< Luka 6 >

1 Yesu abile atipeta mu, migunda ya nafaka ni banapunzi bake babile bakitombwanga masuke, bakabasungwanga kati ya luboko lwake bandaliya nafaka.
ⲁ̅ⲁⲥϣⲱⲡⲓ ⲇⲉ ⲧⲁϥⲥⲓⲛⲓ ϧⲉⲛ ⲛⲓⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϩⲓⲧⲟⲧⲟⲩ ⳿ⲛⲛⲓⲣⲟϯ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁⲣⲉ ⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ϥⲱϫⲓ ⳿ⲛⲛⲓϧⲉⲙⲥ ⲉⲩⲥⲁϩⲥⲁϩ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ ϧⲉⲛ ⲛⲟⲩϫⲓϫ ⲟⲩⲟϩ ⲩⲟⲩⲱⲙ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ.
2 Lakini baadhi ya mafarisayo batibaya, “namani upanga kikowe ambacho halali kwaa kisheria kukipanga lichoba lya sabato”?
ⲃ̅ϩⲁⲛⲟⲩⲟⲛ ⲇⲉ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲛⲓⲫⲁⲣⲓⲥⲉⲟⲥ ⲡⲉϫⲱⲟⲩ ϫⲉ ⲉⲑⲃⲉⲟⲩ ⲧⲉⲧⲉⲛ⳿ⲓⲣⲓ ⳿ⲙⲡⲉⲧⲥⲉ⳿ⲙ⳿ⲡϣⲁ ⳿ⲛⲁⲓϥ ⲁⲛ ϧⲉⲛ ⲛⲓⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ.
3 Yesu atikubajibu, akibaya, “muwaite kwaa soma chelo Daudi chakipangite pabile ni njala, ywembe ni banarome bababile pamope nakwe.
ⲅ̅ⲟⲩⲟϩ ⲁϥⲉⲣⲟⲩⲱ ⳿ⲛϫⲉ Ⲓⲏ̅ⲥ̅ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲱⲟⲩ ϫⲉ ⲟⲩⲇⲉ ⲫⲁⲓ ⳿ⲙⲡⲉⲧⲉⲛⲟϣϥ ⲫⲏⲉⲧⲁ ⲇⲁⲩⲓⲇ ⲁⲓϥ ϩⲟⲧⲉ ⲉⲧⲁϥ⳿ϩⲕⲟ ⲛⲉⲙ ⲛⲏⲉⲑⲛⲉⲙⲁϥ.
4 Atiyenda mu'nyumba ya Nnongo, ni atolite libumunda litakatifu na liya baadhi, ni kuiboya baadhi kwa bandu bababile nakwe lyaa, hatakama ibile halali kwa makuhani lyaa.”
ⲇ̅ⲡⲱⲥ ⲁϥϣⲉ ⲛⲁϥ ⳿ⲉϧⲟⲩⲛ ⳿ⲉ⳿ⲡⲏⲓ ⳿ⲙⲫϯ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲓⲱⲓⲕ ⳿ⲛⲧⲉ ϯ⳿ⲡⲣⲟⲑⲉⲥⲓⲥ ⲁϥϭⲓⲧⲟⲩ ⲁϥⲟⲩⲟⲙⲟⲩ ⲟⲩⲟϩ ⲁϥϯ ⳿ⲛⲛⲓⲕⲉⲭⲱⲟⲩⲛⲓ ⲉⲑⲛⲉⲙⲁϥ ⲛⲏ ⲧⲉⲛ⳿ⲥϣⲉ ⲛⲱⲟⲩ ⲁⲛ ⳿ⲉⲟⲩⲟⲙⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲏⲗ ⳿ⲉⲛⲓⲟⲩⲏⲃ ⳿ⲙⲙⲁⲩⲁⲧⲟⲩ.
5 Boka po atikuwabakiya, “mwana wa Adamu ni Ngwana wa sabato.”
ⲉ̅ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁϥϫⲱ ⳿ⲙⲙⲟⲥ ⲛⲱⲟⲩ ϫⲉ Ⲡ⳪ ⳿ⲙⲡⲓⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ ⲡⲉ ⳿ⲡϣⲏⲣⲓ ⲙ⳿ⲫⲣⲱⲙⲓ.
6 Yabonekine mu'sabato yenge kwamba atiyenda nkati ya sinagogi ni kubapundisha bandu kwa pabile ni mundu ambaye luboko lwake lwa mmaliyo watipooza.
ⲋ̅ⲁⲥϣⲱⲡⲓ ⲇⲉ ϧⲉⲛ ⲡⲓⲕⲉⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ ⲁϥϣⲉ ⲛⲁϥ ⳿ⲉϧⲟⲩⲛ ⳿ⲉⲧⲟⲩⲥⲩⲛⲁⲅⲱⲅⲏ ⲟⲩⲟϩ ⲁϥ ϯ⳿ⲥⲃⲱ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲉ ⲟⲩⲟⲛ ⲟⲩⲣⲱⲙⲓ ⳿ⲙⲙⲁⲩ ⲉ ⲉⲣⲉ ⲧⲉϥϫⲓϫ ⳿ⲛⲟⲩ⳿ⲓⲛⲁⲙ ϣⲟⲩ⳿ⲱⲟⲩ.
7 Baandishi ni mafarisayo babile banda kunlinga kwa makini bona kati anyeponya mundu lichoba lya sabato, ili wecha pata sababu ya kumshitaki kwa panga likosa.
