Lúkas 19
1 Í Jeríkó bjó maður sem Sakkeus hét.
And Jesus entered and passed through Jericho.
2 Hann var yfirskattheimtumaður Rómverja og því mjög ríkur.
And, behold, there was a man named Zacchaeus, who was the chief among the tax collectors, and he was rich.
3 Þegar Jesús var á leið um borgina reyndi Sakkeus, sem var mjög lágvaxinn, að sjá Jesú, en hann gat það ekki vegna mannfjöldans.
And he sought to see Jesus who he was; and could not for the crowd, because he was little of stature.
4 Hann hljóp því fram fyrir og klifraði upp í mórberjatré, sem stóð við veginn, til að fá góða yfirsýn.
And he ran before, and climbed up upon a sycamore tree to see him: for he was to pass that way.
5 Þegar Jesús kom þar að, leit hann upp til Sakkeusar og kallaði: „Sakkeus! Komdu niður! Ég ætla að heimsækja þig í dag.“
And when Jesus came to the place, he looked up, and saw him, and said to him, Zacchaeus, make haste, and come down; for to day I must abide at thy house.
6 Sakkeus varð mjög glaður. Hann flýtti sér niður úr trénu, fullur eftirvæntingar, og fór með Jesú heim til sín.
And he made haste, and came down, and received him joyfully.
7 Þá lét mannfjöldinn óánægju sína í ljós og sagði: „Hví leyfir hann sér að heimsækja slíkan syndara?“
And when they saw it, they all murmured, saying, That he was gone to be guest with a man that is a sinner.
8 En á meðan stóð Sakkeus frammi fyrir Drottni og sagði: „Herra, héðan í frá ætla ég að gefa fátækum helming auðæfa minna. Og hafi ég látið einhvern greiða of háa skatta, þá mun ég refsa sjálfum mér með því að greiða honum fjórfalt aftur.“
And Zacchaeus stood, and said to the Lord; Behold, Lord, the half of my goods I give to the poor; and if I have taken any thing from any man by false accusation, I restore him fourfold.
9 Þá sagði Jesús við hann: „Þetta sýnir, að í dag hefur hjálp Guðs veist þessu heimili. Þú varst einn hinna týndu sona Abrahams. Ég, Kristur, er kominn til að leita að hinu týnda og frelsa það.“
And Jesus said to him, This day is salvation come to this house, because he also is a son of Abraham.
For the Son of man is come to seek and to save that which was lost.
11 Þegar Jesús var kominn í námunda við Jerúsalem, sagði hann dæmisögu til að leiðrétta þá sem héldu að ríki Guðs stæði fyrir dyrum:
And as they heard these things, he added and spoke a parable, because he was near to Jerusalem, and because they thought that the kingdom of God should immediately appear.
12 „Höfðingi, sem bjó í skattlandi einu, var kvaddur til höfuðborgar ríkisins, en þar átti að krýna hann konung yfir skattlandinu.
He said therefore, A certain nobleman went into a far country to receive for himself a kingdom, and to return.
13 Áður en hann fór, kallaði hann saman tíu aðstoðarmenn sína og afhenti hverjum um sig hálfa milljón króna, sem þeir áttu að versla með meðan hann væri í burtu.
And he called his ten servants, and delivered them ten pounds, and said to them, Occupy till I come.
14 Sumum landsmanna var illa við hann og því sendu þeir honum sjálfstæðisyfirlýsingu. Þeir tóku fram að þeir hefðu gert byltingu og myndu ekki líta á hann sem konung sinn.
But his citizens hated him, and sent a message after him, saying, We will not have this man to reign over us.
15 Þegar hann kom heim aftur, kallaði hann til sín menn þá sem hann hafði afhent peningana. Nú vildi hann fá að vita hvernig þeim hefði gengið og hver ágóði hans yrði.
And it came to pass, that when he had returned, having received the kingdom, then he commanded these servants to be called to him, to whom he had given the money, that he might know how much every man had gained by trading.
16 Sá fyrsti sagði frá stórkostlegum gróða – hann hafði tífaldað upphæðina!
Then came the first, saying, Lord, thy pound hath gained ten pounds.
17 „Glæsilegt!“hrópaði konungurinn. „Mér líst vel á þig. Þú hefur reynst trúr í því litla sem ég fól þér og í staðinn skaltu fá að stjórna tíu borgum.“
And he said to him, Well, thou good servant: because thou hast been faithful in a very little, have thou authority over ten cities.
18 Næsti maður hafði einnig góða sögu að segja, hann hafði fimmfaldað upphæðina.
And the second came, saying, Lord, thy pound hath gained five pounds.
19 „Gott!“sagði húsbóndi hans. „Þú skalt fá að stjórna fimm borgum.“
And he said likewise to him, Be thou also over five cities.
20 En sá þriðji skilaði aðeins sömu upphæð og hann hafði fengið og sagði: „Ég var hræddur og gætti peninganna vel, því að þú ert ekkert lamb að leika við. Þú tekur það sem þú átt ekki og hirðir jafnvel uppskeru annarra.“
And another came, saying, Lord, behold, here is thy pound, which I have kept laid up in a napkin:
For I feared thee, because thou art an austere man: thou takest up what thou didst not lay down, and reapest what thou didst not sow.
22 „Þú ert latur, þorparinn þinn, “hreytti konungurinn út úr sér og bætti síðan við: „Er ég harðskeyttur, ha? Já, það er ég og þannig verð ég einmitt við þig!
And he saith to him, Out of thy own mouth will I judge thee, thou wicked servant. Thou knewest that I was an austere man, taking up what I laid not down, and reaping what I did not sow:
23 Hvers vegna lagðir þú þá peningana ekki í banka svo ég fengi þó einhverja vexti, fyrst þú þekktir mig svona vel?“
Why then gavest thou not my money into the bank, that at my coming I might have required my own with interest?
