Proverbs 22
1 A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.
Rumbeng a ti nasayaat a nagan ti pilien saan ket a tay adu a kinabaknang, ken nasaysayaat ti pabor ngem ti pirak ken balitok.
2 The rich and the poor have this in common: The LORD is the maker of them all.
Addaan kadagitoy dagiti nabaknang ken nakurapay a tattao - ni Yahweh ti nangaramid amin kadakuada.
3 A prudent man sees danger and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.
Ti masirib a tao ket makitana ti riribuk ket iliklikna ti bagina, ngem sarakusuken daytoy dagiti tattao nga awan kapadasanna ket agsagabada gapu iti daytoy.
4 The result of humility and the fear of the LORD is wealth, honor, and life.
Ti gunggona iti panagpakumbaba ken panagbuteng ken ni Yahweh ket kinabaknang, dayaw, ken biag.
5 Thorns and snares are in the path of the wicked; whoever guards his soul stays far from them.
Adda sisiit ken silsilo iti dalan dagiti dakes; ti siasinoman a mangsaluad iti biagna ket maiyadayo kadagitoy.
6 Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
Isurom ti ubing iti wagas a rumbeng a panagbiagna, ket inton dumakkel isuna, saanto isuna a sumiasi iti dayta a panursuro.
7 The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.
Iturayan dagiti nabaknang a tattao dagiti napanglaw, ken ti nakautang ket tagabu ti nagpautang.
8 He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.
Ti agimula iti kinadangkes ket agapitto iti riribuk, ket awanton ti serserbi ti baot ti pungtotna.
9 He who has a generous eye will be blessed, for he shares his food with the poor.
Mabendisionanto ti managparabur a tao, gapu ta ibingbingayanna iti tinapayna dagiti napanglaw.
10 Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.
Papanawem ti mananglais, ket mapukaw ti panagririri; sumardeng dagiti panagsusuppiat ken panangin-insulto.
11 He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.
Ti mangayat iti nasin-aw a puso ken nasayaat ti panagsasaona, ket agbalinto a gayemna ti ari.
12 The LORD’s eyes watch over knowledge, but he frustrates the words of the unfaithful.
Kanayon a sipsiputan dagiti mata ni Yahweh ti pannakaammo, ngem daddadaelenna dagiti sasao dagiti mangliliput.
13 The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”
Kuna ti sadut a tao, “Adda leon iti kalsada! Matayak la ketdi no rummuarak.”
14 The mouth of an adulteress is a deep pit. He who is under the LORD’s wrath will fall into it.
Ti ngiwat ti mannakikamalala a babai ket kasla nauneg nga abut; mapasgedan ti pungtot ni Yahweh iti siasinoman a matnag iti daytoy.
15 Folly is bound up in the heart of a child; the rod of discipline drives it far from him.
Siguden nga adda kinamaag iti puso ti maysa nga ubing, ngem ikkaten daytoy ti baut ti panangisuro.
16 Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.
Ti mangidaddadanes kadagiti nakurapay a tattao tapno umadu ti kinabaknangna, wenno ti mangmangted kadagiti nabaknang a tattao, ket pumanglawto.
17 Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.
Ipangagmo ken denggem dagiti sasao dagiti masirib, ket imulam dita pusom ti pannakaammo nga isursurok,
18 For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
ta nasayaat para kenka no salimetmetam dagitoy iti kaunggam, no nakasagana amin dagitoy kadagiti bibigmo.
19 I teach you today, even you, so that your trust may be in the LORD.
Tapno ti panagtalekmo ket adda kenni Yahweh, isurok dagitoy ita kenka-uray pay kenka.
20 Haven’t I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,
Saan kadi a nangisuratak para kenka iti tallopulo a bilbilin ken pannakaammo,
21 To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?
a mangisuro kenka iti kinapudno nga adda kadagitoy a sasao, tapno makaitedka kadagiti nasayaat a sungbat kadagiti nangibaon kenka?
22 Don’t exploit the poor because he is poor; and don’t crush the needy in court;
Saanmo a takawan ti napanglaw a tao, gapu ta napanglaw isuna, wenno ibaddebaddek dagiti marigrigat nga adda iti ruangan,
23 for the LORD will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.
ta ninto Yahweh ti mangikalintegan iti kasoda, ket pukawennanto ti biag dagiti nagtakaw kadakuada.
24 Don’t befriend a hot-tempered man. Don’t associate with one who harbors anger,
Saanka a makigayyem iti tao nga iturturayan ti unget, ken saanka a makikuykuyog iti tao a managpungpungtot,
25 lest you learn his ways and ensnare your soul.
amangan no masursuromton dagiti wagasna, ket saankaton a makalapsut iti silo.
26 Don’t you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.
Saanka nga agkari no maipapan iti kuarta, ken saanka a mangted iti pammaneknek iti utang ti sabali.
27 If you don’t have means to pay, why should he take away your bed from under you?
No saankanto a makabayad, ania koma ngay ti makalapped iti tao a nagkariam inton alaenna ti katre a pagid-iddaam?
28 Don’t move the ancient boundary stone which your fathers have set up.
Saanmo nga ikkaten ti nagkakauna a mohon nga impasdek dagiti ammayo.
29 Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won’t serve obscure men.
Makakitaka ngata iti tao a nalaing iti trabahona? Iti sangoanan ngarud dagiti ar-ari ti pagtakderanna; saan nga iti sangoanan dagiti kadawyan a tattao.