ⲍ̅ⲛⲁⲩϯ⳿ⲛⲓⲁⲧⲟⲩ ⲛⲁϥ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲓⲥⲁϧ ⲛⲉⲙ ⲛⲓⲫⲁⲣⲓⲥⲉⲟⲥ ϫⲉ ⲁⲛ ⳿ϥⲛⲁⲉⲣⲫⲁϧⲣⲓ ϧⲉⲛ ⳿ⲡⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ ϩⲓⲛⲁ ⲛⲧⲟⲩϫⲉⲙ ⲕⲁⲧⲏⲅⲟⲣⲓ⳿ⲁ ϧⲁⲣⲟϥ.
8 Lakini atangite namna cha fikiria na baya kwa mundu ywabile atipooza luboko uyumuka uyema pana kati ya kila yumo.” Nga nyo yolo mundu atikakatuka ni yema palo.
ⲏ̅⳿ⲛⲑⲟϥ ⲇⲉ ⲛⲁϥ⳿ⲉⲙⲓ ⳿ⲉⲛⲟⲩⲙⲟⲕⲙⲉⲕ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲱⲟⲩ ⳿ⲙⲡⲓⲣⲱⲙⲓ ⳿ⲉⲛⲁⲣⲉ ⲧⲉϥϫⲓϫ ϣⲟⲩ⳿ⲱⲟⲩ ϫⲉ ⲧⲱⲛⲕ ϩⲓ ⲉⲣⲁⲧⲕ ϧⲉⲛ ⳿ⲑⲙⲏϯ ⲟⲩⲟϩ ⲁϥⲧⲱⲛϥ ⲁϥⲟϩⲓ ⳿ⲉⲣⲁⲧϥ.
9 Yesu atibaya kwabe, “ninda kuwalokiya mwenga ni halali lichoba lya sabato panga mema au panga madharau, kuokoa maisha amakuyaaribu, Boka po atikubalinga boti ni kum'bakiya yolo mundu.
ⲑ̅ⲡⲉϫⲉ Ⲓⲏ̅ⲥ̅ ⲛⲱⲟⲩ ϫⲉ ϯϣⲓⲛⲓ ⳿ⲙⲙⲱⲧⲉⲛ ϫⲉ ⲁⲛ ⳿ⲥϣⲉ ⳿ⲛⲉⲣ ⲡⲉⲑⲛⲁⲛⲉϥ ϧⲉⲛ ⲓⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ ϣⲁⲛ ⳿ⲉⲉⲣ ⲡⲉⲧϩⲱⲟⲩ ⲟⲩⲯⲩⲭⲏ ⳿ⲉⲛⲁϩⲙⲉⲥ ϣⲁⲛ ⳿ⲉⲧⲁⲕⲟⲥ.
10 “Nyoosha luboko lwako,” Apangite nyaa, ni luboko lwake labile litinyooka.
ⲓ̅ⲟⲩⲟϩ ⲉⲧⲁϥϫⲟⲩϣⲧ ⳿ⲉⲣⲱⲟⲩ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲡⲉϫⲁϥ ⳿ⲙⲡⲓⲣⲱⲙⲓ ϫⲉ ⲟⲩⲧⲉⲛ ⲧⲉⲕϫⲓϫ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲛⲑⲟϥ ⲇⲉ ⲁϥⲥⲟⲩⲧⲱⲛⲥ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⲟⲩⲟϩ ⲁⲥⲟⲩϫⲁⲓ ⳿ⲛϫⲉ ⲧⲉϥϫⲓϫ.
11 Lakini batwelile ni hasira, batilongela bene kwa bene husu namani chapaswa apange kwa Yesu.
ⲓ̅ⲁ̅⳿ⲛⲑⲱⲟⲩ ⲇⲉ ⲁⲩⲙⲟϩ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲩⲙⲉⲧⲁⲧⲕⲁϯ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁⲩⲥⲁϫⲓ ⲛⲉⲙ ⲛⲟⲩ⳿ⲉⲣⲏⲟⲩ ϫⲉ ⲟⲩ ⲡⲉⲧⲟⲩⲛⲁⲁⲓϥ ⳿ⲛⲒⲏ̅ⲥ̅.
12 Yatibonekana machoba ago kwamba atiyenda pakitombe loba, Aatiyendeleya kilo yoti loba Nnongo.
ⲓ̅ⲃ̅ⲁⲥϣⲱⲡⲓ ⲇⲉ ϧⲉⲛ ⲛⲓ⳿ⲉϩⲟⲟⲩ ⳿ⲉⲧⲉ⳿ⲙⲙⲁⲩ ⲁϥ⳿ⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲉϫⲉⲛ ⲡⲓⲧⲱⲟⲩ ⲉⲉⲣ⳿ⲡⲣⲟⲥⲉⲩⲭ ⲉⲥⲑⲉ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁϥⲟⲓ ⳿ⲛ⳿ϣⲣⲱⲓⲥ ϧⲉⲛ ϯ ⳿ⲡⲣⲟⲥⲉⲩⲭⲏ ⳿ⲛⲧⲉ ⲫϯ.
13 Paibile bwamba, atikubakema benepunzi bake kwake, ni atikuwachawa komi ni ibele kati yabe, ambao pia atikubakema, “Mitume”
ⲓ̅ⲅ̅ⲟⲩⲟϩ ⲉⲧⲁ ⲡⲓ⳿ⲉϩⲟⲟⲩ ϣⲱⲡⲓ ⲁϥⲙⲟⲩϯ ⳿ⲉⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲩⲟϩ ϥⲥⲱⲧⲡ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲛϧⲏ ⲧⲟⲩ ⳿ⲙⲓ̅ⲃ̅ ⲛⲏⲉⲧⲁϥϯⲣⲉⲛⲟⲩ ϫⲉ ⲁⲡⲟⲥⲧⲟⲗⲟⲥ.
