Lúkas 1
1 Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
Forasmuch as many have taken in hand to set forth in order a declaration of those things which are most surely believed among us,
Even as they delivered them unto us, which from the beginning were eyewitnesses, and ministers of the word;
3 En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
It seemed good to me also, having had perfect understanding of all things from the very first, to write unto thee in order, most excellent Theophilus,
4 Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
That thou mightest know the certainty of those things, wherein thou hast been instructed.
5 Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
There was in the days of Herod, the king of Judæa, a certain priest named Zacharias, of the course of Abia: and his wife [was] of the daughters of Aaron, and her name [was] Elisabeth.
6 Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
And they were both righteous before God, walking in all the commandments and ordinances of the Lord blameless.
7 Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
And they had no child, because that Elisabeth was barren, and they both were [now] well stricken in years.
8 Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
And it came to pass, that while he executed the priest’s office before God in the order of his course,
According to the custom of the priest’s office, his lot was to burn incense when he went into the temple of the Lord.
10 Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
And the whole multitude of the people were praying without at the time of incense.
11 Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
And there appeared unto him an angel of the Lord standing on the right side of the altar of incense.
And when Zacharias saw [him], he was troubled, and fear fell upon him.
13 Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
But the angel said unto him, Fear not, Zacharias: for thy prayer is heard; and thy wife Elisabeth shall bear thee a son, and thou shalt call his name John.
14 Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
And thou shalt have joy and gladness; and many shall rejoice at his birth.
15 því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
For he shall be great in the sight of the Lord, and shall drink neither wine nor strong drink; and he shall be filled with the Holy Ghost, even from his mother’s womb.
16 Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
And many of the children of Israel shall he turn to the Lord their God.
17 Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
And he shall go before him in the spirit and power of Elias, to turn the hearts of the fathers to the children, and the disobedient to the wisdom of the just; to make ready a people prepared for the Lord.
18 Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
And Zacharias said unto the angel, Whereby shall I know this? for I am an old man, and my wife well stricken in years.
19 Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
And the angel answering said unto him, I am Gabriel, that stand in the presence of God; and am sent to speak unto thee, and to shew thee these glad tidings.
20 En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
And, behold, thou shalt be dumb, and not able to speak, until the day that these things shall be performed, because thou believest not my words, which shall be fulfilled in their season.
21 Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
And the people waited for Zacharias, and marvelled that he tarried so long in the temple.
22 Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
And when he came out, he could not speak unto them: and they perceived that he had seen a vision in the temple: for he beckoned unto them, and remained speechless.
23 Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
And it came to pass, that, as soon as the days of his ministration were accomplished, he departed to his own house.
24 Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
And after those days his wife Elisabeth conceived, and hid herself five months, saying,
25 „En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
Thus hath the Lord dealt with me in the days wherein he looked on [me], to take away my reproach among men.
26 Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
And in the sixth month the angel Gabriel was sent from God unto a city of Galilee, named Nazareth,
To a virgin espoused to a man whose name was Joseph, of the house of David; and the virgin’s name [was] Mary.
28 Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
And the angel came in unto her, and said, Hail, [thou that art] highly favoured, the Lord [is] with thee: blessed [art] thou among women.
29 María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
And when she saw [him], she was troubled at his saying, and cast in her mind what manner of salutation this should be.
30 „Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
And the angel said unto her, Fear not, Mary: for thou hast found favour with God.
31 Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
And, behold, thou shalt conceive in thy womb, and bring forth a son, and shalt call his name JESUS.
32 Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
He shall be great, and shall be called the Son of the Highest: and the Lord God shall give unto him the throne of his father David:
And he shall reign over the house of Jacob for ever; and of his kingdom there shall be no end. (aiōn g165)
34 „Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
Then said Mary unto the angel, How shall this be, seeing I know not a man?
35 Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
And the angel answered and said unto her, The Holy Ghost shall come upon thee, and the power of the Highest shall overshadow thee: therefore also that holy thing which shall be born of thee shall be called the Son of God.
