Proverbiorum 17

1 Melior est buccella sicca cum gaudio, quam domus plena victimis cum iurgio.

Lepszy [jest] kęs suchego [chleba], a przy tym spokój, niż dom pełen bydła ofiarnego z kłótnią.

2 Servus sapiens dominabitur filiis stultis, et inter fratres hereditatem dividet.

Sługa roztropny będzie panował nad synem, który przynosi hańbę, i wraz z [jego] braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.

3 Sicut igne probatur argentum, et aurum camino: ita corda probat Dominus.

Tygiel dla srebra, piec dla złota, ale serca bada PAN.

4 Malus obedit linguae iniquae: et fallax obtemperat labiis mendacibus.

Zły zważa na wargi fałszywe, a kłamca słucha przewrotnego języka.

5 Qui despicit pauperem, exprobrat factori eius: et qui ruina laetatur alterius, non erit impunitus.

Kto naśmiewa się z ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a kto się cieszy z nieszczęścia, nie uniknie kary.

6 Corona senum filii filiorum: et gloria filiorum patres eorum.

Koroną starców są synowie synów, a chlubą synów są ich ojcowie.

7 Non decent stultum verba composita: nec principem labium mentiens.

Poważna mowa nie przystoi głupiemu, tym mniej kłamliwe usta dostojnikowi.

8 Gemma gratissima, expectatio praestolantis: quocumque se vertit, prudenter intelligit.

Dar jest [jak] drogocenny kamień w oczach tego, kto go posiada; gdziekolwiek [z nim] zmierza, ma powodzenie.

9 Qui celat delictum, quaerit amicitias: qui altero sermone repetit, separat foederatos.

Kto kryje grzech, szuka miłości, a kto wyjawia sprawę, rozdziela przyjaciół.

10 Plus proficit correptio apud prudentem, quam centum plagae apud stultum.

Nagana lepiej działa na rozumnego niż sto razów na głupiego.

11 Semper iurgia quaerit malus: angelus autem crudelis mittetur contra eum.

Zły szuka jedynie buntu; dlatego zostanie wysłany przeciw niemu okrutny posłaniec.

12 Expedit magis ursae occurrere raptis foetibus, quam fatuo confidenti in stultitia sua.

[Lepiej] człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą, której zabrano młode, niż z głupim w jego głupocie.

13 Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius.

Kto odpłaca złem za dobro, temu zło z domu nie ustąpi.

14 Qui dimittit aquam, caput est iurgiorum: et antequam patiatur contumeliam, iudicium deserit.

Kto zaczyna kłótnię, [jest jak] ten, co puszcza wodę; [dlatego] zaniechaj sporu, zanim wybuchnie.

15 Qui iustificat impium, et qui condemnat iustum, abominabilis est uterque apud Deum.

Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.

16 Quid prodest stulto habere divitias, cum sapientiam emere non possit? Qui altum facit domum suam, quaerit ruinam: et qui evitat discere, incidet in mala.

Na cóż w ręku głupiego pieniądze, by zdobyć mądrość, [skoro] nie ma rozumu?

17 Omni tempore diligit qui amicus est: et frater in angustiis comprobatur.

Przyjaciel kocha w każdym czasie, a brat rodzi się w nieszczęściu.

18 Stultus homo plaudet manibus cum spoponderit pro amico suo.

Nierozumny człowiek daje porękę i ręczy na oczach przyjaciela.

19 Qui meditatur discordias, diligit rixas: et qui exaltat os suum, quaerit ruinam.

Kto kocha grzech, kocha spór, a kto podwyższa swoją bramę, szuka zagłady.

20 Qui perversi cordis est, non inveniet bonum: et qui vertit linguam, incidet in malum.

Przewrotny w sercu nie znajduje dobra, a kto ma przewrotny język, wpadnie w zło.

21 Natus est stultus in ignominiam suam: sed nec pater in fatuo laetabitur.

Kto spłodzi głupca, [zrobi to] na swój smutek, a ojciec głupiego nie doznaje radości.

22 Animus gaudens aetatem floridam facit: spiritus tristis exiccat ossa.

Wesołe serce działa dobrze [jak] lekarstwo, a przygnębiony duch wysusza kości.

23 Munera de sinu impius accipit, ut pervertat semitas iudicii.

Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.

24 In facie prudentis lucet sapientia: oculi stultorum in finibus terrae.

Mądrość [jest] przed obliczem rozumnego, a oczy głupca są aż na krańcu ziemi.

25 Ira patris, filius stultus: et dolor matris quae genuit eum.

Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca i goryczą dla rodzicielki.

26 Non est bonum, damnum inferre iusto: nec percutere principem, qui recta iudicat.

Zaprawdę to niedobrze wymierzyć karę sprawiedliwemu ani bić władców za prawość.

27 Qui moderatur sermones suos, doctus et prudens est: et pretiosi spiritus vir eruditus.

Kto ma wiedzę, powściąga swoje słowa, człowiek roztropny [jest] zacnego ducha.

28 Stultus quoque si tacuerit, sapiens reputabitur: et si compresserit labia sua, intelligens.

Nawet głupi, gdy milczy, uchodzi za mądrego, [a] kto zamyka swoje wargi – za rozumnego.