14 Majina ya balo mitume yabile Simoni, (ywa pia atikumkema Petro) ni Andrea nnuna wake, Yakobo, Yohana, Filipo, Bartolomayo,
ⲓ̅ⲇ̅ⲥⲓⲙⲱⲛ ⲫⲏⲉⲧⲟⲩⲙⲟⲩϯ ⳿ⲉⲣⲟϥ ϫⲉ ⲡⲉⲧⲣⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲁⲛⲇⲣⲉⲁⲥ ⲁⲕⲱⲃⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲓⲱⲁⲛⲛⲏⲥ ⲫⲓⲗⲓⲡⲡⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲃⲁⲣⲑⲟⲗⲟⲙⲉⲟⲥ.
15 Mathayo, Tomaso ni Yakobo mwana wa Alfayo, Simoni ywa akemwa Zelote,
ⲓ̅ⲉ̅ⲛⲉⲙ ⲙⲁⲧⲑⲉⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲑⲱⲙⲁⲥ ⲛⲉⲙ ⲓⲁⲕⲱⲃⲟⲥ ⳿ⲛⲧⲉ ⲁⲗⲫⲉⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲥⲓⲙⲱⲛ ⲏ ⲉⲧⲟⲩⲙⲟⲩϯ ⳿ⲉⲣⲟϥ ϫⲉ ⲡⲓⲣⲉϥⲭⲟϩ.
16 Yuda mwana wa Yakobo ni Yuda Iskariote, ywa abile msaliti.
ⲓ̅ⲋ̅ⲛⲉⲙ ⲓⲟⲩⲇⲁⲥ ⳿ⲛⲧⲉ ⲓⲁⲕⲱⲃⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⲓⲟⲩⲇⲁⲥ ⲡⲓ⳿ⲥⲕⲁⲣⲓⲱⲧⲏⲥ.
17 Boka po Yesu atitelemka pamope nakwe boka mukitombe ni yema mahali palibende. Benepunzi bakr banyansima babile kwo pamope ni bandu benge banyansima boka Uyahudi ni Yerusalem ni boka mbwani ya Tiro na Sidoni. Baichile kumpekanya ni ponywa magonjwa yabe.
ⲓ̅ⲍ̅ⲟⲩⲟϩ ⲉⲧⲁϥ⳿ⲓ ⳿ⲉ⳿ϧⲣⲏⲓ ⲛⲉⲙⲱⲟⲩ ϥ⳿ⲟϩⲓ ⳿ⲉⲣⲁⲧϥ ϧⲉⲛ ⲟⲩⲙⲁ⳿ⲛⲕⲟⲓ ⲛⲉⲙ ⲟⲩⲙⲏϣ ⳿ⲛⲧⲉ ⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲛⲉⲙ ⲕⲉⲙⲏϣ ⲉϥⲟϣ ⳿ⲛⲧⲉ ⲡⲓⲗⲁⲟⲥ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ϯⲓⲟⲩⲇⲉ⳿ⲁ ⲧⲏⲣⲥ ⲛⲉⲙ ⲓⲗ̅ⲏ̅ⲙ̅ ⲛⲉⲙ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ϯⲡⲁⲣⲁⲗⲓ⳿ⲁ ⳿ⲛⲧⲉ ⲧⲩⲣⲟⲥ ⲛⲉⲙ ⳿ⲧⲥⲓⲇⲱⲛ ⲛⲏ⳿ⲉⲧⲁⲩ⳿ⲓ ⳿ⲉⲥⲱⲧⲉⲙ ⳿ⲉⲣⲟϥ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲉϥⲧⲁⲗϭⲱⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲟⲗϧⲉⲛ ⲛⲟⲩϣⲱⲛⲓ.
18 Bandu babile bandasumbuliwa ni nchela bachapu batiponywa pia.
ⲓ̅ⲏ̅ⲟⲩⲟϩ ⲛⲏ⳿ⲉⲧⲁⲩ⳿ⲧϩⲉⲙⲕⲟ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲓⲡ̅ⲛ̅ⲁ̅ ⳿ⲛ⳿ⲁⲕⲁⲑⲁⲣⲧⲟⲛ ⲛⲁϥⲉⲣⲫⲁϧⲣⲓ ⳿ⲉⲣⲱⲟⲩ.
19 Kila yumo kwenye lyoo kusanyiko atijaribu kumkamwa kwa sababu ngupu ya uponyaji yabile bonekana nkati yake, ni atikubaponya boti.
ⲓ̅ⲑ̅ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁⲣⲉ ⲡⲓⲙⲏϣ ⲧⲏⲣϥ ⲕⲱϯ ⳿ⲛⲥⲁ ϭⲓ ⲛⲉⲙⲁϥ ϫⲉ ⲟⲩⲏⲓ ⲁ⳿ⲥⲛⲏⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲙⲙⲟϥ ⳿ⲛϫⲉ ⲟⲩϫⲟⲙ ⲟⲩⲟϩ ⲛⲁϥⲧⲁⲗϭⲟ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲡⲉ.
20 Boka po atikubalinga benepunzi bake, ni baya, “mtibarikiwa mwenga mwa m'bile maskini, kwa maana ufalme wa Nnongo ni winu.
ⲕ̅ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲑⲟϥ ⲉⲧⲁϥϥⲁⲓ ⳿ⲛⲛⲉϥⲃⲁⲗ ⳿ⲉ⳿ⲡϣⲱⲓ ⳿ⲉⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲛⲁϥϫⲱ ⳿ⲙⲙⲟⲥ ⲱⲟⲩ⳿ⲛⲓⲁⲧⲉⲛ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲛⲓϩⲏⲕⲓ ϫⲉ ⲑⲱⲧⲉⲛ ⲧⲉ ϯⲙⲉⲧⲟⲩⲣⲟ ⳿ⲛⲧⲉ ⲫϯ.
