Proverbs 6
1 My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
Hỡi con, nếu con có bảo lãnh cho kẻ lân cận mình, Nếu con giao tay mình vì người ngoại,
2 you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
Thì con đã bị lời miệng mình trói buộc, Mắc phải lời của miệng con.
3 So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
Hỡi con, bởi vì con đã sa vào tay kẻ lân cận con, Hỡi làm điều nầy và giải cứu mình con: Hãy đi hạ mình xuống, nài xin người lân cận con;
4 Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
Chớ để cho hai mắt con ngủ, Hoặc mí mắt con chợp lại;
5 Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
Hãy giải cứu mình khỏi người như con hoàng dương thoát khỏi tay thợ săn, Như con chim thoát khỏi tay kẻ đánh rập.
6 You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
Hỡi kẻ biếng nhác, hãy đi đến loài kiến; Khá xem xét cách ăn ở nó mà học khôn ngoan.
7 They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
Tuy nó không có hoặc quan tướng, Hoặc quan cai đốc, hay là quan trấn,
8 [but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
Thì nó cũng biết sắm sửa lương phạn mình trong lúc mùa hè, Và thâu trữ vật thực nó trong khi mùa gặt.
9 [But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
Hỡi kẻ biếng nhác, ngươi sẽ nằm cho đến chừng nào? Bao giờ ngươi sẽ ngủ thức dậy?
10 You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
Ngủ một chút, chợp mắt một chút, Khoanh tay nằm một chút,
11 and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
Thì sự nghèo khổ của ngươi sẽ đến như kẻ đi rảo, Và sự thiếu thốn của ngươi tới như người cầm binh khí.
12 [I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
Người nào đi đứng có miệng giả dối, Là một kẻ vô loại, một người gian ác;
13 by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
Hắn liếc con mắt, dùng chân mình bày ý, Và lấy ngón tay mình ra dấu;
14 They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
Trong lòng hắn vẫn có sự gian tà; Nó toan mưu ác luôn luôn, Và gieo sự tranh cạnh.
15 But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
Bới cớ ấy, tai họa sẽ xảy đến nó thình lình; Bỗng chúc nó bị bại hoại, không phương thế chữa được.
16 There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
Có sáu điều Đức Giê-hô-va ghét, Và bảy điều Ngài lấy làm gớm ghiếc:
17 People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
Con mắt kiêu ngạo, lưỡi dối trá, Tay làm đổ huyết vô tội
18 people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
Lòng toan những mưu ác, Chân vội vàng chạy đến sự dữ,
19 people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
Kẻ làm chứng gian và nói điều dối, Cùng kẻ gieo sự tranh cạnh trong vòng anh em.
20 My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
Hỡi con, hãy giữ lời răn bảo của cha, Chớ lìa bỏ các phép tắc của mẹ con.
21 Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
Khá ghi tạc nó nơi lòng con luôn luôn, Và đeo nó nơi cổ con.
22 [If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
Khi con đi, các lời đó sẽ dẫn dắt con; Lúc con ngủ, nó gìn giữ con; Và khi con thức dậy, thì nó sẽ trò chuyện với con.
23 These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
Vì điều răn là một cái đèn, luật pháp là ánh sáng, Và sự quở trách khuyên dạy là con đường sự sống,
24 Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
Đặng giữ con khỏi người đàn bà ác nghiệp, Và khỏi lưỡi dua nịnh của dâm phụ.
25 [Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
Lòng con chớ tham muốn sắc nó, Đừng để mình mắc phải mí mắt nó.
26 [Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
Vì tại kỵ nữ có người nông nổi chỉ còn một miếng bánh mà thôi; Người dâm phụ vẫn lừa sẵn linh hồn quí báu.
27 Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
Há có người nào để lửa trong lòng mình, Mà áo người lại chẳng bị cháy sao?
28 Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
Há có ai đi trên than lửa hực, Mà chân mình lại chẳng bị phồng chăng?
29 [No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
Kẻ nào đi tới cùng vợ người lân cận mình cũng vậy; Phàm ai đụng đến nàng ắt chẳng được khỏi bị phạt.
30 We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
Người ta chẳng khinh dị kẻ trộm, Nếu nó ăn cắp đặng phỉ lòng mình khi đói khát;
31 But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
Hễ nó bị bắt, chắc phải thường bồi gấp bảy lần; Nó sẽ nộp hết tài sản của nhà nó.
32 [But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
Kẻ nào phạm tội ngoại tình với người đàn bà, tất vô tâm vô trí: Ai làm như vậy, khiến cho linh hồn mình bị hư mất.
33 [That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
Người ấy sẽ bị thương tích và khinh bỉ, Sự sỉ nhục người sẽ chẳng bôi mất đi;
34 Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
Vì sự ghen ghét là điều giận dữ của người nam, Trong ngày báo thù, người không dung thứ;
35 And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).
Người sẽ chẳng nhận giá đền tội nào hết, Mặc dầu con gia tăng của lễ, người cũng không đặng phỉ ý đâu.