36 Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
And, behold, thy cousin Elisabeth, she hath also conceived a son in her old age: and this is the sixth month with her, who was called barren.
37 Guði er ekkert um megn.“
For with God nothing shall be impossible.
38 Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
And Mary said, Behold the handmaid of the Lord; be it unto me according to thy word. And the angel departed from her.
39 Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
And Mary arose in those days, and went into the hill country with haste, into a city of Juda;
And entered into the house of Zacharias, and saluted Elisabeth.
41 Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
And it came to pass, that, when Elisabeth heard the salutation of Mary, the babe leaped in her womb; and Elisabeth was filled with the Holy Ghost:
42 Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
And she spake out with a loud voice, and said, Blessed [art] thou among women, and blessed [is] the fruit of thy womb.
43 Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
And whence [is] this to me, that the mother of my Lord should come to me?
44 Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
For, lo, as soon as the voice of thy salutation sounded in mine ears, the babe leaped in my womb for joy.
45 Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
And blessed [is] she that believed: for there shall be a performance of those things which were told her from the Lord.
46 Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
And Mary said, My soul doth magnify the Lord,
47 Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
And my spirit hath rejoiced in God my Saviour.
48 Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
For he hath regarded the low estate of his handmaiden: for, behold, from henceforth all generations shall call me blessed.
49 Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
For he that is mighty hath done to me great things; and holy [is] his name.
50 Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
And his mercy [is] on them that fear him from generation to generation.
51 Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
He hath shewed strength with his arm; he hath scattered the proud in the imagination of their hearts.
52 Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
He hath put down the mighty from [their] seats, and exalted them of low degree.
53 Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
He hath filled the hungry with good things; and the rich he hath sent empty away.
54 Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
He hath holpen his servant Israel, in remembrance of [his] mercy;
55 Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
As he spake to our fathers, to Abraham, and to his seed for ever. (aiōn g165)
56 Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
And Mary abode with her about three months, and returned to her own house.
57 Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
Now Elisabeth’s full time came that she should be delivered; and she brought forth a son.
58 Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
And her neighbours and her cousins heard how the Lord had shewed great mercy upon her; and they rejoiced with her.
59 Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
And it came to pass, that on the eighth day they came to circumcise the child; and they called him Zacharias, after the name of his father.
60 en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
And his mother answered and said, Not [so]; but he shall be called John.
61 „Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
And they said unto her, There is none of thy kindred that is called by this name.
62 Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
And they made signs to his father, how he would have him called.
63 Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
And he asked for a writing table, and wrote, saying, His name is John. And they marvelled all.
64 Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
And his mouth was opened immediately, and his tongue [loosed], and he spake, and praised God.
65 Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
And fear came on all that dwelt round about them: and all these sayings were noised abroad throughout all the hill country of Judæa.
66 Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
And all they that heard [them] laid [them] up in their hearts, saying, What manner of child shall this be! And the hand of the Lord was with him.
67 Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
And his father Zacharias was filled with the Holy Ghost, and prophesied, saying,
68 „Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
Blessed [be] the Lord God of Israel; for he hath visited and redeemed his people,
69 Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
And hath raised up an horn of salvation for us in the house of his servant David;
As he spake by the mouth of his holy prophets, which have been since the world began: (aiōn g165)
71 til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
That we should be saved from our enemies, and from the hand of all that hate us;
72 Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
To perform the mercy [promised] to our fathers, and to remember his holy covenant;
The oath which he sware to our father Abraham,
That he would grant unto us, that we being delivered out of the hand of our enemies might serve him without fear,
75 helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
In holiness and righteousness before him, all the days of our life.
76 Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
And thou, child, shalt be called the prophet of the Highest: for thou shalt go before the face of the Lord to prepare his ways;
77 Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
To give knowledge of salvation unto his people by the remission of their sins,
78 Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
Through the tender mercy of our God; whereby the dayspring from on high hath visited us,
79 Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
To give light to them that sit in darkness and [in] the shadow of death, to guide our feet into the way of peace.
80 Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
And the child grew, and waxed strong in spirit, and was in the deserts till the day of his shewing unto Israel.
