Proverbs 6
1 My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
Mia filo! se vi garantiis por via proksimulo Kaj donis vian manon por aliulo,
2 you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
Tiam vi enretiĝis per la vortoj de via buŝo, Kaptiĝis per la vortoj de via buŝo.
3 So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
Tiam, mia filo, agu tiel kaj saviĝu, Ĉar vi falis en la mano de via proksimulo: Iru, vigliĝu, kaj petegu vian proksimulon;
4 Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
Ne lasu viajn okulojn dormi Kaj viajn palpebrojn dormeti;
5 Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
Savu vin, kiel gazelo, el la mano, Kaj kiel birdo el la mano de la birdokaptisto.
6 You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
Iru al la formiko, vi maldiligentulo; Rigardu ĝian agadon, kaj saĝiĝu.
7 They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
Kvankam ĝi ne havas estron, Nek kontrolanton, nek reganton,
8 [but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
Ĝi pretigas en la somero sian panon, Ĝi kolektas dum la rikolto sian manĝon.
9 [But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
Ĝis kiam, maldiligentulo, vi kuŝos? Kiam vi leviĝos de via dormo?
10 You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
Iom da dormo, iom da dormeto, Iom da kunmeto de la manoj por kuŝado;
11 and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
Kaj venos via malriĉeco kiel rabisto, Kaj via senhaveco kiel viro armita.
12 [I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
Homo sentaŭga, homo malbonfarema, Iras kun buŝo malica,
13 by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
Donas signojn per la okuloj, aludas per siaj piedoj, Komprenigas per siaj fingroj;
14 They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
Perverseco estas en lia koro, li intencas malbonon; En ĉiu tempo li semas malpacon.
15 But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
Tial subite venos lia pereo; Li estos rompita subite, kaj neniu lin sanigos.
16 There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
Jen estas ses aferoj, kiujn la Eternulo malamas, Kaj sep, kiujn Li abomenegas.
17 People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
Arogantaj okuloj, mensogema lango, Kaj manoj, kiuj verŝas senkulpan sangon,
18 people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
Koro, kiu preparas malbonfarajn intencojn, Piedoj, kiuj rapidas kuri al malbono,
19 people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
Falsa atestanto, kiu elspiras mensogojn; Kaj tiu, kiu semas malpacon inter fratoj.
20 My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
Konservu, mia filo, la ordonon de via patro, Kaj ne forĵetu la instruon de via patrino.
21 Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
Ligu ilin por ĉiam al via koro, Volvu ilin sur vian kolon.
22 [If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
Kiam vi iros, ili gvidos vin; Kiam vi kuŝiĝos, ili vin gardos; Kaj kiam vi vekiĝos, ili parolos kun vi.
23 These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
Ĉar moralordono estas lumingo, kaj instruo estas lumo, Kaj edifaj predikoj estas vojo de vivo,
24 Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
Por gardi vin kontraŭ malbona virino, Kontraŭ glata lango de fremdulino.
25 [Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
Ne deziregu en via koro ŝian belecon, Kaj ne kaptiĝu per ŝiaj palpebroj.
26 [Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
Ĉar la kosto de publikulino estas nur unu pano; Sed fremda edzino forkaptas la grandvaloran animon.
27 Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
Ĉu iu povas teni fajron en sia sino tiel, Ke liaj vestoj ne brulu?
28 Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
Ĉu iu povas marŝi sur ardantaj karboj, Ne bruligante siajn piedojn?
29 [No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
Tiel ankaŭ estas kun tiu, kiu venas al la edzino de sia proksimulo; Neniu, kiu ŝin ektuŝas, restas sen puno.
30 We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
Oni ne faras grandan honton al ŝtelanto, Se li ŝtelas por sin satigi, kiam li malsatas;
31 But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
Kaj kiam oni lin kaptas, li pagas sepoble; La tutan havon de sia domo li fordonas.
32 [But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
Sed kiu adultas kun virino, tiu estas sensaĝa; Tiu, kiu faras tion, pereigas sian animon;
33 [That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
Batojn kaj malhonoron li ricevas, Kaj lia honto ne elviŝiĝas;
34 Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
Ĉar furiozas la ĵaluzo de la edzo; Kaj li ne indulgas en la tempo de la venĝo.
35 And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).
Li rigardas nenian kompenson, Kaj li ne akceptas, se vi volas eĉ multe donaci.
