Sprueche 14

1 Der Frauen Weisheit hat ihr Haus gebaut, aber die Narrheit reißt es mit ihren eigenen Händen nieder.

Mądra kobieta buduje swój dom, a głupia burzy go własnymi rękami.

2 Wer in seiner Geradheit wandelt, der fürchtet Jahwe, wer aber krumme Wege geht, der verachtet ihn.

Kto postępuje w sposób prawy, boi się PANA, a przewrotny na swoich drogach gardzi nim.

3 Im Munde des Narren ist eine Rute für den Hochmut; den Weisen aber dienen ihre Lippen zur Bewahrung.

W ustach głupiego jest rózga pychy, a mądrych strzegą ich wargi.

4 Wo keine Ochsen sind, ist die Krippe leer, aber reichliches Einkommen gewinnt man durch des Stieres Kraft.

Gdzie nie ma wołów, żłób jest pusty, lecz dzięki sile wołów mnoży się obfitość zboża.

5 Ein wahrhaftiger Zeuge lügt nicht, aber ein falscher Zeuge bringt Lügen vor.

Wierny świadek nie kłamie, a fałszywy świadek mówi kłamstwa.

6 Der Spötter sucht Weisheit, jedoch vergeblich; für den Verständigen aber ist Erkenntnis etwas Leichtes.

Szyderca szuka mądrości, a nie [znajduje], lecz rozumnemu wiedza [przychodzi] łatwo.

7 Gehst du hinweg von dem thörichten Mann, so hast du nichts von einsichtsvollen Lippen gemerkt.

Odsuń się od głupiego, gdyż nie znajdziesz [u niego] warg rozumnych.

8 Die Weisheit des Gescheiten ist, daß er seinen Weg versteht, aber der Thoren Narrheit besteht in Betrug.

Mądrość roztropnego [to] poznanie swojej drogi, a głupotą głupich [jest] oszustwo.

9 Der Narren spottet das Schuldopfer, aber zwischen den Rechtschaffenen ist Wohlgefallen.

Głupcy szydzą z grzechu, a u prawych [jest] przychylność.

10 Nur das Herz selbst kennt sein Leid, und auch in seine Freude kann sich kein Fremder mengen.

Serce zna własną gorycz, a obcy nie wtrąca się w jego radość.

11 Das Haus der Gottlosen wird vertilgt werden, aber der Rechtschaffenen Zelt wird blühen.

Dom niegodziwych będzie zgładzony, a mieszkanie prawych zakwitnie.

12 Mancher Weg dünkt einen gerade, aber das Ende davon sind Todeswege.

Jest droga, która człowiekowi wydaje się słuszna, lecz końcem jej jest droga do śmierci.

13 Sogar beim Lachen kann das Herz Kummer fühlen, und der Freude Ende ist Gram.

Nawet w śmiechu serce boleje, a końcem [takiej] wesołości [jest] smutek.

14 Von seinen Wegen wird satt, wer abtrünniges Herzens ist, und ebenso von seinen Thaten ein wackerer Mann.

Serce odstępcy nasyci się jego drogami, a dobry człowiek – swoimi.

15 Der Einfältige glaubt jedem Wort, aber der Gescheite achtet auf seinen Schritt.

Prosty wierzy każdemu słowu, a roztropny zważa na swoje kroki.

16 Der Weise fürchtet sich und meidet das Böse, der Thor aber braust auf und fühlt sich sicher.

Mądry boi się i odwraca się od zła, ale głupi w swym szaleństwie jest pewny siebie.

17 Der Jähzornige verübt Narrheit, und wer mit Ränken umgeht, wird gehaßt.

[Człowiek] porywczy popełnia głupstwa, a podstępny jest znienawidzony.

18 Die Einfältigen eignen sich Narrheit an, aber die Gescheiten werden mit Erkenntnis gekrönt.

Prości ludzie dziedziczą głupotę, a roztropni są koronowani wiedzą.

