Proverbs 23
1 When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently what is before thee:
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 And put a knife to thy throat, if thou art a man given to appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Be not desirous of his dainties: for they are deceitful food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Labour not to be rich: cease from thy own wisdom.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 Wilt thou set thy eyes upon that which is not? for riches certainly make to themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Eat thou not the bread of him that hath an evil eye, neither desire thou his delicacies:
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For as he thinketh in his heart, so is he: Eat and drink, saith he to thee; but his heart is not with thee.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 The morsel which thou hast eaten shalt thou vomit up, and lose thy sweet words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of thy words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with thee.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Apply thy heart to instruction, and thy ears to the words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Withhold not correction from the child: for if thou beatest him with the rod, he shall not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 Yea, my reins shall rejoice, when thy lips speak right things.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not thy heart envy sinners: but be thou in the fear of the LORD all the day long.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For surely there is an end; and thy expectation shall not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Hear thou, my son, and be wise, and guide thy heart in the way.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Be not among winebibbers; among gluttonous eaters of flesh:
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Hearken to thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begetteth a wise child shall have joy of him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Thy father and thy mother shall be glad, and she that bore thee shall rejoice.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, give me thy heart, and let thy eyes observe my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For an harlot is a deep ditch; and an adulteress is a narrow pit.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 She also lieth in wait as for a prey, and increaseth the transgressors among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who hath woe? who hath sorrow? who hath contentions? who hath babbling? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Look not thou upon the wine when it is red, when it giveth its colour in the cup, when it moveth itself aright.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 At the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Thy eyes shall behold strange things, and thy heart shall utter perverse things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 And thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, or as he that lieth upon the top of a mast.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 They have stricken me, shalt thou say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