21 Mtibarikiwa mwenga mwabile ni njala nambeambe, kwa maana mpala yukuta. Mtibarikiwa mwenga mwamlela nambeambe kwa maana mpala eka.
ⲕ̅ⲁ̅ⲱⲟⲩ⳿ⲛⲓⲁⲧⲉⲛ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲛⲏ ⲧϩⲟⲕⲉⲣ ϯⲛⲟⲩ ϫⲉ ⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲥⲓ ⲱⲟⲩ⳿ⲛⲓⲁⲧⲉⲛ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲛⲏⲉⲧⲣⲓⲙⲓ ϯⲛⲟⲩ ϫⲉ ⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲥⲱⲃⲓ.
22 Mtibarikiwa mwenga ambao bandu bapala kubachukianga ni kubatenga ni kubashutumu mwenga kwamba mwa'ovu, kwa ajili ya mwana wa Adamu.
ⲕ̅ⲃ̅ⲱⲟⲩ⳿ⲛⲓⲁⲧⲉⲛ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲉϣⲱⲡ ⲛⲧⲟⲩⲙⲉⲥⲧⲉ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲓⲣⲱⲙⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲟⲩⲟⲩⲉⲧ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲟⲩϣⲉϣ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲟⲩϩⲓ ⲡⲉⲧⲉⲛⲣⲁⲛ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲙ⳿ⲫⲣⲏϯ ⳿ⲛⲟⲩⲡⲉⲧϩⲱⲟⲩ ⲉⲑⲃⲉ ⳿ⲡϣⲏⲣⲓ ⳿ⲙ⳿ⲫⲣⲱⲙⲓ.
23 Pulaini katika lichoba lyoo ni goloka goloka kwa pulaha, kwa sababu hakika mpala pata thawabu ngolo kumaunde, kwa maana tate bao batikubatenda nyonyonyoo mananbii.
ⲕ̅ⲅ̅ⲣⲁϣⲓ ϧⲉⲛ ⲡⲓ⳿ⲉϩⲟⲟⲩ ⳿ⲉⲧⲉ⳿ⲙⲙⲁⲩ ⲟⲩⲟϩ ⲑⲉⲗⲏⲗ ϩⲏⲡⲡⲉ ⲅⲁⲣ ⲡⲉⲧⲉⲛⲃⲉⲭⲉ ⲟⲩⲛⲓϣϯ ⲡⲉ ⳿ⲛ⳿ϩⲣⲏⲓ ⲉⲛ ⳿ⲧⲫⲉ ⲛⲁⲓ ⲅⲁⲣ ⳿ⲉⲛⲁⲩ⳿ⲓⲣⲓ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ ⳿ⲛⲛⲓⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲏⲥ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲟⲩⲓⲟϯ.
24 Lakini ole winu mwabile matajili kwa maana myomwile pata faraja yinu.
ⲕ̅ⲇ̅⳿ⲡⲗⲏⲛ ⲟⲩⲟⲓ ⲛⲱⲧⲉⲛ ϧⲁ ⲛⲓⲣⲁⲙⲁ⳿ⲟ ϫⲉ ⲁⲣⲉⲧⲉⲛⲕⲏⲛ ⲉⲣⲉⲧⲉⲛϭⲓ ⲙⲡⲉⲧⲉⲛϯϩⲟ.
25 Ole winu mwabile yukwita nambeambe! kwa mana mpala bona njala baalaye, Ole winu mwamueka nambeambe mpala lomboleza ni lela baalae.
ⲕ̅ⲉ̅ⲟⲩⲟⲓ ⲛⲱⲧⲉⲛ ϧⲁ ⲛⲏⲉⲧⲥⲏⲟⲩ ϯⲛⲟⲩ ϫⲉ ⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁ⳿ϩⲕⲟ ⲟⲩⲟⲓ ⲛⲱⲧⲉⲛ ϧⲁ ⲛⲏⲉⲧⲥⲱⲃⲓ ϯⲛⲟⲩ ϫⲉ ⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲉⲣϩⲏⲃⲓ ⲩⲟϩ ⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲣⲓⲙⲓ.
26 Ole winu mwapala lumbwa ni bandu boti! kwa mana tate bao atikubatenda manabii wa ubocho nyonyonyo.
ⲕ̅ⲋ̅ⲟⲩⲟⲓ ⲛⲱⲧⲉⲛ ⲉϣⲱⲡ ⲁⲩϣⲁⲛϫⲟⲥ ⳿ⲉⲣⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲓⲣⲱⲙⲓ ⲧⲏⲣⲟⲩ ϫⲉ ⲕⲁⲗⲱⲥ ⲛⲁⲓ ⲅⲁⲣ ⲟⲛ ⳿ⲙⲡⲁⲓⲣⲏϯ ⳿ⲉⲛⲁⲩ⳿ⲓⲣⲓ ⲙⲙⲱⲟⲩ ⳿ⲛⲛⲓⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲏⲥ ⳿ⲛⲛⲟⲩϫ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲟⲩⲓⲟϯ.
27 Lakini nibaya kwinu mwenga mwamunipekaniya, mwapende adui zenu ni kupanga mema kwa babawachukiya.
ⲕ̅ⲍ̅ⲁⲗⲗⲁ ϯϫⲱ ⳿ⲙⲙⲟⲥ ⲛⲱⲧⲉⲛ ϧⲁ ⲛⲏⲉⲧⲥⲱⲧⲉⲙ ϫⲉ ⲙⲉⲛⲣⲉ ⲛⲉⲧⲉⲛϫⲁϫⲓ ⲁⲣⲓ ⲉⲑⲛⲁⲛⲉϥ ⳿ⲛⲛⲏⲉⲑⲙⲟⲥϯ ⳿ⲙⲙⲱⲧⲉⲛ.