19 Die Bösen müssen sich vor dem Guten bücken, und die Gottlosen an den Thoren des Frommen.

Źli kłaniają się przed dobrymi, a niegodziwi u bram sprawiedliwego.

20 Sogar seinem Freund ist der Arme verhaßt; derer aber, die den Reichen lieb haben, sind viele.

Ubogi jest znienawidzony nawet przez swego bliźniego, a bogaty ma wielu przyjaciół.

21 Wer seinem Nächsten Verachtung bezeigt, versündigt sich, aber wohl dem, der sich der Elenden erbarmt.

Kto gardzi swym bliźnim, ten grzeszy, a kto lituje się nad ubogimi, jest błogosławiony.

22 Fürwahr, in die Irre geraten, die auf Böses bedacht sind, aber Liebe und Treue erfahren, die auf Gutes bedacht sind.

Czyż nie błądzą ci, którzy obmyślają zło? Ale miłosierdzie i prawda są z tymi, którzy obmyślają dobro.

23 Alle saure Arbeit schafft Gewinn, aber bloßes Geschwätz führt nur zum Mangel.

Każda praca [przynosi] pożytek, a [puste] słowa [prowadzą] do nędzy.

24 Den Weisen ist ihr Reichtum eine Krone, aber die Narrheit der Thoren bleibt Narrheit.

Koroną mądrych [jest ich] bogactwo, ale głupota głupich [pozostaje] głupotą.

25 Ein Lebensretter ist der wahrhaftige Zeuge, wer aber Lügen vorbringt, ist ein Betrüger.

Prawdomówny świadek ocala dusze, a fałszywy mówi kłamstwa.

26 In der Furcht Jahwes liegt eine starke Zuversicht; auch die Söhne eines solchen werden eine Zuflucht haben.

W bojaźni PANA jest mocne zaufanie, a jego synowie będą mieć ucieczkę.

27 Die Furcht Jahwes ist ein Born des Lebens, daß man die Fallstricke des Todes meide.

Bojaźń PANA jest źródłem życia, by uniknąć sideł śmierci.

28 In der Menge des Volks besteht des Königs Herrlichkeit, aber durch Mangel an Leuten kommt des Fürsten Sturz.

Liczny lud to chwała króla, a brak ludu to zguba władcy.

29 Der Langmütige ist reich an Vernunft, aber der Jähzornige bringt die Narrheit hoch.

Nieskory do gniewu jest bardzo roztropny, lecz porywczy wywyższa głupotę.

30 Ein gelassener Sinn ist des Leibes Leben, aber Leidenschaft ist wie Wurmfraß im Gebein.

Zdrowe serce jest życiem ciała, a zazdrość jest zgnilizną kości.

31 Wer den Geringen bedrückt, lästert dessen Schöpfer; dagegen ehrt ihn, wer sich des Armen erbarmt.

Kto gnębi ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a czci go ten, kto lituje się nad ubogim.

32 Durch seine Bosheit wird der Gottlose gestürzt, aber der Fromme findet Zuflucht in seiner Redlichkeit.

Niegodziwy zostaje wygnany z powodu swojego zła, a sprawiedliwy ma nadzieję [nawet] w [czasie] swojej śmierci.

33 Im Herzen des Verständigen ruht die Weisheit, aber inmitten der Thoren giebt sie sich kund.

Mądrość spoczywa w sercu rozumnego, a [co jest] w sercu głupich, wychodzi na jaw.

34 Gerechtigkeit erhöht ein Volk, aber der Nationen Schmach ist die Sünde.

Sprawiedliwość wywyższa naród, a grzech jest hańbą narodów.

35 Ein kluger Diener gefällt dem Könige wohl; aber seinen Grimm wird erfahren, wer schändlich handelt.

Król jest przychylny dla roztropnego sługi, lecz gniewa się [na tego], który [przynosi] hańbę.