روز آن را در صحرانخواهید یافت.

Moses [Drawn out] said, “Eat that today, for today is a Sabbath ·To cease· to Adonai. Today you shall not find it in the field.

۲۶ 26 شش روز آن را برچینید، وروز هفتمین، سبت است. در آن نخواهد بود.»

Six days you shall gather it, but on the seventh day is the Sabbath ·To cease·. In it there shall be none.”

۲۷ 27 و واقع شد که در روز هفتم، بعضی از قوم برای برچیدن بیرون رفتند، اما نیافتند.

On the seventh day, some of the people went out to gather, and they found none.

۲۸ 28 و خداوند به موسی گفت: «تا به کی از نگاه داشتن وصایا وشریعت من ابا می‌نمایید؟

Adonai said to Moses [Drawn out], “How long do you refuse to keep my mitzvot ·instructions· and my torot ·teachings·?

۲۹ 29 ببینید چونکه خداوند سبت را به شما بخشیده است، از این سبب در روز ششم، نان دو روز را به شما می‌دهد، پس هر کس در جای خود بنشیند و در روز هفتم هیچ‌کس از مکانش بیرون نرود.»

Behold, because Adonai has given you the Sabbath ·To cease·, therefore he gives you on the sixth day the bread of two days. Everyone stay in his place. Let no one go out of his place on the seventh day.”

۳۰ 30 پس قوم درروز هفتمین آرام گرفتند.

So the people rested on the seventh day.

۳۱ 31 و خاندان اسرائیل آن را من نامیدند، و آن مثل تخم گشنیز سفید بود، و طعمش مثل قرصهای عسلی.

The house of Israel [God prevails] called its name Manna ·What is it·, and it was like coriander seed, white; and its taste was like wafers with honey.

۳۲ 32 و موسی گفت: «این امری است که خداوند فرموده است که عومری از آن پرکنی، تا در نسلهای شما نگاه داشته شود، تا آن نان را ببینند که در صحرا، وقتی که شما را از زمین مصر بیرون آوردم، آن را به شما خورانیدم.»

Moses [Drawn out] said, “This is the thing which Adonai has enjoined, ‘Let an omer-full of it be kept throughout all your generations, that they may see the bread with which I fed you in the wilderness, when I brought you out of the land of Egypt [Abode of slavery].’”

۳۳ 33 پس موسی به هارون گفت: «ظرفی بگیر، وعومری پر از من در آن بنه و آن را به حضورخداوند بگذار، تا در نسلهای شما نگاه داشته شود.»

Moses [Drawn out] said to Aaron [Light-bringer], “Take a pot, and put an omer-full of manna ·what is it· in it, and lay it up before Adonai, to be kept throughout all your generations.”

۳۴ 34 چنانکه خداوند به موسی‌امر فرموده بود، همچنان هارون آن را پیش (تابوت ) شهادت گذاشت تا نگاه داشته شود.

As Adonai enjoined Moses [Drawn out], so Aaron [Light-bringer] laid it up before the Testimony, to be kept.

۳۵ 35 و بنی‌اسرائیل مدت چهل سال من را می‌خوردند، تا به زمین آبادرسیدند، یعنی تا به‌سرحد زمین کنعان داخل شدند، خوراک ایشان من بود.

The children of Israel [God prevails] ate the manna ·what is it· forty years, until they came to an inhabited land. They ate the manna ·what is it· until they came to the borders of the land of Canaan [Humbled].

۳۶ 36 و اما عومر، ده‌یک ایفه است.

Now an omer ·sheath of grain· [2.6 qt; 1.2 L] is one tenth of an ephah [0.63 bushels; 5.9 gal; 22 L].