Salomos Ordsprog 25

1 Også dette er Salomos ordsprog, som Judas konge Esekias' menn har samlet:

Dette er og ordtøke av Salomo, og mennerne åt Hizkia, kongen i Juda, hev samla deim.

2 Det er Guds ære å skjule en sak, men kongers ære å granske en sak.

Guds æra er å dylja ei sak, og kongars æra å granska ei sak.

3 Himmelens høide, jordens dybde og kongers hjerter er uransakelige.

Himmel-høgd og jord-dypt og konge-hjarto kann ingen granska ut.

4 Skill slagget fra sølvet, så får gullsmeden et kar ut av det.

Burt med slagget or sylvet! So fær gullsmeden ei skål av det.

5 Før den ugudelige bort fra kongens åsyn, så blir hans trone trygget ved rettferdighet.

Burt med gudlaus mann frå kongen! So vert hans kongsstol fast ved rettferd.

6 Bryst dig ikke for kongens åsyn og still dig ikke på de stores plass!

Briska deg ikkje for kongen, og stell deg ikkje på storfolks plass.

7 For det er bedre de sier til dig: Kom her op, enn at du blir flyttet ned for en stormann, som du hadde sett.

For betre er at dei segjer med deg: «Stig her upp!» Enn at du vert nedflutt for augo på fyrsten. Kva so augo dine hev set.

8 Gi dig ikke for hastig i strid med nogen, forat det ikke skal sies: Hvad vil du gjøre til slutt når motparten vinner saken til din skam?

Ver ikkje for snar til å reisa sak; for kva vil du gjera til slutt, når motparten gjer deg til skammar?

9 Før din sak mot din motpart, men åpenbar ikke annen manns hemmelighet,

Før di sak med grannen din, men ber ikkje ut ein annan manns løyndom,

10 forat ikke den som hører det, skal skjelle dig ut, og ditt dårlige rykte vare ved!

For elles vil den som høyrer det, skjella deg ut, og du vil alltid få låkt ord på deg.

11 Som epler av gull i skåler av sølv er et ord talt i rette tid.

Som eple av gull i skåler av sylv er eit ord som ein talar i rette tid.

12 Som en ring av gull, som et smykke av fint gull er en vismann som taler refsende ord for et hørende øre.

Som ein gullring i øyra og sylgja av gull er ein vismann som refser for høyrande øyra.

13 Som kjølende sne i høstens tid er et pålitelig sendebud for den som sender ham; han vederkveger sin herres sjel.

Som svalande snø ein skurdonne-dag er ein tru bodberar for deim som sender han, han kveikjer sjæli åt herren sin.

14 Som skyer og vind uten regn er den mann som skryter av at han vil gi, men ikke holder ord.

Som skyer og vind utan regn er ein mann som kyter av gåvor han ikkje gjev.

15 Ved saktmodighet blir en fyrste overtalt, og en mild tunge knuser ben.

Tolmod fær domaren yvertald, og den linne tunga bryt bein.

16 Har du funnet honning, så et av den det du trenger, forat du ikke skal bli lei av den og spy den ut!

Finn du honning, so et det du treng, so du ikkje vert ovmett og spyr han ut.

17 Sett sjelden din fot i din venns hus, forat han ikke skal bli lei av dig og hate dig!

Set sjeldan din fot i huset åt grannen, so han ikkje vert leid deg og hatar deg.

18 Som en hammer, et sverd, en hvass pil er en mann som fører falskt vidnesbyrd mot sin næste.

Hamar og sverd og kvasse pil er den som vitnar falskt mot sin næste.

19 Som en skjør tann og en vaklende fot er tillit til den troløse på nødens dag.

Som roti tonn og ustød fot, so er lit til utru mann på trengselsdagen.

20 Lik den som legger av sine klær på en vinterdag, lik eddik på pottaske er den som synger viser for et sorgfullt hjerte.

Som kastar du klædi ein frostdag, som eddik på natron, so er den som syng visor for sorgfullt hjarta.

21 Hungrer din fiende, så gi ham brød å ete, og tørster han, så gi ham vann å drikke!

Er din fiend’ svolten, gjev honom mat, er han tyrst, so gjev honom drikka.

22 For da sanker du gloende kull på hans hode, og Herren skal gjengjelde dig det.

For då hopar du gloande kol på hovudet hans, og Herren skal løna deg att for det.

23 Nordenvind føder regn, og en tunge som hvisker i lønndom, volder sure miner.

Nordanvind føder regn, og ei kviskrande tunga sure andlit.

24 Bedre å bo i et hjørne på taket enn med trettekjær kvinne i felles hus.

Betre å bu i ei krå på taket enn ha sams hus med trættekjær kvinna.

25 Som friskt vann for den trette er en god tidende fra et fjernt land.

Som friske vatnet for den trøytte, so er god tidend frå eit land langt burte.

26 Som en grumset kilde og en utskjemt brønn er en rettferdig som gir efter for en ugudelig.

Som gruggi kjelda og ein utskjemd brunn, so er rettferdig mann som vinglar medan gudlaus ser det.

27 Å ete for meget honning er ikke godt, og grubleres ære er tung.

Eta for mykje honning er ikkje godt, men å granska det vandaste er ei æra.

28 Som en by hvis murer er brutt ned og borte, er en mann som ikke kan styre sitt sinn.

Som ein by med murarne brotne og burte er mannen som ikkje kann styra sin hug.