24 Síðan sneri hann sér að hinum sem þar stóðu og sagði skipandi: „Takið af honum peningana og fáið þeim sem græddi mest.“
And he said to them that stood by, Take from him the pound, and give it to him that hath ten pounds.
25 „Já, herra, en er hann ekki þegar búinn að fá nóg?“spurðu þeir.
( And they said to him, Lord, he hath ten pounds.)
26 „Jú, “svaraði konungurinn, „en sá sem hefur, mun fá enn meira, en sá sem lítið á, mun missa það fyrr en varir.
For I say to you, That to every one who hath shall be given; and from him that hath not, even what he hath shall be taken away from him.
27 En varðandi þessa óvini mína sem gerðu uppreisn, þá náið í þá og takið þá af lífi að mér ásjáandi“.“
But those my enemies, who would not that I should reign over them, bring here, and slay them before me.
28 Eftir að hafa sagt þessa sögu, hélt Jesús áfram til Jerúsalem og gekk á undan lærisveinunum.
And when he had thus spoken, he went before, going up to Jerusalem.
29 Þegar þeir nálguðust þorpin Betfage og Betaníu á Olíufjallinu, sendi hann tvo þeirra á undan sér.
And it came to pass, when he had come near to Bethphage and Bethany, at the mount called the mount of Olives, he sent two of his disciples,
30 Hann sagði þeim að fara inn í þorpið, sem var nær, og þegar þangað kæmi skyldu þeir leita uppi asna í einni götunni. Þetta átti að vera foli, sem enginn hefði áður komið á bak. „Leysið hann, “sagði Jesús, „og komið með hann.
Saying, Go ye into the village opposite you; in which at your entering ye shall find a colt tied, on which yet never man sat: loose him, and bring him here.
31 Ef einhver spyr hvað þið séuð að gera, skuluð þið segja: „Herrann þarf hans með.““
And if any man shall ask you, Why do ye loose him? thus shall ye say to him, Because the Lord hath need of him.
32 Þeir fóru og fundu asnann eins og Jesús hafði sagt,
And they that were sent went, and found even as he had said to them.
33 en meðan þeir voru að leysa hann, komu eigendurnir og kröfðust skýringar. „Hvað eruð þið að gera?“spurðu þeir, „hvers vegna eruð þið að leysa folann okkar?“
And as they were loosing the colt, its owners said to them, Why loose ye the colt?
34 „Herrann þarf hans með, “svöruðu lærisveinarnir.
And they said, The Lord hath need of him.
35 Síðan fóru þeir með hann til Jesú og lögðu yfirhafnir sínar á bak folans, handa Jesú að sitja á.
And they brought him to Jesus: and they cast their garments upon the colt, and they set Jesus on it.
36 Fólkið breiddi föt sín á veginn framundan. Þegar komið var þangað, sem vegurinn liggur niður af Olíufjallinu, tók öll fylkingin að hrópa og lofsyngja Guð fyrir öll undursamlegu kraftaverkin sem Jesús hafði gert.
And as he went, they spread their clothes in the way.
And when he had come near, even now at the descent of the mount of Olives, the whole multitude of the disciples began to rejoice and praise God with a loud voice for all the mighty works that they had seen;
38 „Guð hefur gefið okkur konung!“hrópaði fólkið í gleði sinni. „Lengi lifi konungurinn! Gleðjist þið himnar! Dýrð sé Guði í hæstum himni!“
Saying, Blessed be the King that cometh in the name of the Lord: peace in heaven, and glory in the highest.
39 En í hópnum voru nokkrir farísear sem sögðu: „Herra, þú verður að banna fylgjendum þínum að segja slíka hluti.“
And some of the Pharisees from among the multitude said to him, Master, rebuke thy disciples.
40 Hann svaraði: „Ef þeir þegðu, myndu steinarnir hrópa gleðióp.“
And he answered and said to them, I tell you that, if these should hold their peace, the stones would immediately cry out.
41 Þegar nær dró Jerúsalem og Jesús sá borgina, grét hann og sagði:
And when he had come near, he beheld the city, and wept over it,
42 „Ó, ef þú hefðir aðeins þekkt veg friðarins, en nú er hann hulinn sjónum þínum.
Saying, If thou hadst known, even thou, at least in this thy day, the things which belong to thy peace! but now they are hid from thy eyes.
43 Óvinir þínir munu reisa virki gegn borgarmúrum þínum, umkringja þig og inniloka.
For the days shall come upon thee, that thy enemies shall cast a trench about thee, and surround thee, and keep thee in on every side,
44 Þeir munu eyða þér og börnum þínum, svo að ekki standi steinn yfir steini – því þú hafnaðir boði Guðs.“
And shall lay thee even with the ground, and thy children within thee; and they shall not leave in thee one stone upon another; because thou knewest not the time of thy visitation.
45 Jesús fór inn í musterið og rak kaupmennina frá borðum sínum
And he went into the temple, and began to cast out them that sold in it, and them that bought;
46 og sagði: „Biblían segir: „Musteri mitt er bænastaður, en þið hafið breytt því í þjófabæli.“
Saying to them, It is written, My house is the house of prayer: but ye have made it a den of thieves.
47 Eftir þetta kenndi hann daglega í musterinu. Æðstu prestarnir, ásamt öðrum trúarleiðtogum og framámönnum þjóðarinnar, reyndu nú að finna leið til að losna við hann.
And he taught daily in the temple. But the chief priests and the scribes and the chief of the people sought to destroy him,
48 En þeir fundu enga, því að fólkið leit á hann sem þjóðhetju – það var sammála öllu sem hann sagði.
And could not find what they might do: for all the people were very attentive to hear him.
