Lúkas 22
1 Nú voru páskarnir í nánd. Þeir eru mesta hátíð Gyðinga og þá eru einungis borðuð ósýrð brauð.
Now the feast of unleavened bread, which is called the Passover, drew near.
2 Æðstu prestarnir og fræðimennirnir voru að velta því fyrir sér hvernig þeir gætu ráðið Jesú af dögum. En þeir óttuðust að fólkið svaraði með því að gera uppreisn.
The chief priests and the scribes sought how they might kill him, for they feared the people.
3 Þegar þetta var fór Satan í Júdas Ískaríot, einn af þeim tólf.
Satan entered into Judas, who was called Iscariot, who was numbered with the twelve.
4 Júdas kom að máli við æðstu prestana og varðstjóra musterisins til að ræða um hvernig hann ætti að koma Jesú í hendur þeirra.
He went away, and talked with the chief priests and captains about how he might deliver him to them.
5 Þeir urðu glaðir þegar þeir heyrðu að hann væri fús að hjálpa þeim og hétu honum launum.
They were glad, and agreed to give him money.
6 Upp frá þessu beið Júdas eftir hentugu tækifæri til að handtaka Jesú í kyrrþey þegar fólkið væri hvergi nærri.
He consented, and sought an opportunity to deliver him to them in the absence of the crowd.
7 Dagurinn fyrir páska rann upp – dagur ósýrðu brauðanna – en þá átti að slátra páskalambinu og borða það með ósýrða brauðinu.
The day of unleavened bread came, on which the Passover lamb must be sacrificed.
8 Jesús sendi Pétur og Jóhannes af stað til að finna húsnæði þar sem þeir gætu undirbúið páskamáltíðina.
He sent Peter and John, saying, "Go and prepare the Passover for us, that we may eat."
9 „Hvert viltu að við förum?“spurðu þeir.
They said to him, "Where do you want us to prepare?"
10 „Þegar þið komið inn í Jerúsalem, “svaraði Jesús, „mun mæta ykkur maður sem ber vatnskrús. Fylgið honum eftir þangað sem hann fer
He said to them, "Look, when you have entered into the city, a man carrying a pitcher of water will meet you. Follow him into the house which he enters.
11 og segið húsráðanda þar: „Við erum með skilaboð frá meistara okkar, um að þú sýnir okkur herbergið þar sem hann geti snætt páskamáltíðina með lærisveinum sínum.“
Tell the master of the house, 'The Teacher says to you, "Where is the guest room, where I may eat the Passover with my disciples?"'
12 Þá mun hann fara með ykkur upp í stórt herbergi sem okkur er ætlað. Það er staðurinn. Farið nú og undirbúið máltíðina.“
He will show you a large, furnished upper room. Make preparations there."
13 Þeir fóru til borgarinnar og fundu allt eins og Jesús hafði sagt og undirbjuggu páskamáltíðina.
They went, found things as he had told them, and they prepared the Passover.
14 Á tilsettum tíma kom Jesús og settist til borðs og postularnir með honum.
When the hour had come, he reclined at the table, and the apostles joined him.
15 Hann sagði: „Ég hef innilega þráð að neyta þessarar páskamáltíðar með ykkur áður en ég líð,
He said to them, "I have earnestly desired to eat this Passover with you before I suffer,
16 því að það segi ég ykkur að ég mun ekki neyta hennar aftur, fyrr en hún fullkomnast í guðsríki.“
for I say to you, I will not eat of it again until it is fulfilled in the Kingdom of God."
17 Þá tók Jesús bikar, flutti þakkarbæn og sagði: „Takið þetta og skiptið því á milli ykkar.
He received a cup, and when he had given thanks, he said, "Take this, and share it among yourselves,
18 Ég mun ekki drekka vín á ný fyrr en guðsríki er komið.“
for I tell you, from now on I will not drink of the fruit of the vine until the kingdom of God comes."
