1 Kings 8

1 Then Solomon assembled the elders of Israel, all the heads of the tribes, and the leaders of the families of the people of Israel, before himself in Jerusalem, to bring up the ark of the covenant of Yahweh from the city of David, that is, Zion.

Unya gitigum ni Salomon ang mga anciano sa Israel, ug ang tanang mga pangulo sa mga banay, ang mga principe sa mga balay sa mga amahan sa mga anak sa Israel, ngadto kang hari Salomon sa Jerusalem, aron sa pagdala sa arca sa tugon ni Jehova gikan sa ciudad ni David nga mao ang Sion

2 All the men of Israel assembled before King Solomon at the feast, in the month of Ethanim, which is the seventh month.

Ug ang tanang mga tawo sa Israel nanagtigum sa ilang kaugalingon ngadto kang Salomon nga hari sa adlaw sa fiesta, sa bulan sa Ethamin, nga mao ang ikapito ka bulan.

3 All the elders of Israel came, and the priests took up the ark.

Ug ang tanang mga anciano sa Israel ming-adto, ug ang mga sacerdote mingdala sa arca.

4 They brought up the ark of Yahweh, the tent of meeting, and all the holy furnishings that were in the tent. The priests and the Levites brought these things up.

Ug ilang gidala ang arca ni Jehova, ug ang balong-balong nga pagatiguman, ug ang tanan nga balaang mga galamiton nga dinha sa Balong-Balong; bisan kini gipanagdala sa mga sacerdote ug sa mga Levihanon.

5 King Solomon and all the assembly of Israel came together before the ark, sacrificing sheep and oxen that could not be counted.

Ug ang hari nga si Salomon ug ang tibook katilingban sa Israel, nga nanagtigum ngadto kaniya, diha uban niya sa atubangan sa arca, nga nanaghalad ug mga carnero ug mga vaca nga dili maihap ni maisip tungod sa gidaghanon.

6 The priests brought in the ark of the covenant of Yahweh to its place, into the inner room of the house, to the most holy place, under the wings of the cherubim.

Ug gidala sa mga sacerdote ang arca sa tugon ni Jehova ngadto sa dapit niana, ngadto sa labing sulod nga bahin sa balay, sa labing balaang dapit, bisan sa ilalum sa mga pako sa mga querubin.

7 For the cherubim spread out their wings to the place of the ark, and they covered the ark and the poles by which it was carried.

Kay ang mga querubin nanagdupa sa ilang pako sa ibabaw sa dapit sa arca, ug ang mga querubin nagatabon sa arca ug sa mga yayongan didto sa ibabaw niini.

8 The poles were so long that their ends were seen from the holy place in front of the inner room, but they could not be seen from outside. They are there to this day.

Ug ang mga yayongan tag-as kaayo nga ang mga tumoy sa mga yayongan nakita gikan sa balaang dapit sa atubangan sa pulong sa Dios; apan wala sila makita sa gawas: ug didto sila hangtud niining adlawa.

9 There was nothing in the ark except the two tablets of stone that Moses had put there at Horeb, when Yahweh made a covenant with the people of Israel when they came out of the land of Egypt.

Walay dinha sa arca gawas sa duha ka papan nga bato nga gibutang didto ni Moises sa Horeb, sa diha nga gihimo ni Jehova ang usa ka tugon uban sa mga anak sa Israel, sa diha nga nanggula sila gikan sa yuta sa Egipto.

10 It came about that when the priests came out of the holy place, the cloud filled the temple of Yahweh.

Ug nahitabo sa diha nga nanggula ang mga sacerdote gikan sa balaang dapit, nga ang balay ni Jehova napuno sa panganod,

11 The priests could not stand to serve because of the cloud, for the glory of Yahweh filled his house.

Mao nga ang mga sacerdote wala makatindog sa pag-alagad tungod sa panganod; kay ang balay ni Jehova napuno sa himaya ni Jehova.

12 Then Solomon said, “Yahweh has said that he would live in thick darkness,

Unya namulong si Salomon: Si Jehova miingon nga siya mopuyo sa mabaga nga kangitngit.

13 But I have built you a lofty residence, a place for you to live in forever.”

Ako sa pagkatinuod nakatukod kanimo ug usa ka balay nga puloy-anan, usa ka dapit alang kanimo nga puloy-anan sa walay katapusan.

