< Luc 12 >

1 Cependant, le peuple s'étant rassemblé par milliers, au point que les gens s'écrasaient les uns les autres, Jésus se mit tout d'abord à dire à ses disciples Gardez-vous du levain des pharisiens, qui est l'hypocrisie.
Laa yogunu ku niligu den taani tuda tuda ŋali ki ŋmaadi bi yaba. Jesu den cili ki maadi leni o ŋoadikaaba ki yedi: “Fangi mani yi yula ki da kubi falisieninba dabinli, lani n tie palalie yantiali.
2 Il n'y a rien de caché qui ne doive être découvert, ni rien de secret qui ne doive être connu.
Liba kuli ki ye ki wuo ki kan wuodi. Liba kuli ki ye ki duagi ke bi kan bandi la.
3 C'est pourquoi, tout ce que vous aurez dit dans les ténèbres, sera entendu en plein jour; et ce que vous aurez dit à l'oreille, dans les chambres, sera prêché sur les toits.
Lanyaapo yin baa yedi yaala li biigili nni kuli, bi baa gbadi la u yensiinu. Yin baa soabidi yaala yi diena nni, bi baa kpaani la bi niba kuli n gbadi.
4 Je vous dis, à vous qui êtes mes amis: Ne craignez pas ceux qui tuent le corps, et qui, après cela, ne peuvent rien faire de plus.
Yinba n danlinba, n yedi yi, yin da jie mani yaala n baa kpa yi gbannandi ki nan kan fidi ki tieni yi bontoala.
5 Mais je vous montrerai qui vous devez craindre. Craignez celui qui, après avoir ôté la vie, a le pouvoir de jeter dans la géhenne! Oui, je vous le dis, c'est celui-là que vous devez craindre! (Geenna g1067)
N baa waani yi yin baa jie yua. Ya jie mani yua n baa fidi ki kpa yi, ki go yuandi ki lu yi ku fantanbuogu nni. Yeni de, n yedi yi ke wani n tie yin baa jie yua. (Geenna g1067)
6 Ne vend-on pas cinq passereaux pour deux sous? Cependant, Dieu n'en oublie pas un seul.
Baa kuadi nuani muu muu kaa kumu lie? Ama baa yeni, U Tienu kan sundi bi siiga nni ba yendo po.
7 Et les cheveux mêmes de votre tête sont tous comptés. Ne craignez point; vous valez plus que beaucoup de passereaux.
Yinba wani, baa yi yudi, U Tienu bani ti coali n da maama da jie mani pu kuli, yi pia mayuli ki cie i nuani boncianla.
8 Je vous le déclare, quiconque me confessera devant les hommes, le Fils de l'homme le confessera aussi devant les anges de Dieu.
N yedi yi ke yua n tuo bi niba nintuali ke o tie n yua kuli, o Joa Bijua moko n baa tuo malekinba nintuali ke o tie n yua.
9 Mais celui qui m'aura renié devant les hommes, celui-là sera renié devant les anges de Dieu.
Ama yua n nia bi niba nintuali ke waa tie n yua, n moko baa nia o U Tienu malekinba nintuali ke waa tie n yua.
10 Quiconque parlera contre le Fils de l'homme, obtiendra le pardon; mais à celui qui aura blasphémé contre le Saint-Esprit, il ne sera point pardonné.
Yua n maadi o Joa Bijua po yaala n bia baa baa sugili, ama yua n sugi U Tienu Fuoma Yua kan baa sugili.
11 Quand on vous mènera dans les synagogues et devant les magistrats et les autorités, ne vous inquiétez pas de la manière dont vous parlerez pour votre défense, ni de ce que vous direz;
Bi ya gedini li balimaama bangima diena nni, yaaka bi bujiaba kani, yaaka paatietoaba kani, ki baa jia leni yi ti buudi, yin da yagi mani yi yama leni yin baa maadi maama ki baa ga yi yula, leni yin baa yedi yaala kuli po,
12 car le Saint-Esprit vous enseignera à l'heure même ce qu'il faudra que vous disiez.
kelima lanyogunu lige U Tienu Fuoma yua baa bangi yi yin baa yedi yaala.”
13 Alors, du milieu de la foule, quelqu'un dit à Jésus: Maître, dis à mon frère de partager avec moi notre héritage.
Ku niligu siiga niyendo den yedi Jesu: “Canbaa, waani n kpelo wan boagidi ti baa n ŋa ya faali ki teni nni n biinu.”
14 Mais Jésus lui répondit: Homme, qui est-ce qui m'a établi pour être votre juge, ou pour faire vos partages?
Jesu den goa ki yedi o: “N danli ŋme dini nni li bali min jia yipo yi maama, ki boagidi yi faali?”
