Proverbiorum 23
1 Quando sederis ut comedas cum principe, diligenter attende quæ apposita sunt ante faciem tuam:
Når du sit til bords hjå ein hovding, so agta vel på kven du hev fyre deg,
2 et statue cultrum in gutture tuo, si tamen habes in potestate animam tuam,
og set ein kniv på strupen din, um mathugen din er stor.
3 ne desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.
Fys ikkje etter hans lostemat, for det er dårande føda.
4 Noli laborare ut diteris: sed prudentiæ tuæ ponde modum.
Mød deg ei med å verta rik, lat fara den klokskapen din!
5 Ne erigas oculos tuos ad opes, quas non potes habere: quia facient sibi pennas quasi aquilæ, et volabunt in cælum.
Lat ei augo fljuga til det som kverv, for det gjer seg vengjer, det er visst, som ein ørn som flyg til himmels.
6 Ne comedas cum homine invido, et ne desideres cibos eius:
Et ikkje brød hjå den som misunner deg, og fys ikkje etter hans lostemat!
7 quoniam in similitudinem arioli, et coniectoris, æstimat quod ignorat. Comede et bibe, dicet tibi: et mens eius non est tecum.
For som han reknar ut i sjæli si, soleis er han. «Et og drikk!» han segjer til deg, men hjarta hans er ikkje med deg.
8 Cibos, quos comederas, evomes: et perdes pulchros sermones tuos.
For biten din som du hev ete, lyt du spy upp att, og du hev spilt dine fagre ord.
9 In auribus insipientium ne loquaris: qui despicient doctrinam eloquii tui.
For øyro på dåren skal du ikkje tala, for han vanvyrder visdommen i dine ord.
10 Ne attingas parvulorum terminos: et agrum pupillorum ne introeas:
Flyt ikkje gamall merkestein, og kom ei inn på åkrane åt faderlause.
11 Propinquus enim illorum fortis est: et ipse iudicabit contra te causam illorum.
For deira målsmann er sterk, han skal føra saki deira imot deg.
12 Ingrediatur ad doctrinam cor tuum: et aures tuæ ad verba scientiæ.
Vend hjarta ditt til age og øyro dine til kunnskaps ord!
13 Noli subtrahere a puero disciplinam: si enim percusseris eum virga, non morietur.
Lat ikkje guten vera utan age! Slær du han med riset, skal han ikkje døy.
Du slær han med riset, og sjæli hans bergar du frå helheim. (Sheol h7585)
15 Fili mi, si sapiens fuerit animus tuus, gaudebit tecum cor meum:
Son min, vert hjarta ditt vist, so gled seg og mitt hjarta,
16 et exultabunt renes mei, cum locuta fuerint rectum labia tua.
og nyro mine fegnast når lipporn’ dine talar det som rett er.
17 Non æmuletur cor tuum peccatores: sed in timore Domini esto tota die:
Lat ikkje hjarta ditt misunna syndarar, men stræva stødt etter gudlegdom.
18 quia habebis spem in novissimo, et præstolatio tua non auferetur.
For då er du viss på ei framtid, og di von skal ei verta til inkjes.
19 Audi fili mi, et esto sapiens: et dirige in via animum tuum.
Høyr du, son min, og vert vis, og lat hjarta ditt ganga beint fram på vegen.
20 Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt:
Ver ikkje med millom vindrikkarar, millom deim som foret seg på kjøt.
21 quia vacantes potibus, et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio.
For drikkar og storetar fatig vert, og svevn gjev fillor for klæde.
22 Audi patrem tuum, qui genuit te: et ne contemnas cum senuerit mater tua.
Høyr på far din som avla deg, og vanvyrd ei mor di når ho vert gamall!
23 Veritatem eme, et noli vendere sapientiam, et doctrinam, et intelligentiam.
Kjøp sanning og sel henne ikkje, visdom og age og vit.
24 Exultat gaudio pater iusti: qui sapientem genuit, lætabitur in eo.
Storleg fegnast far til den rettferdige, og den som fær ein vis son, skal få gleda av han.
25 Gaudeat pater tuus, et mater tua, et exultet quæ genuit te.
Lat far din og mor di gleda seg, og ho som fødde deg, fegnast.
26 Præbe fili mi cor tuum mihi: et oculi tui vias meas custodiant.
Son min, gjev meg hjarta ditt, og lat dine augo lika vegarne mine.
27 Fovea enim profunda est meretrix: et puteus angustus, aliena.
For skjøkja er som djupe gravi og den framande kona som tronge brunnen,
28 Insidiatur in via quasi latro, et quos incautos viderit, interficiet.
ja, ho ligg på lur som ein ransmann, og ho aukar talet på utrue folk.
29 Cui væ? cuius patri væ? cui rixæ? cui foveæ? cui sine causa vulnera? cui suffusio oculorum?
Kven hev sorg? Kven hev sut? Kven hev dragsmål? Kven hev klagemål? Kven hev sjølvvalde sår? Kven hev dimsynte augo?
30 Nonne his, qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis?
Dei som drygjer lenge hjå vinen, dei som kjem og smakar på mjøden.
31 Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color eius: ingreditur blande,
Sjå ikkje på vinen kor han raudnar, kor vænt han smiler i staupet! lett renn han ned.
32 sed in novissimo mordebit ut coluber, et sicut regulus venena diffundet.
Men sidan han sting som ein slange og høgg som ein orm.
33 Oculi tui videbunt extraneas, et cor tuum loquetur perversa.
Då skal augo dine sjå rare syner, og hjarta ditt talar tull og tøv.
34 Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo:
Du vert som låg du i havsens djup, eller låg i toppen av mastri.
35 et dices: Verberaverunt me, sed non dolui: traxerunt me, et ego non sensi: quando evigilabo, et rursus vina reperiam?
«Dei slo meg, men det gjorde’kje vondt, dei banka meg, men eg kjende det ikkje. Når skal eg vakna? Eg vil få tak i endå meir.»