14 Then the king turned around and blessed all the assembly of Israel, while all the assembly of Israel was standing.

Ug ang hari milingi, ug nanalangin sa tibook pagkatigum sa Israel: ug ang tibook pagkatigum sa Israel mingtindog.

15 He said, “May Yahweh, the God of Israel, be praised, who spoke to David my father, and has fulfilled it with his own hands, saying,

Ug siya miingon: Bulahan si Jehova, ang Dios sa Israel, nga namulong uban sa iyang baba kang David nga akong amahan nga gituman niya kana pinaagi sa iyang kamot, nga nagaingon:

16 'Since the day that I brought my people Israel out of Egypt, I chose no city out of all the tribes of Israel in which to build a house, in order for my name to be there. However, I chose David to rule over my people Israel.'

Sukad sa adlaw nga gidala ko ang akong katawohan nga Israel gikan sa Egipto, ako wala magpili ug ciudad gikan sa tanang mga banay sa Israel aron sa pagtukod ug usa ka balay, aron ang akong ngalan maadto didto; kondili nga gipili ko si David nga anha sa ibabaw sa akong katawohan nga Israel.

17 Now it was in the heart of David my father to build a house for the name of Yahweh, the God of Israel.

Karon ang pagtukod ug usa ka balay nga ipahinungod sa ngalan ni Jehova, ang Dios sa Israel diha sa kasingkasing ni David nga akong amahan.

18 But Yahweh said to David my father, 'In that it was in your heart to build a house for my name, you did well for it to be in your heart.

Apan si Jehova miingon kang David nga akong amahan: Tungod kay diha sa imong kasingkasing ang pagtukod ug usa ka balay alang sa akong ngalan, maayo ang gihimo mo nga kini diha sa imong kasingkasing:

19 Nevertheless you will not build the house; instead, your son, one who will be born from your loins, will build the house for my name.'

Bisan pa niana ikaw dili magtukod sa balay; apan ang imong anak nga mogula gikan sa imong mga hawak, siya mao ang motukod sa balay alang kanako.

20 Yahweh has carried out the word that he had said, for I have arisen in the place of David my father, and I sit on the throne of Israel, as Yahweh promised. I have built the house for the name of Yahweh, the God of Israel.

Ug gilig-on ni Jehova ang iyang pulong nga iyang gipamulong; kay ako gipatindog ingon nga ilis ni David nga akong amahan, ug magalingkod sa ibabaw sa trono sa Israel, sumala sa gisaad ni Jehova, ug nakatukod sa balay alang sa ngalan ni Jehova, ang Dios sa Israel.

21 I have made a place for the ark there, in which is Yahweh's covenant, which he made with our fathers when he brought them out of the land of Egypt.”

Ug didto gibutang ko ang usa ka dapit alang sa arca, diin anaa ang tugon ni Jehova, nga iyang gihimo sa atong mga amahan sa diha nga sila gidala niya gikan sa yuta sa Egipto.

22 Solomon stood before the altar of Yahweh, before all the assembly of Israel, and spread out his hands toward the heavens.

Ug si Salomon mitindog sa atubangan sa halaran ni Jehova diha sa presencia sa tibook nga pagkatigum sa Israel, ug gibayaw ang iyang mga kamot ngadto sa langit;

23 He said, “Yahweh, God of Israel, there is no God like you in the heavens above or on the earth below, who keeps his covenant faithfulness with your servants who walk before you with all their heart;

Ug siya miingon: Oh Jehova, ang Dios sa Israel, walay Dios nga sama kanimo, sa itaas sa langit, kun sa ilalum sa yuta; nga nagtuman sa tugon ug sa mahigugmaong-kalolot uban sa imong mga ulipon, nga naglakat sa imong atubangan sa bug-os nilang kasingkasing;

24 you who have kept with your servant David my father, what you promised him. Yes, you spoke with your mouth and have fulfilled it with your hand, as it is today.

Nga nagtuman uban sa imong ulipon nga si David nga akong amahan sa imong gisaad kaniya: oo, ikaw namulong pinaagi sa imong baba, ug gituman kini pinaagi sa imong kamot, sumala sa nakita niining adlawa.

25 Now then, Yahweh, God of Israel, carry out what you have promised to your servant David my father, when you said, 'You will not fail to have a man in my sight to sit on the throne of Israel, if only your descendants are careful to walk before me, as you have walked before me.'