15 Puis il leur dit: Gardez-vous avec soin de toute avarice; car, fût-il dans l'abondance, la vie d'un homme ne dépend pas de ce qu'il possède.
O go den yedi bi niba kuli: “Fangi mani yi yula bonŋanla leni mi ŋalimanbuama, kelima o nilo miali ki ŋua leni o ŋalimano n yaba maama.”
16 Jésus leur dit encore cette parabole: Les terres d'un homme riche avaient beaucoup rapporté;
Lani Jesu den pua ba mi kpanjama ki yedi: “O piado den ye ke o kuanu loni boncianla.
17 et il raisonnait ainsi en lui-même: Que ferai-je? Car je n'ai pas de place pour serrer ma récolte.
O den kpaagi ki yedi o pali nni: 'N baa tieni lede? Kelima mii pia min baa bili n kpaandi kuli naani.”
18 Voici, dit-il, ce que je ferai j'abattrai mes greniers, j'en bâtirai de plus grands, j'y amasserai toute ma récolte et tous mes biens.
O den goa ki yedi: 'N bani min baa tieni maama. N baa mumudi n buabuana ki goa ki maa ya n yaba ki cie, ki taani n kpaandi leni n piama kuli ki kuodi lienni.
19 Puis je dirai à mon âme: Mon âme, tu as beaucoup de biens en réserve pour beaucoup d'années; repose-toi, mange, bois et réjouis-toi.
Lani n baayedi n yuli: A pia mi piama ke li kandi ya bina n yaba po, ya fuo ki di ki go ñu ki mangidi a pali.'
20 Mais Dieu lui dit: Insensé, cette nuit même ton âme te sera redemandée; et ce que tu as préparé, pour qui cela sera-t-il?
Ama U Tienu den yedi o: O yanluodaano na dinla ya ñiagu liga n baa taa a naano ŋan bili yaala kuli baa tua ŋme ya yaala?”
21 Il en est ainsi de celui qui amasse des trésors pour lui-même, et qui n'est pas riche en Dieu.
Jesu go den yedi: “Li tie yeni leni yua n taagi mi piama o yuceli po, ke o cima ki tie U Tienu po.”
22 Alors Jésus dit à ses disciples: Ainsi, je vous le déclare: Ne soyez pas en souci, pour votre vie, de ce que vous mangerez, ni pour votre corps, du vêtement dont vous le revêtirez.
Li ya puoli jesu den yedi o ŋoadikaaba: Li tie lani yaapo ke n yedi yi, da yagi mani yi yama yi miana yema po, yin baa di yaala, leni yi gbannandi po yin baa yie yaala.
23 La vie est plus que la nourriture, et le corps plus que le vêtement.
Li miali cie mi jiema, ti gbannandi mo cie ti tiayiekaadi.
24 Regardez les corbeaux: Ils ne sèment ni ne moissonnent, ils n'ont ni cellier, ni grenier, et Dieu les nourrit; combien ne valez-vous pas plus que les oiseaux!
Diidi mani a kankala, baa coagi, baa yendi, baa pia bilikaanu, baa pia buabuana. Leni lankuli U Tienu dindi ba. Ama yinba, yi pia mayuli boncianla ki cie ti bonyugiditi.
25 Et qui de vous peut ajouter, par son souci, une coudée à sa taille?
Yi siiga ŋme yanyangidi n baa teni wan fidi ki foagidi o miali dana baa waanu?
26 Si donc vous ne pouvez pas même les moindres choses, pourquoi vous inquiétez-vous des autres?
Yi ya kan fidi ki tieni ya bonla n wa yeni, be yaapo ke yi bangi yaala n sieni kuli po.
27 Considérez comment croissent les lis: Ils ne travaillent ni ne filent; cependant, je vous dis que Salomon même, dans toute sa gloire, n'a pas été vêtu comme l'un d'eux.
Diidi mani mi moapuuma n ye maama, maa tuuni maa pia gaali, baa yeni, n yedi yi ke baa o bado Salomono leni o kpiagi ciandi kuli, waa den pundi mi siiga baa yenma n bobi maana.
28 Si Dieu revêt ainsi, dans les champs, l'herbe qui est aujourd'hui, et qui demain sera jetée au four, combien plutôt vous vêtira-t-il, ô gens de peu de foi!
U Tienu ya bobindi ya muadi n ye ku muagu nni dinla ke bi baa fa ki taa ti ki cuoni mi fantama u fannu nni, laa pia kuli tama o baa yieni yi mo, yinba yaaba ya dandanli n ki yaba.
29 Ne vous mettez donc pas en peine de ce que vous mangerez ou de ce que vous boirez, et n'ayez pas l'esprit inquiet.
Da yagini mani yi yama leni yin baa di yaala lingina leni yin baa ñu yaala lingima.
