Proverbs 24
1 Do not envy evil people; do not desire to associate with them,
Ne sekvu malbonajn homojn, Kaj ne deziru esti kun ili;
2 because they are [constantly] thinking about acting violently, and whenever they speak [MTY], they talk about (causing trouble/hurting someone).
Ĉar ilia koro pensas pri perfortaĵo, Kaj ilia buŝo parolas malbonaĵon.
3 People make good houses (OR, families) by doing what is wise, and they make their houses (OR, families) strong by [heeding] good advice.
Per saĝo konstruiĝas domo, Kaj per prudento ĝi fortikiĝas;
4 By using good sense, [they are able to buy] valuable and beautiful things and put them in the rooms of their houses.
Kaj per sciado la ĉambroj pleniĝas Per ĉia havo grandvalora kaj agrabla.
5 Being wise is better than being strong/powerful; those who know [many things can accomplish more] than those who are [very] strong.
Homo saĝa havas forton, Kaj homo prudenta estas potenca.
6 Leaders can fight battles if they have wise advisors, and they win those battles if they have many good advisors.
Kun pripenso faru militon; Kaj venko venas per multe da konsilantoj.
7 Foolish people cannot understand wise sayings/talk; at public meetings they are not [able to] say anything [that is useful].
Tro alta estas la saĝo por malsaĝulo; Ĉe la pordego li ne malfermos sian buŝon.
8 Those who are [always] planning to do evil things will be called troublemakers.
Kiu intencas fari malbonon, Tiun oni nomas maliculo.
9 It is sinful to plan to do foolish things, and people hate those who make fun of [everything that is good].
Malico de malsaĝulo estas peko; Kaj blasfemanto estas abomenaĵo por homo.
10 If you [act as though] you are helpless when you have troubles, you are [truly very] weak.
Se vi montriĝis malforta en tago de mizero, Via forto estas ja malgranda.
11 [If it is unjustly decided] that someone must be executed, [try hard to] rescue them [DOU].
Savu tiujn, kiujn oni prenis por mortigi, Kaj ne fortiriĝu de tiuj, kiuj estas kondamnitaj al morto.
12 If you say, “I did not know anything about it, [so (it is not my concern/I did not try to help him)],” remember that God knows what we have done, and he knows what we were thinking [IDM, RHQ], and he will certainly [RHQ] repay us as we deserve for what we have done or for not doing what we should have done.
Se vi diras: Ni tion ne sciis, La esploranto de koroj ja komprenas, Kaj la gardanto de via animo ja scias, Kaj Li redonas al homo laŭ liaj faroj.
13 My child/son, eat honey, because it is good [for you]; the honey that drips from honeycombs tastes [very] sweet.
Manĝu, mia filo, mielon, ĉar ĝi estas bona; Kaj la mieltavolo estas dolĉa por via gorĝo;
14 Similarly, being wise is good for your soul; if you become wise, you will be [happy in] the future, and [God] will certainly [do for you what you are] confidently expecting him to do [LIT].
Tia estas por via animo la sciado de saĝo, se vi ĝin trovis, Kaj ekzistas estonteco, kaj via espero ne pereos.
15 Do not be like wicked people who [hide and] wait to break into the houses of righteous/good [people] and rob/steal things.
Ne insidu, ho malvirtulo, kontraŭ la domo de virtulo; Ne ataku lian ripozejon;
16 [Even if] good people fall down seven/many times, they [always] stand/get up again, but when a disaster happens to wicked [people], it ruins/destroys them.
Ĉar sep fojojn virtulo falos, kaj tamen leviĝos; Sed malvirtuloj implikiĝas en la malfeliĉo.
17 Do not be happy when something bad happens to one of your enemies; do not rejoice when he stumbles and falls,
Kiam falas via malamiko, ne ĝoju, Kaj ĉe lia malfeliĉo via koro ne plezuriĝu;
18 because Yahweh will know what you are thinking, and he will not like it, and [as a result] he will not punish that enemy of yours.
Ĉar eble la Eternulo vidos, kaj tio ne plaĉos al Li, Kaj Li returnos de li Sian koleron.
19 Do not become angry/upset about those who do what is evil, and do not [SYN] envy them,
Ne koleru kontraŭ malbonfarantoj, Kaj ne enviu la malvirtulojn;
20 because [nothing good] will happen to wicked people; they are [like] a lamp that will soon be extinguished [MET].
Ĉar la malbonulo ne havos estontecon; La lumilo de malvirtuloj estingiĝos.
21 My child/son, revere Yahweh and [also] honor the king, and do not associate with people who want to rebel against either of them,
Timu, mia filo, la Eternulon kaj la reĝon; Kun ribeluloj ne komunikiĝu.
22 because those people will suddenly experience disasters; and no one knows [RHQ] what great disasters that God or the king can cause to happen to them.
Ĉar subite venos ilia pereo; Kaj kiu scias, kiam venos la puno de ambaŭ?
23 Here are more things that wise [people] have said: It is wrong for judges to decide matters unfairly [IDM].
Ankaŭ ĉi tio estas vortoj de saĝuloj: Konsideri personojn ĉe juĝado estas ne bone.
24 If they say to people who are guilty, “You (are innocent/have not done something that is wrong),” [even] people in other nations will curse and despise them,
Kiu diras al malvirtulo: Vi estas virtulo, Tiun malbenos popoloj, tiun malamos gentoj.
25 but if judges say that guilty people must be punished, things will go well for those judges, and (they will receive blessings/God will bless them).
Sed kiuj faras riproĉojn, tiuj plaĉas, Kaj sur ilin venos bona beno.
26 Those who answer others honestly show that they are truly their friends [IDM].
Kiu respondas ĝustajn vortojn, Tiu kisas per la lipoj.
27 First, do the work [that needs to be done] outside [your house], and prepare your fields, [and then plant things], and after you finish doing that, build your house.
Plenumu vian laboron ekstere, Pretigu ĉion sur via kampo; Kaj poste aranĝu vian domon.
28 [In the courtroom] do not testify against someone when you have no reason to do that, and do not [try to] deceive [people] by what you say [MTY].
Ne atestu sen kaŭzo kontraŭ via proksimulo; Ĉu vi trompus per via buŝo?
29 Do not say, “I will do to him what he did to me; I will pay him back for [the bad things that] he did to me.”
Ne diru: Kiel li agis kontraŭ mi, tiel mi agos kontraŭ li; Mi redonos al la homo laŭ lia faro.
30 One day I walked by the vineyards of a lazy man, a man who did not have good sense.
Mi pasis tra kampo de homo maldiligenta Kaj tra vinberĝardeno de sensaĝulo;
31 I was surprised to see that the fields were full of all kinds of thorny bushes, and the stone wall [around the garden] had (collapsed/fallen down).
Kaj jen ĉie elkreskis urtiko, Ĉio estas kovrita de dornoj, Kaj la ŝtona muro estas detruita.
32 When I saw that, I thought about it, and I learned this:
Kaj kiam mi vidis, mi prenis ĝin en mian koron, Mi rigardis, kaj ricevis instruon:
33 [If you spend a lot of time] sleeping and napping and folding your hands while you rest,
Iom da dormo, iom da dormeto, Iom da kunmeto de la manoj por kuŝado;
34 [soon] you will become poor; [it will be as though] [PRS, SIM] a bandit who had a weapon in his hand [attacked you and stole all that you had].
Kaj venos via malriĉeco kiel rabisto, Kaj via senhaveco kiel viro armita.