Busa karon, Oh Jehova, ang Dios sa Israel, tumana uban sa imong ulipon nga si David nga akong amahan kadtong imong gisaad kaniya, nga nagaingon: Walay makawang kanimo nga usa ka tawo sa akong mga mata aron molingkod sa trono sa Israel, kong ang imong mga anak magabantay lamang sa ilang dalan, sa paglakat sa akong atubangan ingon nga ikaw nagalakaw sa akong atubangan.

26 Now then, God of Israel, let your word be confirmed, which you have spoken to your servant David my father.

Busa karon, oh, Dios sa Israel, ako magahangyo kanimo, himoa ang imong pulong mamatuod, nga imong gipamulong sa ulipon nga si David nga akong amahan.

27 But will God actually live on the earth? Look, the entire universe and heaven itself cannot contain you—how much less can this temple that I have built!

Apan matuod ba gayud nga ang Dios mopuyo dinhi sa yuta? Ania karon, ang langit ug ang langit sa mga langit dili makaigo kanimo; unsa pa ka labing ubos kining balay nga akong natukod.

28 Yet please respect this prayer of your servant and his request, Yahweh my God; listen to the cry and prayer that your servant prays before you today.

Apan ikaw nagatagad sa pag-ampo sa imong alagad, ug sa iyang pagpakilooy, Oh Jehova, ang akong Dios, pamati sa pagsangpit ug sa pag-ampo nga giampo sa imong ulipon sa imong atubangan niining adlawa;

29 May your eyes be open toward this temple night and day, to the place about which you have said, 'My name and my presence will be there'—in order to listen to the prayers that your servant will pray toward this place.

Aron ang imong mga mata mabuka unta nganhi niining balaya sa adlaw ug sa gabii, bisan ngadto sa dapit diin ikaw namulong: Ang akong ngalan adto didto sa pagpamati sa pag-ampo nga pagaampoon sa imong alagad nganhi niining dapita.

30 So listen to the request of your servant and of your people Israel when we pray toward this place. Yes, listen from the place where you live, from the heavens; and when you listen, forgive.

Ug mamati ka sa pagpakilooy sa imong alagad, ug sa imong katawohan sa Israel, sa diha nga sila magaampo nganhi niining dapita; Oo, mamati ka diha sa langit nga imong puloy-anan; ug sa makadungog ikaw, pasayloa.

31 If a man sins against his neighbor and is required to swear an oath, and if he comes and swears an oath before your altar in this house,

Kong ang usa ka tawo makasala batok sa iyang isigkatawo, ug ang usa ka panumpa ibutang kaniya aron siya manumpa, ug siya moanhi ug manumpa sa atubangan sa halaran niining balaya;

32 listen from the heavens and act. Judge your servants, condemning the guilty and bringing what he has done upon his own head. Declare the innocent not guilty and give to him according to his righteousness.

Nan mamati ka diha sa langit, ug buhata, ug hukmi ang imong mga alagad, hukman mo sa silot ang dautan, aron sa pag-uli sa iyang dalan ibabaw sa iyang kaugalingong ulo, ug pakamatarungon ang matarung, aron sa paghatag kaniya pinasikad sa iyang pagkamatarung.

33 When your people Israel are defeated by an enemy because they have sinned against you, if they turn back to you, confess your name, pray, and request forgiveness from you in this temple—

Sa diha nga ang imong katawohang Israel pukanon sa atubangan sa kaaway, tungod kay sila nakasala batok kanimo, kong sila mobalik pag-usab kanimo, ug magasugid sa imong ngalan, ug magaampo, ug magapakilooy kanimo niining balaya:

34 then please listen in the heavens and forgive the sin of your people Israel; bring them back to the land that you gave to their ancestors.

Nan mamati ikaw diha sa langit, ug magpasaylo sa sala sa imong katawohan nga Israel, ug dad-a sila pag-usab ngadto sa yuta nga imong gihatag sa ilang mga amahan.

35 When the skies are shut up and there is no rain because the people have sinned against you—if they pray toward this place, confess your name, and turn from their sin when you have afflicted them—

Sa diha nga ang langit matakpan, ug walay ulan tungod kay sila nakasala batok kanimo, kong sila mag-ampo nganhi niining dapita, ug magasugid sa imong ngalan, ug motalikod gikan sa ilang sala, sa diha nga ikaw magasakit kanila:

36 then listen in heaven and forgive the sin of your servants and of your people Israel, when you teach them the good way in which they should walk. Send rain on your land, which you have given to your people as an inheritance.