19 Og hann tók brauð, þakkaði Guði og braut það í sundur, fékk þeim og sagði: „Þetta er líkami minn, sem fyrir ykkur er gefinn, gerið þetta í mína minningu.“
He took bread, and when he had given thanks, he broke it, and gave to them, saying, "This is my body which is given for you. Do this in remembrance of me."
20 Á sama hátt tók hann bikarinn eftir kvöldmáltíðina og mælti: „Þessi bikar er hinn nýi sáttmáli í mínu blóði sem fyrir ykkur er úthellt.
Likewise, he took the cup after they had eaten, saying, "This cup is the new covenant in my blood, which is poured out for you.
21 Sá er svíkur mig, situr hér til borðs með mér.
But look, the hand of him who betrays me is with me on the table.
22 Að vísu verð ég að deyja, það er liður í áætlun Guðs, en vei þeim manni sem veldur því að ég verð framseldur.“
The Son of Man indeed goes, as it has been determined, but woe to that man through whom he is betrayed."
23 Þá fóru lærisveinarnir að þrátta sín á milli um það hver þeirra gæti fengið sig til slíks,
They began to question among themselves, which of them it was who would do this thing.
24 og líka um það hver þeirra gæti talist mestur.
There arose also a contention among them, which of them was considered to be greatest.
25 Þá sagði Jesús: „Konungar þjóðanna drottna yfir þeim og þeir sem láta menn kenna á valdi sínu eru nefndir velgjörðamenn.
He said to them, "The kings of the nations lord it over them, and those who have authority over them are called 'benefactors.'
26 En meðal ykkar er sá mestur sem þjónar hinum.
But not so with you. But one who is the greater among you, let him become as the younger, and one who is governing, as one who serves.
27 Í heiminum er það foringinn sem situr við borðið og þjónar hans ganga um beina. En hjá okkur er þetta öðruvísi. Ég þjóna ykkur.
For who is greater, one who sits at the table, or one who serves? Is it not he who sits at the table? But I am in the midst of you as one who serves.
28 Þið hafið ekki brugðist mér þennan erfiða tíma.
But you are those who have continued with me in my trials.
29 En eins og faðir minn hefur gefið mér ríki sitt, eins gef ég ykkur það svo að þið getið
I confer on you a kingdom, even as my Father conferred on me,
30 etið og drukkið við borð mitt í ríki mínu. Þið munuð sitja í hásætum og dæma hinar tólf ættkvíslir Ísraels.
that you may eat and drink at my table in my kingdom, and you will sit on thrones judging the twelve tribes of Israel."
31 Símon, Símon, Satan krafðist þín til að sigta þig eins og hveiti,
And the Lord said, "Simon, Simon, look, Satan has demanded to have you all, to sift you like wheat,
32 en ég hef beðið þess að trú þína þrjóti ekki að fullu og öllu. Styrk þú bræður þína þegar þú hefur iðrast og snúið aftur til mín.“
but I prayed for you, that your faith would not fail. You, when once you have turned again, establish your brothers."
33 Símon svaraði: „Drottinn, ég er reiðubúinn að fara með þér í fangelsi og jafnvel deyja með þér.“
He said to him, "Lord, I am ready to go with you both to prison and to death."
34 „Pétur, “svaraði Jesús, „ég skal segja þér nokkuð. Haninn mun ekki gala í dag fyrr en þú hefur þrisvar neitað því að þú þekkir mig.“
He said, "I tell you, Peter, the rooster will by no means crow today until you deny that you know me three times."
35 Og Jesús hélt áfram og sagði: „Þegar ég sendi ykkur í predikunarferðir, peningalausa, nestislausa og án þess að þið hefðuð skó til skiptanna, skorti ykkur þá nokkuð?“„Nei, ekkert, “svöruðu þeir.
He said to them, "When I sent you out without money bag, and pack, and shoes, did you lack anything?" They said, "Nothing."
36 „En núna“sagði hann, „skuluð þið taka með ykkur nestispoka, ef þið eigið, og peninga. Ef þið eigið ekkert sverð, þá seljið jafnvel fötin ykkar til að geta keypt sverð.