28 Mubabariki balo babalaani mwenga ni mubalobii balo babaoneya.
ⲕ̅ⲏ̅⳿ⲥⲙⲟⲩ ⳿ⲉⲛⲏⲉⲧⲥⲁϩⲟⲩ⳿ⲓ ⳿ⲉⲣⲱⲧⲉⲛ ⲧⲱⲃϩ ⳿ⲉϫⲉⲛ ⲛⲏⲉⲧϭⲟϫⲓ ⳿ⲛⲥⲁ ⲑⲏⲛⲟⲩ.
29 Kwa ywembe ywa akukombwa shavu limo, mgalauliye ni lya ibelr. Kati mundu akupokonyile jyoho lyako kanamchibi na nganzu.
ⲕ̅ⲑ̅ⲫⲏⲉⲑⲛⲁϩⲓⲟⲩ⳿ⲓ ⲉⲛ ⲧⲁⲓⲟⲩⲟϫⲓ ⲭⲁ ϯⲭⲉϯ ϧⲁⲧⲟⲧϥ ⲟⲩⲟϩ ⲫⲏⲉⲑⲛⲁⲱⲗⲓ ⳿ⲙⲡⲉⲕ⳿ϩⲃⲟⲥ ⳿ⲙⲡⲉⲣⲧⲁϩⲛⲟ ⳿ⲙⲙⲟϥ ⳿ⲉⲱⲗⲓ ⳿ⲛⲧⲉⲕⲕⲉ⳿ϣⲑⲏ ⲛ.
30 Mbei kila ywa akuloba. Kati mundu akupokonyile kilebe ni mali yako, kana umrobe akubuyanganiye.
ⲗ̅ⲟⲩⲟⲛ ⲇⲉ ⲛⲓⲃⲉⲛ ⲑⲛⲁⲉⲣⲉⲧⲓⲛ ⳿ⲙⲙⲟⲕ ⲙⲟⲓ ⲛⲁϥ ⲟⲩⲟϩ ⲫⲏⲉⲑⲛⲁⲉⲗ ⲛⲉⲧⲉⲛⲟⲩⲕ ⳿ⲙⲡⲉⲣϣⲁⲧϥ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ.
31 Kati ubapendavyo bandu babatendii, ni mwenga mubatendi nyonyonyo.
ⲗ̅ⲁ̅ⲟⲩⲟϩ ⲕⲁⲧⲁ⳿ⲫⲣⲏϯ ⲉⲧⲉⲧⲉⲛⲟⲩⲱϣ ⳿ⲛⲧⲟⲩ⳿ⲓⲣⲓ ⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲛϫⲉ ⲛⲓⲣⲱⲙⲓ ⲁⲣⲓⲟⲩ⳿ⲓ ⲛⲱⲟⲩ ϩⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲙⲡⲁⲓⲣⲏϯ.
32 Kati mkiwapenda bandu baba mpendanga mwenga tu, eyo ni thawabu ya namani kwinu” kwa maana hata bene dhambi huwapenda balo babapendile.
ⲗ̅ⲃ̅ⲟⲩⲟϩ ⲓⲥϫⲉ ⲁⲣⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲙⲉⲛⲣⲉ ⲛⲏⲉⲑⲙⲉⲓ ⳿ⲙⲙⲱⲧⲉⲛ ⲁϣ ⲡⲉ ⲡⲉⲧⲉⲛ⳿ϩⲙⲟⲧ ⲕⲉ ⲁⲣ ⲛⲓⲕⲉⲣⲉϥⲉⲣⲛⲟⲃⲓ ⲁⲩⲙⲉⲓ ⳿ⲛⲛⲏⲉⲑⲙⲉⲓ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ.
33 Kati mwatendi mema balo bawatendi wema ni mwenga, eyo nga thawabu gani kwinu? kwa mana hata ywabile ni sambi apanga nyoo.
ⲗ̅ⲅ̅ⲟⲩⲟϩ ⲉϣⲱⲡ ⲁⲣⲉⲧⲉⲛⲛⲁⲉⲣ ⲡⲉⲑⲛⲁⲛⲉϥ ⳿ⲛⲛⲏⲉⲧⲉⲣ ⲡⲉⲑⲛⲁⲛⲉϥ ⲛⲉⲙⲱⲧⲉⲛ ⲁϣ ⲡⲉ ⲡⲉⲧⲉⲛ⳿ϩⲙⲟⲧ ⲛⲓⲕⲉⲣⲉϥⲉⲣⲛⲟⲃⲓ ⲥⲉ⳿ⲓⲣⲓ ⳿ⲙⲡⲁⲓⲣⲏϯ.
34 Kati mwatikunkopesha ilebe kwa bandu mwabile mutegemie kwamba balowa kubabuyanganikiya, eyo nga thawabu gani kwinu? Mana hata balo babile ni sambi balowa kopesha benge sambi benge, ni tegemya pokya kiasi chechelo kae.
ⲗ̅ⲇ̅ⲟⲩⲟϩ ⲉϣⲱⲡ ⲁⲣⲉⲧⲉⲛϣⲁⲛⲉⲣⲇⲁⲛⲓⲍⲓⲛ ⳿ⲛϩⲁⲛⲟⲩⲟⲛ ⲉⲣⲉⲧⲉⲛϩⲉⲗⲡⲓⲥ ⳿ⲉϭⲓ ⳿ⲛⲧⲟⲧⲟⲩ ϣ ⲡⲉ ⲡⲉⲧⲉⲛ⳿ϩⲙⲟⲧ ⲛⲓⲕⲉⲣⲉϥⲉⲣⲛⲟⲃⲓ ϩⲱⲟⲩ ⲥⲉⲉⲣⲇⲁⲛⲓⲍⲓⲛ ⳿ⲛⲛⲓⲣⲉϥⲉⲣⲛⲟⲃⲓ ϩⲓⲛⲁ ⳿ⲛⲧⲟⲩϭⲓ ⳿ⲛⲧⲟⲧⲟⲩ ⳿ⲛⲧⲟⲩϣⲉⲃⲓⲱ.