Nan mamati ikaw diha sa langit, ug pasayloa ang sala sa imong mga alagad, ug ang sa imong katawohan nga Israel, sa magatudlo ikaw kanila sa maayong dalan diin sila kinahanglan magalakaw, ug padad-i ug ulan ang imong yuta nga imong gihatag sa imong katawohan aron mapanunod.

37 Suppose there is famine in the land, or suppose that there is disease, blight or mildew, locusts or caterpillars; or suppose that an enemy attacks the city gates in their land, or that there is any plague or sickness—

Kong may gutom dinhi sa yuta, kong may kamatay, kong may mga pangagun-ob, kun sakit sa mga tanum, mga dulon kun ulod; kong ang ilang mga kaaway mosulong sa pagpakig-away kanila sa yuta sa ilang mga ciudad: bisan unsa nga hampak, bisan unsa nga sakita nga anaa;

38 and suppose then that prayers and requests are made by a person or by all your people Israel—each knowing the plague in his own heart as he spreads out his hands toward this temple.

Bisan unsa nga pag-ampo kun pakilooy nga pagahimoon sa bisan kinsang tawo, kun sa tibook sa imong katawohan nga Israel, kinsay manghibalo sa tagsatagsa ka tawo sa hampak sa iyang kaugalingong kasingkasing, ug magabayaw sa iyang mga kamot nganhi niining balaya;

39 Then listen from heaven, the place where you live, forgive and act, and reward every person for all he does; you know his heart, because you and you only know the hearts of all human beings.

Nan patalinghugi diha sa langit nga imong puloy-anan, ug magpasaylo, ug magbuhat, ug maghatag sa tagsatagsa ka tawo sumala sa tanan sa iyang mga dalan, kansang kasingkasing imong nahibaloan: (kay ikaw, ikaw lamang ang nahibalo sa mga kasingkasing sa tanang mga anak sa mga tawo);

40 Do this so that they may fear you all the days that they live on the land that you gave to our ancestors.

Aron sila mahadlok kanimo sa tanang mga adlaw nga sila nanagpuyo diha sa yuta nga imong gihatag sa among amahan.

41 In addition, concerning the foreigner who does not belong to your people Israel: When he comes from a distant country because of your name—

Labut pa mahitungod sa lumalangyaw, nga dili sa imong katawohan nga Israel, sa diha nga siya mopahawa sa usa ka balayo nga yuta tungod sa imong ngalan,

42 for they will hear of your great name, your mighty hand, and your raised arm—when he comes and prays toward this temple,

(Kay sila makadungog sa imong dakung ngalan, ug sa imong gamhanang kamot, ug sa imong tinuy-od nga bukton); sa diha nga siya moanhi ug mag-ampo nganhi niining balaya;

43 then please listen from heaven, the place where you live, and do whatever the foreigner asks of you. Do this so that all the peoples on earth may know your name and fear you, as do your own people Israel. Do this so they might know that this house I have built is called by your name.

Mamati ka diha sa langit nga imong puloy-anan, ug buhata sumala sa tanang mga pagtawag sa lumalangyaw kanimo; aron ang tanang mga katawohan sa yuta manghibalo sa imong ngalan, sa pagkahadlok kanimo ingon sa imong katawohang Israel ug nga sila manghibalo nga kining balay nga akong gitukod gitawag sa imong ngalan.

44 Suppose that your people go out to battle against an enemy, by whatever way you may send them, and suppose that they pray to you, Yahweh, toward the city that you have chosen, and toward the house that I have built for your name.

Kong ang imong katawohan mogula sa pagpakiggubat batok sa ilang kaaway, sa unsang paagiha nga paadtoon mo sila, ug sila mag-ampo kang Jehova ngadto sa ciudad nga imong gipili, ug ipaatubang sa balay nga akong gitukod tungod sa imong ngalan;

45 Then listen in the heavens to their prayer and their request, and help their cause.

Nan mamati ka diha sa langit sa ilang pag-ampo ug sa ilang pagpakilooy, ug maglaban ka sa ilang katungod.

46 Suppose that they sin against you, since there is no one who does not sin, and suppose that you are angry with them and deliver them to the enemy, so that the enemy takes them away captive to their land, whether distant or near.

