Lúkas 1
1 Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
To his Excellency, Theophilus. Many attempts have been already made to draw up an account of those events which have reached their conclusion among us,
just as they were reported to us by those who from the beginning were eye-witnesses, and afterward became bearers of the message.
3 En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
And, therefore, I also, since I have investigated all these events with great care from their very beginning, have resolved to write a connected history of them for you,
4 Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
in order that you may be able to satisfy yourself of the accuracy of the story which you have heard from the lips of others.
5 Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
In the reign of Herod, king of Judea, there was a priest named Zechariah, who belonged to the division called after Abijah. His wife, whose name was Elizabeth, was also a descendant of Aaron.
6 Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
They were both righteous people, who lived blameless lives, guiding their steps by all the commandments and ordinances of the Lord.
7 Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
But they had no child, Elizabeth being barren; and both of them were advanced in years.
8 Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
One day, when Zechariah was officiating as priest before God, during the turn of his division,
it fell to him by lot, in accordance with the practice among the priests, to go into the Temple of the Lord and burn incense;
10 Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
and, as it was the Hour of Incense, the people were all praying outside.
11 Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
And an angel of the Lord appeared to him, standing on the right of the Altar of Incense.
Zechariah was startled at the sight and was awe-struck.
13 Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
But the angel said to him, “Do not be afraid, Zechariah; your prayer has been heard, and your wife Elizabeth will bear you a son, whom you will call by the name John.
14 Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
He will be to you a joy and a delight; and many will rejoice over his birth.
15 því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
For he will be great in the sight of the Lord; he will not drink any wine or strong drink, and he will be filled with the Holy Spirit from the very hour of his birth,
16 Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
and will reconcile many of the Israelites to the Lord their God.
17 Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
He will go before him in the spirit and with the power of Elijah, to reconcile fathers to their children and the disobedient to the wisdom of the righteous, and so make ready for the Lord a people prepared for him.”
18 Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
“How can I be sure of this?” Zechariah asked the angel. “For I am an old man and my wife is advanced in years.”
19 Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
“I am Gabriel,” the angel answered, “who stand in the presence of God, and I have been sent to speak to you and to bring you this good news.
20 En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
And now you will be silent and unable to speak until the day when this takes place, because you did not believe what I said, though my words will be fulfilled in due course.”
21 Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
Meanwhile the people were watching for Zechariah, wondering at his remaining so long in the Temple.
22 Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
When he came out, he was unable to speak to them, and they perceived that he had seen a vision there. But Zechariah kept making signs to them, and remained dumb.
23 Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
And, as soon as his term of service was finished, he returned home.
24 Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
After this his wife, Elizabeth, became pregnant and lived in seclusion for five months.
25 „En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
“The Lord has done this for me,” she said, “he has shown me kindness and taken away the public disgrace of childlessness under which I have been living.”
26 Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
Six months later the angel Gabriel was sent from God to a town in Galilee called Nazareth,
to a maiden there who was engaged to a man named Joseph, a descendant of David. Her name was Mary.
28 Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
Gabriel came into her presence and greeted her, saying, “You have been shown great favor – the Lord is with you.”
29 María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
Mary was much disturbed at his words, and was wondering to herself what such a greeting could mean,
30 „Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
when the angel spoke again, “Do not be afraid, Mary, for you have found favor with God.
31 Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
And now, you will conceive and give birth to a son, and you will give him the name Jesus.
32 Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
The child will be great and will be called ‘Son of the Most High,’ and the Lord God will give him the throne of his ancestor David,
and he will reign over the descendants of Jacob for ever; And to his kingdom there will be no end.” (aiōn g165)
34 „Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
“How can this be?” Mary asked the angel. “For I have no husband.”
35 Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
“The Holy Spirit will descend on you,” answered the angel, “and the Power of the Most High will overshadow you; and therefore the child will be called ‘holy,’ and ‘Son of God.’
36 Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
And Elizabeth, your cousin, is herself also expecting a son in her old age; and it is now the sixth month with her, though she is called barren;
37 Guði er ekkert um megn.“
for no promise from God will fail to be fulfilled.”
38 Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
“I am the servant of the Lord,” exclaimed Mary. “Let it be with me as you have said.” Then the angel left her.
39 Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
Soon after this Mary set out, and made her way quickly into the hill-country, to a town in Judah;
and there she went into Zechariah’s house and greeted Elizabeth.
41 Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
When Elizabeth heard Mary’s greeting, the child moved within her, and Elizabeth herself was filled with the Holy Spirit,
42 Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
and cried aloud, “Blessed are you among women, and blessed is your unborn child!
43 Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
But how have I this honor, that the mother of my Lord should come to me?
44 Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
For, as soon as your greeting reached my ears, the child moved within me with delight!
45 Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
Happy indeed is she who believed that the promise which she received from the Lord would be fulfilled.”
46 Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
And Mary said: “My soul exalts the Lord,
47 Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
and my spirit delights in God my Savior,
48 Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
for he has looked with favor on his humble servant girl. From now on all generations will call me blessed!
49 Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
“For the Almighty has done great things for me, and holy is his name.
50 Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
He has mercy on those who revere him in every generation.
51 Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
“Mighty are the deeds of his arm! He has scattered the self-satisfied proud,
52 Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
he has cast down the mighty from their thrones, and he uplifts the humble,
53 Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
he has filled the hungry with good things, and the rich he has sent away empty.
54 Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
“He has stretched out his hand to his servant Israel, ever mindful of his mercy,
55 Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
as he promised to our ancestors, to Abraham and his descendants for ever.” (aiōn g165)
56 Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
Mary stayed with Elizabeth about three months, and then returned to her home.
57 Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
When Elizabeth’s time came, she gave birth to a son;
58 Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
and her neighbors and relatives, hearing of the great goodness of the Lord to her, came to share her joy.
59 Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
A week later they met to circumcise the child, and were about to call him Zechariah after his father,
60 en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
when his mother spoke up, “No, he is to be called John.”
61 „Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
“You have no relation of that name!” they exclaimed;
62 Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
and they made signs to the child’s father, to find out what he wished the child to be called.
63 Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
Asking for a writing tablet, he wrote the words – ‘His name is John.’ Everyone was surprised
64 Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
and immediately Zechariah recovered his voice and the use of his tongue, and began to bless God.
65 Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
All their neighbors were awe-struck at this, and throughout the hill-country of Judea the whole story was much talked about.
66 Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
All who heard it kept it in mind, asking one another – “What can this child be destined to become?” For the Power of the Lord was with him.
67 Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
Then his father Zechariah was filled with the Holy Spirit, and, speaking under inspiration, said:
68 „Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
“Blessed is the Lord, the God of Israel, who has visited his people and wrought their deliverance,
69 Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
and has raised up for us the strength of our salvation in the house of his servant David –
as he promised by the lips of his holy prophets of old – (aiōn g165)
71 til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
salvation from our enemies and from the hands of all who hate us,
72 Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
showing mercy to our ancestors, and mindful of his sacred covenant.
This was the oath which he swore to our ancestor Abraham –
that we should be rescued from the hands of our enemies,
75 helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
and should serve him without fear in holiness and righteousness, in his presence all our days.
76 Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
And you, child, will be called prophet of the Most High, for you will go before the Lord to make ready his way,
77 Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
to give his people the knowledge of salvation through the forgiveness of their sins,
78 Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
through the tender mercy of our God, whereby the dawn will break on us from heaven,
79 Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
to give light to those who live in darkness and the shadow of death, and guide our feet into the way of peace.”
80 Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
The child grew and became strong in spirit, and he lived in the wilds until the time came for his appearance before Israel.