Then he said to them, "But now, whoever has a money bag must take it, and likewise a pack. Whoever has none, must sell his cloak, and buy a sword.
37 Þetta segi ég, því að nú er þessi spádómur að rætast: „Hann mun dæmdur sem afbrotamaður.“Allt sem spámennirnir skrifuðu um mig mun rætast.“
For I tell you that this which is written must still be fulfilled in me: 'And he was numbered with transgressors.' For that which concerns me has an end."
38 „Meistari“svöruðu þeir, „við höfum hérna tvö sverð.“„Það er nóg, “svaraði hann.
They said, "Lord, look, here are two swords." He said to them, "That is enough."
39 Síðan yfirgaf Jesús loftherbergið í fylgd lærisveinanna og fór eftir venju út til Olíufjallsins.
He came out, and went, as his custom was, to the Mount of Olives. His disciples also followed him.
40 Þegar þangað kom sagði hann: „Biðjið Guð að þið fallið ekki í freistni.“
When he was at the place, he said to them, "Pray that you do not enter into temptation."
41 Hann fór spölkorn frá þeim, kraup niður og bað: „Faðir, ef þú vilt, þá taktu þennan bikar frá mér. Verði þó ekki minn vilji, heldur þinn.“
He was withdrawn from them about a stone's throw, and he knelt down and prayed,
saying, "Father, if you are willing, remove this cup from me. Nevertheless, not my will, but yours, be done."
43 Þá birtist honum engill af himni sem styrkti hann.
And an angel from heaven appeared to him, strengthening him.
44 Því að hann var í slíkri dauðans angist að sviti hans varð eins og blóðdropar sem féllu á jörðina og bæn hans varð enn ákafari.
Being in agony he prayed more earnestly. His sweat became like great drops of blood falling down on the ground.
45 Að lokum stóð hann upp, gekk til lærisveinanna og fann þá sofandi. Þeir höfðu sofnað af þreytu og hryggð.
When he rose up from his prayer, he came to the disciples, and found them sleeping because of grief,
46 „Hví sofið þið?“spurði hann, „Rísið upp og biðjið þess að þið fallið ekki fyrir freistingunni.“
and said to them, "Why do you sleep? Rise and pray that you may not enter into temptation."
47 Hann hafði ekki sleppt orðinu, er hóp manna bar þar að. Fremstur gekk Júdas, einn postulanna. Hann gekk til Jesú og kyssti hann vingjarnlega á kinnina.
While he was still speaking, look, a crowd came, and he who was called Judas, one of the twelve, was leading them. He came near to Jesus to kiss him.
48 Jesús sagði við hann: „Júdas, svíkur þú mig með kossi.“
But Jesus said to him, "Judas, do you betray the Son of Man with a kiss?"
49 Þegar lærisveinarnir ellefu skildu hvað um var að vera, hrópuðu þeir: „Meistari, eigum við að berjast? Við tókum sverðin með okkur.“
When those who were around him saw what was about to happen, they said to him, "Lord, shall we strike with the sword?"
50 Einn þeirra brá sverði og hjó hægra eyrað af þjóni æðsta prestsins.
A certain one of them struck the servant of the high priest, and cut off his right ear.
51 En Jesús sagði: „Sýnið enga frekari mótstöðu.“Síðan snerti hann sárið og læknaði eyrað.
But Jesus answered and said, "No more of this." Then he touched his ear and healed him.
52 Jesús sneri sér nú að æðstu prestunum, varðforingjum musterisins og trúarleiðtogum, sem fremstir stóðu, og spurði: „Er ég þá ræningi? Hvers vegna komið þið með sverð og kylfur til að handsama mig?
Jesus said to the chief priests, captains of the temple, and elders, who had come against him, "Have you come out as against a robber, with swords and clubs?
53 Af hverju handtókuð þið mig ekki í musterinu? Þar var ég daglega. En þetta er ykkar tími og vald myrkraaflanna.“
When I was with you in the temple daily, you did not stretch out your hands against me. But this is your hour, and the power of darkness."