35 Lakini mwapende adui zenu ni mwatendei mema. Mubakopeshe ni mhofie kwaa kuhusu kubuyanganikiwa, ni thawabu yinu ipalika kuba ngolo. Mpalikwa kuba bana ba Ywabile kunani, kwa mana ywembe mwene nga mwema kwa bandu babile kwaa ni shukrani ni baovu.
ⲗ̅ⲉ̅⳿ⲡⲗⲏⲛ ⲙⲉⲛⲣⲉ ⲉⲧⲉⲛϫⲁϫⲓ ⲟⲩⲟϩ ⲁⲣⲓ ⲡⲉⲑⲛⲁⲛⲉϥ ⲛⲱⲟⲩ ⲟⲩⲟϩ ⲙⲟⲓ ⳿ⲛⲧⲉⲧⲉⲛⲉⲣⲁⲡⲉⲗⲡⲓⲍⲓⲛ ⲁⲛ ⳿ⲛ⳿ϩⲗⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ϥⲛⲁϣⲱⲡⲓ ⳿ⲛϫⲉ ⲡⲉⲧⲉⲛⲃⲉⲭⲉ ⳿ⲉⲛⲁϣⲱϥ ⲟⲩⲟϩ ⲉⲧⲉⲛⲛⲁϣⲱⲡⲓ ⳿ⲛϣⲏⲣⲓ ⳿ⲙⲡⲉⲧϭⲟⲥⲓ ϫⲉ ⳿ⲛⲑⲟϥ ⲟⲩⲭ̅ⲥ̅ ⲡⲉ ⳿ⲉϫⲉⲛ ⲛⲓⲁⲧ⳿ϩⲙⲟⲧ ⲛⲉⲙ ⲛⲓⲡⲟⲛⲏⲣⲟⲥ.
36 Mube ni huruma, kati Tate binu ywabile ni huruma.
ⲗ̅ⲋ̅ϣⲱⲡⲓ ⲉⲣⲉⲧⲉⲛⲟⲓ ⳿ⲛⲛⲁⲏⲧ ⳿ⲙ⳿ⲫⲣⲏϯ ⳿ⲙⲡⲉⲧⲉⲛⲓⲱⲧ ⲉϥⲟⲓ ⳿ⲛⲛⲁⲏⲧ.
37 Kana mhukumu, mwenga muhukumilwa kwaa. Kana mulaani, ni mwenga mulaanilwa kwaa. Musamei benge, ni mwenga mwalowa sameelwa.
ⲗ̅ⲍ̅⳿ⲙⲡⲉⲣϯϩⲁⲡ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲛⲟⲩϯϩⲁⲡ ⳿ⲉⲣⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲙⲡⲉⲣϩⲓⲟⲩ⳿ⲓ ⳿ⲙ⳿ⲡϩⲁⲡ ⲟⲩⲟϩ ⲥⲉⲛⲁϩⲓ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⳿ⲙ⳿ⲡϩⲁⲡ ⲁⲛ ⲭⲱ ⲉⲃⲟⲗ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲟⲩⲭⲱ ⲛⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲉⲃⲟⲗ.
38 Mwapei benge, mwenga mwalowa peilwa. Kiasi sa ukarimu-chakisindililwe, sukwasukwa ni mwagilwa-mwagilwa mumagoti yinu. Kwamana kwa kipimo chochote mwakitumile pemya, kipimo chechelo chapanga tumilwa kubapemya ni mwenga.
ⲗ̅ⲏ̅ⲙⲟⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲟⲩϯ ⲛⲱⲧⲉⲛ ⲟⲩϣⲓ ⳿ⲉⲛⲁⲛⲉϥ ⲉϥⲙⲉϩ ⲉϥϩⲉⲛϩⲱⲛ ⲉϥⲫⲉⲛⲫⲱⲛ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⲥⲉⲛⲁⲧⲏⲓϥ ⲉ⳿ϧⲣⲏⲓ ⳿ⲉⲕⲉⲛ ⲑⲏⲛⲟⲩ ⲡⲓϣⲓ ⲅⲁⲣ ⲉⲧⲉⲧⲉⲛⲛⲁϣⲓ ⳿ⲙⲙⲟϥ ⲁⲩⲛⲁϣⲓ ⲛⲱⲧⲉⲛ ⳿ⲙⲙⲟϥ.
39 Boka po kabamakiya kwa mpwano kae, “Je mundu ywange bona aweza kumwongoza kipofu ywenge? Kati atipanga nyoo, bai boti balowa tombokya mulimbwa, je kana batumbukii?
ⲗ̅ⲑ̅ⲁϥϫⲉ ⲕⲉⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲇⲉ ⲛⲱⲟⲩ ϫⲉ ⲙⲏⲧⲓ ⲟⲩⲟⲛ ϣϫⲟⲙ ⳿ⲛⲟⲩⲃⲉⲗⲗⲉ ⳿ⲉϭⲓⲙⲱⲓⲧ ϧⲁϫⲱϥ ⳿ⲛⲟⲩⲃⲉⲗⲗⲉ ⲙⲏ ⲥⲉⲛⲁϩⲉⲓ ⲁⲛ ⳿ⲉ⳿ϧⲣⲏⲓ ⳿ⲛⲟⲩϣⲓⲕ ⳿ⲙ⳿ⲡⲃ̅.
40 Mwanapunzi aweza kwaa kuba nkolo kuliko mwalimu wake, lakini kila mundu kaayomwa pundishwa kwa ukamilifu alowa kati mwalimu bake.
