Ezekiel 18
1 The word of Yahweh came to me again, saying,
I doszło do mnie słowo PANA mówiące:
2 “What do you mean, you who use this proverb concerning the land of Israel and say, 'Fathers eat sour grapes, and the children's teeth are made blunt'?
Dlaczego powtarzacie między sobą takie przysłowie o ziemi Izraela, mówiąc: Ojcowie jedli kwaśne winogrona, a synom zęby cierpną.
3 As I live—this is the Lord Yahweh's declaration—there will certainly no longer be any occasion for you to use this proverb in Israel.
Jak żyję, mówi Pan BÓG, nie będziecie więcej powtarzać tego przysłowia w Izraelu.
4 Behold! Every life belong to me—the life of the father as well as the life of the son, they belong to me! The soul who sins is the one who will die!
Oto wszystkie dusze są moje, tak dusza ojca, jak i dusza syna jest moja. Dusza, która grzeszy, ona umrze.
5 What can be said about a man who is righteous and who carries out justice and righteousness—
Lecz jeśli człowiek jest sprawiedliwy i wykonuje sąd i sprawiedliwość;
6 if he does not eat upon the mountains or lift up his eyes to the idols of the house of Israel, and he does not defile his neighbor's wife, nor approached a woman during her monthly period, is he a righteous man?
I nie jadał na górach, nie podnosi swych oczu ku bożkom domu Izraela ani nie hańbił żony swego bliźniego, ani nie zbliżał się do kobiety podczas jej nieczystości;
7 What can be said about a man who does not oppress anyone, and he gives back to the debtor what was put up as security for a loan, and he does not commit theft but gives his food to the hungry and he covers the naked with clothes, is he a righteous man?
Nikogo nie uciskał, zwracał zastaw dłużnikowi, nie popełnił grabieży, dawał swój chleb głodnemu i przyodziewał nagiego szatą;
8 What can be said about a man who does not charge too much interest for the money he loans, and he does not take too much profit for what he sells? It is said of him that he carries out justice and establishes faithfulness between people.
Nie uprawiał lichwy i nie brał odsetek, odwracał swą rękę od nieprawości i sprawiedliwy sąd wykonywał między jednym człowiekiem a drugim;
9 If that man walks in my statutes and keeps my decrees to act faithfully, then the promise for this righteous man is this: He will surely live!—this is the Lord Yahweh's declaration.
Postępował według moich ustaw i przestrzegał moich sądów, czyniąc to, co prawe – ten jest sprawiedliwy, na pewno żyć będzie, mówi Pan BÓG.
10 But suppose that he has a violent son who sheds blood and does any one of these things that were mentioned,
A [jeśli] spłodził syna zbójcę i rozlewającego krew, który popełnił jedną z tych rzeczy;
11 (though his father has not done any of these things). He eats upon the mountains and he defiles his neighbor's wife, what can be said about him?
Który żadnej z tamtych dobrych rzeczy nie czynił, ale raczej jadał na górach, hańbił żonę swego bliźniego;
12 This man oppresses the poor and needy, and he seizes and robs, and he does not return a pledge, and he lifts up his eyes to the idols and commits disgusting actions,
Uciskał ubogiego i nędznego, popełniał grabież, nie zwracał zastawu, podnosił oczy ku bożkom, czynił obrzydliwość;
13 and he lends out money at too high interest and he makes too much profit on what he sells, should that man live? Surely he will not! He will certainly die and his blood will be on him because he has done all these detestable things.
Uprawiał lichwę i brał odsetki – czy ten będzie żył? Nie będzie żył, [ponieważ] popełnił te wszystkie obrzydliwości. Ten na pewno umrze. Jego krew spadnie na niego.
14 But behold! Suppose there is a man who bears a son, and his son sees all the sins that his father has committed, and though he sees them, he does not do those things.
A oto jeśli spłodził syna, który widział wszystkie grzechy swego ojca, jakie czynił, a widząc [je], nie czynił nic podobnego;
15 That son does not eat upon the mountains, and he does not lift up his eyes to the idols of the house of Israel, and he does not defile his neighbor's wife, what can be said about him?
Nie jadał na górach, nie podnosił swych oczu ku bożkom domu Izraela, nie hańbił żony swego bliźniego;
16 That son does not oppress anyone, or seize a pledge, or take stolen things, but instead gives his food to the hungry and covers up the naked with clothes.
Nikogo nie uciskał, nie zatrzymywał zastawu, nie popełniał grabieży, dawał swój chleb głodnemu i przyodziewał szatą nagiego;
17 That son does not oppress anyone or take interest that is too high or make too much profit for a loan, but he carries out my decrees and walks according to my statutes; that son will not die for his father's sin: He will surely live!
Odwracał swą rękę [od ucisku] nad ubogim, nie uprawiał lichwy i nie brał odsetek, wykonywał moje sądy i postępował według moich ustaw – ten nie umrze za nieprawość swego ojca, ale na pewno będzie żył.
18 His father, since he oppressed others by extortion and robbed his brother, and did what is not good among his people—behold, he will die in his iniquity.