30 Car toutes ces choses, ce sont les nations de ce monde qui les recherchent; et votre Père sait que vous en avez besoin.
Kelima ya nibuoli n ki ŋua U Tienu ŋanduna nni kuli n kuandi bi yama laa bonla nni. Yi Baa bani ke laa bonla tie yipo tiladi.
31 Mais vous, recherchez plutôt son royaume; et toutes ces choses vous seront données par dessus.
Ama yin kpa lingi mani U Tieni diema nni lani laabonla kuli baa pugini yi po.
32 Ne crains point, petit troupeau car il a plu à votre Père de vous donner le royaume.
Da jie mani liba, fini ya yankulu n ki yaba, kelima li mani yi Baa wan pa yi mi diema.
33 Vendez ce que vous possédez et donnez-le en aumônes. Faites-vous des bourses qui ne s'usent pas, un trésor dans les cieux qui ne manque jamais, dont le voleur n'approche pas, et que les vers ne détruisent point.
Kuadi mani yin pia yaala, ki pa a luoda yin kuadi ki ba ya ligi. Hanbi mani yi yula po tanpoli po ya ligiboagili n kan biidi leni ya ŋalimani n kaa pia gbenma, a sugida n kan nagini naankani, ti lulugidi mo n kan lugi ki bolini naankani.
34 Car où est votre trésor, là aussi sera votre coeur.
Kelima yi ŋalimani n ye naankani yi yantiana mo baa ye lankane.
35 Que vos reins soient ceints, et vos lampes allumées.
Ñagini mani yi ciamu ku gbanñagidigu ki teni yi fidisanmu n ya co.
36 Soyez semblables à des hommes qui attendent le moment où leur maître reviendra des noces, afin de lui ouvrir dès qu'il arrivera et qu'il frappera.
Yeni de, ya tie mani nani ya naacenba n gu bi canbaa n ña mi pocaanjiema po ki kpeni, ke o ya pundi ki yedi: 'luodi mani n po mani, 'ban luodi opo tontoni.
37 Heureux ces serviteurs que le maître, à son arrivée, trouvera veillant! En vérité, je vous le dis, il se ceindra, il les fera mettre à sa table et viendra les servir.
Li pamanli ye leni ya naacenba ke bi canba kpeni ki sua ke bi nua ki gu o yeni. N yedi yi i moamoani ke o baa ñagini o ciaga, ki teni ban kali u saajekaanu kani, wan teni ba mi jiema.
38 Qu'il arrive à la seconde ou à la troisième veille, s'il les trouve dans cet état, heureux ces serviteurs!
O ya kpeni o kootonmoa-kpialo, yaaka o kootonmoa-yuamo, ki sua ke bi nua ki gu, li pamanli baa ye leni ba.
39 Sachez-le bien, si le père de famille connaissait l'heure à laquelle le voleur viendra, il veillerait et, ne laisserait pas percer sa maison.
Yin bandi bonŋanla ke o diedaano ya bi bani o sugido n baa cua ya yogunu, o bi baa gu ki kan cedi o sugido n lugidi o dieli ki kua.
40 Vous aussi, tenez-vous prêts; car le Fils de l'homme viendra à l'heure où vous n'y penserez pas.
Yi moko n bogini ki ya gu kelima o Joa Bijua baa cua yin ki daani o ya yogunu.”
41 Alors Pierre lui dit: Seigneur, est-ce pour nous que tu dis cette parabole, ou est-ce aussi pour tous?
Pieli den yedi o: “N daano, a pua mi naa kpanjama tinba bebe po bi? Bi niba kuli po?”
42 Le Seigneur répondit: Quel est l'économe fidèle et prudent que le maître établira sur ses domestiques, pour leur donner, au temps convenable, leur mesure de blé?
O diedo den yedi: “Hme n tie ya tuonsoanjiidi-dugikoa n pia mi yanfuoma, ke o canbaa guuni o o niba ke wan ya tendi ba ya jiema n bili bipo?
43 Heureux ce serviteur que le maître, à son arrivée, trouvera agissant ainsi!
Li pamanli baa ye leni laa naacemo o canbaa ya kpeni ki sua ke o tiendi yeni.
44 En vérité, je vous dis qu'il l'établira sur tous ses biens.
N waani yi i moamoani, o canbaa baa guuni o piama kuli.
45 Mais si ce serviteur dit en son cœur: Mon maître tarde à venir. s'il se met à battre les serviteurs et les servantes, à manger, à boire et à s'enivrer,
Ama laa naacemo ya yedi o pali nni: 'n canbaa waagi mi kpenma,' ki ji pua bi tuonsoanba bi jaba leni bi puoba kuli, ki di ki go ñu ŋali ki guodi,
46 le maître de ce serviteur viendra le jour où il ne s'y attend point, et à l'heure qu'il ne sait pas. Il déchirera le serviteur à coups de fouet, et il lui donnera son lot avec les infidèles.
laa naacemo canbaa baa kpeni wan ki daani o ya daali leni wan ki faami ya yogunu. o baa teni ban waani o fala ŋali boncianla, ki gedi o ki ban taani leni yaaba n ki ŋua U Tienu.