54 Þá gripu þeir Jesú og leiddu til bústaðar æðsta prestsins. Pétur fylgdi í humátt á eftir.
They seized him, and led him away, and brought him into the high priest's house. But Peter followed from a distance.
55 Hermennirnir kveiktu bál í húsagarðinum og settust umhverfis það til að hlýja sér, en Pétur smeygði sér inn í hópinn svo lítið bar á.
When they had kindled a fire in the middle of the courtyard, and had sat down together, Peter sat among them.
56 Við bjarmann frá eldinum tók ein þjónustustúlkan eftir honum og gaf honum nánar gætur. Loks sagði hún: „Þessi maður var með Jesú.“
A certain servant girl saw him as he sat in the light, and looking intently at him, said, "This man also was with him."
57 „Nei, kona góð, “svaraði Pétur, „þann mann þekki ég alls ekki.“
But he denied it, saying, "Woman, I do not know him."
58 Stuttu seinna tók einhver annar eftir honum og sagði: „Þú hlýtur að vera einn af þeim.“„Nei, herra minn, það er ég ekki, “svaraði Pétur.
After a little while someone else saw him, and said, "You also are one of them." But Peter answered, "Man, I am not."
59 Um það bil klukkustundu síðar fullyrti enn einn þetta og sagði: „Ég veit að þessi maður er einn af lærisveinum Jesú, því að þeir eru báðir frá Galíleu.“
After about one hour passed, another confidently affirmed, saying, "Truly this man also was with him, for he is a Galilean."
60 „Góði maður“svaraði Pétur, „ég skil bara alls ekki hvað þú ert að tala um.“En áður en hann hafði sleppt orðinu gól hani.
But Peter said, "Man, I do not know what you are talking about." Immediately, while he was still speaking, a rooster crowed.
61 Á sömu stundu sneri Jesús sér við og leit til Péturs. Þá minntist Pétur orða Jesú: „Áður en haninn galar í dag, muntu þrisvar afneita mér.“
The Lord turned, and looked at Peter. Then Peter remembered the Lord's word, how he said to him, "Before the rooster crows today you will deny me three times."
62 Þá gekk Pétur út fyrir og grét sárt.
And he went out, and wept bitterly.
63 Verðirnir sem gættu Jesú, tóku nú að hæða hann. Þeir bundu fyrir augu hans, slógu hann með hnefunum og spurðu: „Hver sló þig núna, spámaður?“
The men who held him began mocking and beating him.
And having blindfolded him, they were striking his face and kept asking him, saying, "Prophesy, who is the one who struck you?"
65 Síðan smánuðu þeir hann á allan hátt.
They spoke many other things against him, insulting him.
66 Í morgunsárið kom hæstiréttur Gyðinga saman. Í honum voru meðal annars æðstu prestarnir og aðrir trúarleiðtogar þjóðarinnar. Jesús var nú leiddur fram fyrir þetta ráð
As soon as it was day, the council of the elders of the people gathered together, both chief priests and scribes, and they led him away into their council, saying,
67 og spurður hvort hann héldi því fram að hann væri Kristur. „Þó ég segi ykkur það“svaraði hann, „þá trúið þið mér ekki og munuð ekki heldur leyfa mér að flytja mál mitt.
"If you are the Christ, tell us." But he said to them, "If I tell you, you won't believe,
and if I ask, you will not answer me, or let me go.
69 En innan skamms mun ég, Kristur, setjast í hásæti við hlið almáttugs Guðs.“
From now on, the Son of Man will be seated at the right hand of the power of God."
70 „Með þessu ertu að fullyrða að þú sért sonur Guðs, “hrópuðu þeir. „Já“svaraði hann, „ég er hann.“
They all said, "Are you then the Son of God?" He said to them, "You say that I am."
71 „Við þurfum ekki fleiri vitni!“æptu þeir. „Við höfum sjálfir heyrt hann segja það.“
They said, "Why do we need any more witness? For we ourselves have heard from his own mouth."