[Lecz] jego ojciec, ponieważ czynił krzywdę, popełniał grabież i nie czynił tego, co dobre pośród swego ludu, oto umrze za swoją nieprawość.
19 But you say, 'Why does the son not bear the iniquity of his father?' Because the son carries out justice and righteousness and keeps all my statutes; he does them. He will surely live!
Ale mówicie: Czemu? Czy syn nie ponosi [kary] za nieprawość ojca? Gdy syn czynił to, co prawe i sprawiedliwe, i przestrzegał wszystkich moich ustaw, i wypełniał je, na pewno będzie żył.
20 The one who sins, he is the one who will die. A son will not bear his father's iniquity, and a father will not bear his son's iniquity. The righteousness of the one who acts rightly will be on himself, and the wickedness of the wicked will be on himself.
Dusza, która grzeszy, umrze. Syn nie poniesie kary za nieprawość ojca ani ojciec nie poniesie kary za nieprawość syna. Sprawiedliwość sprawiedliwego pozostanie na nim, a niegodziwość niegodziwego pozostanie na nim.
21 But if the wicked turns away from all his sins that he has done, and keeps all my statutes and performs justice and righteousness, then he will certainly live and not die.
A jeśli niegodziwy odwróci się od wszystkich swoich grzechów, które popełnił, będzie strzegł wszystkich moich ustaw i będzie czynił to, co prawe i sprawiedliwe, na pewno będzie żył, nie umrze;
22 All the transgressions that he has committed will not be called to mind against him. He will live by the righteousness that he practices.
Żadne jego występki, których się dopuścił, nie będą mu wspominane. Będzie żył w swej sprawiedliwości, którą czynił.
23 Do I greatly rejoice over the death of the wicked—this is the Lord Yahweh's declaration—and not in his turning away from his way so that he may live?
Czyż ja mam upodobanie w śmierci niegodziwego? – mówi Pan BÓG, a nie raczej w tym, aby się odwrócił od swoich dróg i żył?
24 But if the righteous person turns away from his righteousness and commits iniquity and practices abominations like all the abominations that the wicked person does, then will he live? All the righteousness that he had done will not be called to mind when he betrays me in his treason. So he will die in the sins that he committed.
Ale [jeśli] sprawiedliwy odwróci się od swojej sprawiedliwości i popełni nieprawość, czyniąc według wszystkich obrzydliwości, które popełnia niegodziwy, czy taki będzie żył? Wszystkie jego sprawiedliwości, które czynił, nie będą wspominane. Z powodu swego przestępstwa, które popełniał, i z powodu swego grzechu, którego się dopuścił, z powodu tych [rzeczy] umrze.
25 But you say, 'The way of the Lord is not fair!' Listen, house of Israel! Are my ways unfair? Is it not your ways that are unfair?
Ale mówicie: Droga PANA nie jest słuszna. Słuchajcie teraz, domu Izraela: Czy moja droga nie jest prosta? Czy raczej wasze drogi są niesłuszne?
26 When the righteous man turns away from his righteousness, and commits iniquity and dies because of them, then he will die in the iniquity that he has done.
Gdy sprawiedliwy odwróci się od swojej sprawiedliwości, a czyniąc nieprawość umrze, to z powodu swojej nieprawości, którą czynił, umrze.
27 But when a wicked man turns away from his wickedness that he has done and performs justice and righteousness, then he will preserve his life.
Ale gdy niegodziwy odwróci się od swojej niegodziwości, której się dopuścił, a czyni to, co prawe i sprawiedliwe, ten zachowa swoją duszę.
28 For he has seen and turned away from all the transgressions that he had done. He will surely live, and he will not die.
Ponieważ zastanowił się i odwrócił się od wszystkich swoich występków, których się dopuścił, na pewno będzie żył, nie umrze.
29 But the house of Israel says, 'The way of the Lord is not fair!' How is my way not fair, house of Israel? It is your ways that are not fair.
[A jednak] dom Izraela mówi: Droga PANA nie jest słuszna. Czy moje drogi nie są słuszne, domu Izraela? Czy [raczej] wasze drogi [są] niesłuszne?
30 Therefore I will judge each man among you according to his ways, house of Israel!—this is the Lord Yahweh's declaration. Repent and turn away from all your transgressions so that they will not be stumbling blocks of iniquity against you.
Dlatego, domu Izraela, będę sądzić każdego z was według jego dróg, mówi Pan BÓG. Nawróćcie się i odwróćcie się od wszystkich swoich występków, aby nieprawość nie stała się waszą zgubą.
31 Throw away from yourselves all of the transgressions that you have committed; make for yourselves a new heart and a new spirit. Why should you die, house of Israel?
Odrzućcie od siebie wszystkie swoje przestępstwa, których się dopuszczaliście, i uczyńcie sobie nowe serce i nowego ducha. Czemu macie umrzeć, domu Izraela?
32 For I have no delight in the death of the one who dies—this is the Lord Yahweh's declaration—so repent and live!”
Nie mam bowiem żadnego upodobania w śmierci umierającego, mówi Pan BÓG. Odwróćcie się więc, a będziecie żyć.