47 Ce serviteur qui, ayant connu la volonté de son maître, n'aura rien préparé et n'aura pas fait cette volonté, sera battu de plusieurs coups.
Ya naacemo n bani o canbaa n bua wan ya tiedi yaala ki naa bogidi liba, kaa tiendi nani o canbaa n waani o maama, bi baa pua o ya puadi n yaba.
48 Mais celui qui ne l'a pas connue, et qui a fait des choses dignes de châtiment, sera battu de peu de coups. A quiconque il aura été beaucoup donné, il sera beaucoup redemandé; et l'on exigera davantage de celui à qui l'on aura beaucoup confié.
De yua n kaa bani o canbaa n bua wan ya tiendi yaala, ki tiendi ya bonla n pundi ti puadi, o puadi kan ya yaba. Ban teni yua boncianla, bi baa bili ke wan guani boncianla. Ban piani yua ke li yaba bi baa bili ke wan guani yaala n yaba ki cie.
49 Je suis venu jeter un feu sur la terre et qu'ai-je à désirer, s'il est déjà allumé?
N cua ki baa lu mi fantama ŋanduna nni. N bua ŋali bonŋanla ke li bi tuodi ki cuo no.
50 Il est un baptême dont je dois être baptisé, et, combien je suis dans l'angoisse jusqu'à ce qu'il soit accompli!
Ama bi baa kpa batisi nni ya batisima n tie fala. N yama yagini boncianla ŋali lan baa tieni ki gbeni.
51 Pensez-vous que je sois venu apporter la paix sur la terre? Non, vous dis-je, mais plutôt la division.
Naani yi tama ke n cua ki baa tieni mi yanduanma ŋanduna nni bi? A-a, N cuani mi paadime.
52 Car désormais, s'il y a cinq personnes dans une maison, elles seront divisées, trois contre deux, et deux contre trois;
Moala liiga niba muu dieyengu nni baa paadi leni bi yaba, niba taa baa koani leni niba lie, niba lie n koani leni niba taa.
53 le père contre le fils, et le fils contre le père; la mère contre la fille, et la fille contre la mère la belle-mère contre la belle-fille, et la belle-fille contre la belle-mère.
Bibaa baa koani leni o bijua, ki bonjaga mo n ya n ya koani leni o baa, binaa n koani leni o bisalo, ki bonpuoga mo n koani leni o naa. Yaanaa baa koani leni o biyuaga, ki biyuaga mo n koani leni o yaanaa.”
54 Il disait encore à la foule: Quand vous voyez un nuage se lever à l'Occident, vous dites aussitôt: Il va pleuvoir; et cela arrive ainsi.
Jesu go den yedi a nigola: “Yi ya laa ke ku tawaligu fii nintuali po, yi yen yedi tontoni ke ki taaga baa mi. Li yen tua yeni mo.
55 Et quand le vent du Midi souffle, vous dites: il fera chaud; et, cela arrive.
Yi ya laa ke u faalu ñani niganu po, yi yen yedi ke ku wuligu baa tieni. Li moko yen tua yeni.
56 Hypocrites! Vous savez bien discerner l'aspect de la terre et du ciel comment donc ne savez-vous pas discerner ce temps-ci?
Yinba pala lie danba na, yi bani ki bundi tanpoli leni ki tinga sinankeeninba, be yaapo ke yi naa bani ki bundi ya yogunu n tie na ya sinankeeninba wani?
57 Et pourquoi ne jugez-vous pas aussi, par vous-mêmes, de ce qui est juste?
Be n teni ke yii kpaagi ki bandi yin baa tieni yaala lan ya tiegi?
58 Quand tu vas devant le magistrat avec ton adversaire, tâche de t'arranger avec lui en chemin, de peur qu'il ne te traîne devant le juge, que le juge ne te livre à l'exécuteur, et que l'exécuteur ne te jette en prison.
Han yegi leni a koanginkoa ke yi caa li bujiali po ya yogunu, ŋan moandi ki dagidi leni o u sanu nni wan da gedini a o bujialo kani, o bujialo n da teni a sandalima, sandalima mo n da luoni a li kpaadidieli nni.
59 Je te dis que tu ne sortiras point de là, que tu n'aies payé jusqu'à la dernière pite.
N yedi a, a kan ña lienni kali a ban pani ki gbeni, kaa sieni baa tanga.”

< Luc 12 >