ⲙ̅ⲙⲏ ⲟⲩⲟⲛ ⲟⲩⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲉϥⲟⲩⲟⲧ ⳿ⲉⲡⲉϥⲣⲉϥϯ⳿ⲥⲃⲱ ⲙⲁⲣⲉϥϣⲱⲡⲓ ⲇⲉ ⳿ⲛϫⲉ ⲟⲩⲟⲛ ⲛⲓⲃⲉⲛ ⲉϥⲥⲉⲃⲧⲱⲧ ⳿ⲙ⳿ⲫⲣⲏϯ ⳿ⲙⲡⲓⲣⲉϥϯ⳿ⲥⲃⲱ.
41 Mwanja namani bai mwakilola kibanzi nkati ya liyo lya nongo wo, ni wabile ni boriti nkati ya liyo lyako uilola kwaa?
ⲙ̅ⲁ̅ⲉⲑⲃⲉⲟⲩ ϫⲉ ⳿ⲭⲛⲁⲩ ⳿ⲉⲡⲓϫⲏⲓ ϧⲉⲛ ⳿ⲫⲃⲁⲗ ⳿ⲙⲡⲉⲕⲥⲟⲛ ⲡⲓⲥⲟⲓ ⲇⲉ ⲉⲧϧⲉⲛ ⲡⲉⲕⲃⲁⲗ ⳿ⲛ⳿ⲕϯ⳿ⲛⲓⲁⲧⲕ ⳿ⲙⲙⲟϥ ⲁⲛ.
42 Waweza kwaa kummakiya nongowo, Nongo wango kiboywe ibanzi mu'liyo lyako, “wenga ulola kwaa boriti yaibile muliyo lyako wa mwene, Nga ubona inanoga kumoywa kibanzi mu'liyo lya nongo bako.
ⲙ̅ⲃ̅ⲓⲉ ⲡⲱⲥ ⲟⲩⲟⲛ ⳿ϣϫⲟⲙ ⳿ⲙⲙⲟⲕ ⳿ⲉϫⲟⲥ ⳿ⲙⲡⲉⲕⲥⲟⲛ ϫⲉ ⲡⲁⲥⲟⲛ ⲭⲁⲧ ⳿ⲛⲧⲁϩⲓ ⲓϫⲏⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲡⲉⲕⲃⲁⲗ ⳿ⲛⲑⲟⲕ ⲇⲉ ϩⲱⲕ ⳿ⲭⲛⲁⲩ ⲁⲛ ⳿ⲉⲡⲓⲥⲟⲓ ⲉⲧϧⲉⲛ ⲡⲉⲕⲃⲁⲗ ⲡⲓϣⲟⲃⲓ ϩⲓ ⲡⲓⲥⲟⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲡⲉⲕⲃⲁⲗ ⳿ⲛϣⲟⲣⲡ ⲟⲩⲟϩ ⲧⲟⲧⲉ ⲉⲕ⳿ⲉⲛⲁⲩ ⳿ⲙⲃⲟⲗ ⳿ⲉϩⲓ ⲡⲓϫⲏⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⳿ⲫⲃⲁⲗ ⳿ⲙⲡⲉⲕⲥⲟⲛ.
43 Kwamana ntopo nkongo unoyite upambike matunda ganoite kwaa, wala ntopo nkongo unoyite kwaa upambika matunda ganoite.
ⲙ̅ⲅ̅ⲟⲩ ⲅⲁⲣ ⳿ⲙⲙⲟⲛ ⲟⲩ⳿ϣϣⲏⲛ ⳿ⲉⲛⲁⲛⲉϥ ⲉϥ⳿ⲓⲣⲓ ⳿ⲛⲟⲩⲟⲩⲧⲁϩ ⲉϥϩⲱⲟⲩ ⲡⲁⲗⲓⲛ ⲙⲙⲟⲛ ⲟⲩ⳿ϣϣⲏⲛ ⲉϥϩⲱⲟⲩ ⲉϥ⳿ⲓⲣⲓ ⳿ⲛⲟⲩⲟⲩⲧⲁϩ ⳿ⲉⲛⲁⲛⲉϥ.
44 Kwa mana kila nkongo bandu uyowanika kwa matunda gake. Kwamana bandu bachuma kwaa tini boka mu'miba, wala kana bachuma zabibu boka mu'michongoma.
ⲙ̅ⲇ̅ⲡⲓⲟⲩⲁⲓ ⲅⲁⲣ ⲡⲓⲟⲩⲁⲓ ⳿ⲛⲛⲓ⳿ϣϣⲏⲛ ⲉϣⲁⲩⲥⲟⲩⲱⲛϥ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲡⲉϥⲟⲩⲧⲁϩ ⲟⲩ ⲅⲁⲣ ⳿ⲙⲡⲁⲩⲥⲉⲕ ⲕⲉⲛⲧⲉ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ϩⲁⲛⲥⲟⲩⲣⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲙⲡⲁⲩϭⲉⲗ ⳿ⲁⲗⲟⲗⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϩⲓ ⲟⲩⲃⲁⲧⲟⲥ.
45 Mundu mwema mu'hazina njema ya mwoyo wake kumoywa galyo mema, ni mundu mwou mu'hazina mbou ya mwoyo wake umoywa galyo maou. Kwamana ntwe wake ubaya galo gaujazike mwoyo wake.