Kong sila makasala batok kanimo (kay walay tawo nga dili makasala), ug ikaw masuko kanila, ug magtugyan kanila ngadto sa kaaway, aron sila dad-on nga binihag ngadto sa yuta sa kaaway halayo kun duol;

47 Then suppose that they realize they are in the land where they have been exiled, and suppose that they repent and seek favor from you from the land of their captors. Suppose that they say, 'We have acted perversely and sinned. We have behaved wickedly.'

Apan kong sila magpalandong diha sa yuta diin sila dad-a nga binihag, ug bumalik pag-usab, ug magpakilooy kanimo diha sa yuta nga nagabihag kanila nga moingon: Kami nakasala ug nagahimo nga masinupakon, kami nagkinabuhi sa pagkadautan;

48 Suppose that they return to you with all their heart and with all their soul in the land of their enemies who captured them, and suppose that they pray to you toward their land, which you gave to their ancestors, and toward the city that you chose, and toward the house that I have built for your name.

Kong sila mobalik diha kanimo uban ang bug-os nilang kasingkasing, ug bug-os nilang kalag, diha sa yuta sa ilang mga kaaway nga nagbihag kanila, ug mag-ampo diha kanimo paatubang sa ilang yuta nga imong gihatag sa ilang mga amahan, ang ciudad nga imong gipili, ug sa balay nga akong gitukod tungod sa imong ngalan:

49 Then from heaven, the place where you live, listen to their prayer and their request for help, and you will make matters right for them.

Unya pamation mo ang ilang pag-ampo ug ang ilang pagpakilooy diha sa langit nga imong puloy-anan, ug labani ang ilang katungod:

50 Forgive your people who have sinned against you, and all their transgressions that they have committed against you, and make them objects of compassion before their conquerors, and cause their conquerors to have compassion on them.

Ug pasayloa ang imong katawohan nga nakasala batok kanimo, ug sa tanan nga ilang paglapas diin sila nakasala batok kanimo; ug hatagi sila ug kalooy sa atubangan niadtong nagbihag kanila aron sila may kalooy kanila.

51 They are your people whom you have chosen, whom you rescued out of Egypt as if from the middle of a furnace where iron is forged.

(Kay sila imong katawohan, ug ang imong panulondon, nga imong gidala gikan sa Egipto gikan sa kinataliwad-an sa hudno nga puthaw);

52 May your eyes be open to the request of your servant and to the requests of your people Israel, to listen to them whenever they cry to you.

Aron ang imong mga mata mabuka alang sa pakilooy sa imong alagad, ug alang sa pagpakilooy sa imong katawohan nga Israel, sa pagpamati kanila kong sila mosangpit kanimo.

53 For you separated them from among all the peoples of the earth to belong to you and receive your promises, just as you explained by Moses your servant, when you brought our fathers out of Egypt, Lord Yahweh.”

Kay gibulag mo sila gikan sa tanang mga katawohan sa yuta, aron maimong panulondon, sumala sa imong gisulti pinaagi kang Moises nga imong alagad, sa gidala mo ang among amahan gikan sa Egipto, Oh Ginoong Jehova.

54 So it was that when Solomon had finished praying all this prayer and request to Yahweh, he arose from before the altar of Yahweh, from kneeling on his knees with his hands spread out toward the heavens.

Ug mao kadto, nga, sa tapus nga si Salomon nagpangamuyo sa tanang pag-ampo ug pakilooy kang Jehova, siya mitindog gikan sa atubangan sa halaran ni Jehova, gikan sa pagluhod sa iyang mga tuhod uban ang iyang mga kamot nga gibayaw ngadto sa langit.

55 He stood and blessed all the assembly of Israel in a loud voice, saying,

Ug siya mitindog, ug gipanalanginan ang tibook katiguman sa Israel sa usa kahataas nga tingog nga nagaingon:

56 “May Yahweh be praised, who has given rest to his people Israel, keeping all his promises. Not one word has failed out of all Yahweh's good promises that he made with Moses his servant.

Bulahan si Jehova nga naghatag ug pahulay sa iyang katawohan nga Israel, sumala sa tanan niyang gisaad: walay nakawang nga usa ka pulong sa tanan sa iyang maayong saad, nga iyang gisaad pinaagi kang Moises nga iyang alagad.

57 May Yahweh our God be with us, as he was with our ancestors. May he never leave us or forsake us,

Mag-uban kanato si Jehova nga atong Dios ingon nga siya nag-uban sa atong mga amahan: ayaw siya pagpabiyaa kanato, ni pagpabulaga kanato;

58 that he may incline our hearts to him, to live in all his ways and keep his commandments and his regulations and his statutes, which he commanded our fathers.

Aron iyang ipakiling ang atong mga kasingkasing ngadto kaniya sa paglakaw sa tanan sa iyang mga dalan, ug sa pagbantay sa iyang kasugoan, ug sa iyang kabalaoran, ug sa iyang mga tulomanon, nga iyang gisugo sa atong mga amahan.

59 Let these words I have spoken, by which I have made request before Yahweh, be near Yahweh our God day and night, so that he may help the cause of his servant and the cause of his people Israel, as every day will require;

Ug hinaut unta nga kining mga pulonga nga ginahimo ko aron sa pagpakilooy sa atubangan ni Jehova, mahiduol kang Jehova nga atong Dios sa adlaw ug gabii, aron iyang labanan ang katungod sa iyang alagad, ug ang katungod sa iyang katawohan nga Israel, sumala sa kinahanglan sa adlaw-adlaw;

60 that all the peoples of the earth may know that Yahweh, he is God, and there is no other God!

Aron ang tanang mga katawohan sa yuta manghibalo nga si Jehova, siya mao ang Dios; wala nay lain.

61 Therefore let your heart be true to Yahweh our God, to walk in his statutes and keep his commandments, as on this day.”

Busa hingpita ang inyong kasingkasing uban kang Jehova nga atong Dios, sa paglakat sa iyang kabalaoran, ug sa pagbantay sa iyang kasugoan, maingon niining adlawa.

62 So the king and all Israel with him offered sacrifices to Yahweh.

Ug ang hari, ug ang tibook Israel uban kaniya, nanaghalad ug halad sa atubangan ni Jehova.

63 Solomon offered a sacrifice of fellowship offerings to Yahweh: twenty-two thousand oxen and 120,000 sheep. So the king and all the people of Israel dedicated the house of Yahweh.

Ug si Salomon naghalad sa mga halad-sa-pakigdait, nga iyang gihalad kang Jehova, kaluhaan ug duha ka libo ka vaca, ug usa ka gatus ug kaluhaan ka libo ka mga carnero. Busa ang hari ug ang tanang mga anak sa Israel nagpahanungod sa balay ni Jehova;

64 The same day the king set apart the middle of the courtyard in front of the temple of Yahweh, for there he offered the burnt offerings, the grain offerings, and the fat of the fellowship offerings, because the bronze altar that was before Yahweh was too small to receive the burnt offering, the grain offerings, and the fat of the fellowship offerings.

Sa maong adlaw gipabalaan sa hari ang taliwala sa patyo nga diha sa atubangan sa balay ni Jehova; kay didto siya naghalad sa halad-nga-sinunog, ug halad-nga-kalan-on, ug ang tambok sa halad-sa-pakigdait tungod kay ang tumbaga nga halaran nga dinha sa atubangan ni Jehova diyutay ra kaayo aron sa pagdawat sa halad-nga-sinunog, ug sa halad-nga-kalan-on, ug sa tambok sa halad-sa-pakigdait.

65 So Solomon held the feast at that time, and all Israel with him, a great assembly, from Lebo Hamath to the brook of Egypt, before Yahweh our God for seven days and also for another seven days, a total of fourteen days.

Busa si Salomon naghimo sa fiesta niadtong panahona, ug ang tibook Israel uban kaniya, sa usa ka dakung katilingban sukad sa ganghaan sa Hamath ngadto sa sapa sa Egipto, sa atubangan ni Jehova nga atong Dios, pito ka adlaw ug pito ka adlaw, bisan napulo ug upat ka adlaw.

66 On the eighth day he sent the people away, and they blessed the king and went to their homes with joyful and glad hearts for all the goodness that Yahweh had shown to David, his servant, and to Israel, his people.

Sa ikawalo ka adlaw iyang gipapauli ang katawohan: ug ilang gibulahan ang hari, ug nangadto sa ilang balong-balong nga puno sa kasadya ug kalipay sa kasingkasing tungod sa tanang kaayo nga gipakita ni Jehova kang David nga iyang alagad, ug sa Israel nga iyang katawohan.