ⲙ̅ⲉ̅ⲡⲓⲁⲅⲁⲑⲟⲥ ⳿ⲛⲣⲱⲙⲓ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲡⲓⲁϩⲟ ⳿ⲛⲁⲅⲁⲑⲟⲛ ⳿ⲛⲧⲉ ⲡⲉϥϩⲏⲧ ϣⲁϥ⳿ⲓⲛⲓ ⳿ⲙⲡⲓⲁⲅⲁⲑⲟⲛ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⲟⲩⲟϩ ⲡⲓⲥⲁ⳿ⲙⲡⲉⲧϩⲱⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⲡⲓⲁϩⲟ ⲉⲧϩⲱⲟⲩ ϣⲁϥⲓⲛⲓ ⳿ⲙⲡⲓⲡⲉⲧϩⲱⲟⲩ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ⳿ⲉⲃⲟⲗ ϧⲉⲛ ⳿ⲡϩⲟⲩⲟ ⳿ⲙ⳿ⲡϩⲏⲧ ϣⲁⲣⲉ ⲡⲓⲣⲱϥ ⲥⲁϫⲓ.
46 Kwa namani mwanikema,'Ngwana, Ngwana, na balo muyatendi kwaa galo ganiabakiya?
ⲙ̅ⲋ̅ⲉⲑⲃⲉⲟⲩ ⲇⲉ ⲧⲉⲧⲉⲛⲙⲟⲩϯ ⳿ⲉⲣⲟⲓ ϫⲉ Ⲡ⳪ Ⲡ⳪ ⲟⲩⲟϩ ⲧⲉⲧⲉⲛ⳿ⲓⲣⲓ ⲁⲛ ⳿ⲛⲛⲏ ⳿ⲉϯϫⲱ ⳿ⲙⲙⲱⲟⲩ.
47 KIla mundu ywanikengama nenga ni kugayowa makoweni kugatendii kazi, nalowa kwaonesha ywabile.
ⲙ̅ⲍ̅ⲟⲩⲟⲛ ⲛⲓⲃⲉⲛ ⲉⲑⲛⲁ⳿ⲓ ϩⲁⲣⲟⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲉϥⲥⲱⲧⲉⲙ ⳿ⲉⲛⲁⲥⲁϫⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲉϥⲁⲓⲧⲟⲩ ϯⲛⲁⲧⲁⲙⲱⲧⲉⲛ ϫⲉ ⲁϥⲧⲉⲛⲑⲱⲛⲧ ⳿ⲉⲛⲓⲙ.
48 Atilandana ni mundu ywachenga nyumba yake, ywa chimba pae muno, ni kuchenga msingi ba nyumba nnani ya mwamba imara. Mafuriko gaisile, maporomoko ga mase, gaikombwile nyumba, lakini yaweza kwaa kwitikisa, kwa mana yabile ichengwite vizuri.
ⲙ̅ⲏ̅ⲁ ⲧⲉⲛⲑⲱⲛⲧ ⳿ⲉⲟⲩⲣⲱⲙⲓ ⲉϥⲕⲱⲧ ⳿ⲛⲟⲩⲏⲓ ⲫⲏⲉⲧⲁϥϫⲱϫⲓ ⲟⲩⲟϩ ⲁϥϣⲱⲕⲓ ⳿ⲉ⳿ϧⲣⲏⲓ ⲟⲩⲟϩ ⲁϥⲭⲱ ⳿ⲛⲟⲩⲥⲉⲛϯ ϩⲓϫⲉⲛ ϯⲡⲉⲧⲣⲁ ⲧⲁⲩϣⲱⲡⲓ ⲇⲉ ⳿ⲛϫⲉ ϩⲁⲛⲙⲟⲩ⳿ⲛϩⲱⲟⲩ ⲉⲩⲟϣ ⲁϥⲕⲱⲗϩ ⳿ⲛϫⲉ ⳿ⲡⲓⲁⲣⲟ ⳿ⲉϧⲟⲩⲛ ⳿ⲛⲥⲁ ⲡⲓⲏⲓ ⳿ⲉⲧⲉ⳿ⲙⲙⲁⲩ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲙⲡⲉϥ⳿ϣϫⲉⲙϫⲟⲙ ⳿ⲛⲕⲓⲙ ⳿ⲉⲣⲟϥ ⲉⲑⲃⲉϫⲉ ⲛⲁϥⲕⲏⲧ ⳿ⲛⲕⲁⲗⲱⲥ.
49 Lakini ywoywoti ywaliyowa neno lyango no kulitii kwaa, mpwano wake ywa mundu ywachengite nyumba nnani ya mbwega pabile kwaa ni msingi, mto wauilukie kwa ngupu, nyumba yelo yapatike maangamizi makolo.
ⲙ̅ⲑ̅ⲫⲏ ⲇⲉ ⲉⲑⲛⲁⲥⲱⲧⲉⲙ ⳿ⲉⲛⲁⲥⲁϫⲓ ⲟⲩⲟϩ ⳿ⲛⲧⲉϥ⳿ϣⲧⲉⲙⲁⲓⲧⲟⲩ ⲁϥⲧⲉⲛⲑⲱⲛⲧ ⳿ⲉⲟⲩⲣⲱⲙⲓ ⳿ⲉⲁϥⲕⲱⲧ ⳿ⲛⲟⲩⲏⲓ ϩⲓϫⲉⲛ ⲓⲕⲁϩⲓ ⲭⲱⲣⲓⲥ ⲥⲉⲛϯ ⲫⲏⲉⲧⲁ ⲡⲓⲓⲁⲣⲟ ⲕⲱⲗϩ ⳿ⲉϧⲟⲩⲛ ⳿ⲉⲣⲟϥ ⲟⲩⲟϩ ⲥⲁⲧⲟⲧϥ ⲁϥϩⲉⲓ ⲟⲩⲟϩ ⲁ ⳿ⲡϩⲉⲓ ⳿ⲙⲡⲓⲏⲓ ⳿ⲉⲧⲉ⳿ⲙⲙⲁⲩ ⲁϥⲉⲣⲟⲩⲛⲓϣϯ

< Luka 6 >