Proverbs 23
1 When you sit down to eat a meal with a (government official/king), think carefully about what (OR, who) is in front of you.
Kiam vi sidiĝos, por manĝi kun reganto, Rigardu bone, kio estas antaŭ vi;
2 [Even] if you (have a big appetite/want to eat a lot of food), restrain yourself.
Kaj vi metu tranĉilon al via gorĝo, Se vi estas avidulo.
3 Do not want to eat [a lot of] his fine food, because he may be trying to trick you.
Ne deziru liajn bongustajn manĝojn; Ĉar ĝi estas trompa pano.
4 Do not [cause yourself to become very tired by] working very hard to become rich; be wise and stop doing that,
Ne penu riĉiĝi; Forlasu vian pripensadon.
5 because as soon as you look [MTY] at [all the money that you have acquired], it will be gone; it will [disappear as if it] suddenly grew wings [SIM] and flew up into the sky like an eagle.
Ĉu vi direktos viajn okulojn al ĝi? ĝi jam ne ekzistos; Ĉar riĉeco faras al si flugilojn kiel aglo, kaj forflugas al la ĉielo.
6 [If] someone who is stingy [invites you to a meal], do not eat [a lot of] his fine food,
Ne manĝu panon de malbondeziranto, Kaj ne deziru liajn bongustajn manĝojn.
7 because he will be thinking about how much [the food cost that you are eating]. He [will] say to you, “Eat and drink all that you want!”, but that is not what he [will] really be thinking.
Ĉar kiaj estas la pensoj en lia animo, tia li ankaŭ estas: Manĝu kaj trinku, li diros al vi, Sed lia koro ne estas kun vi.
8 [When you realize what he is really thinking, it will cause you to want to] vomit what you have eaten; and your kind words [telling him that you are enjoying the meal] will be wasted.
La pecon, kiun vi manĝis, vi elvomos; Kaj vane vi perdis viajn agrablajn vortojn.
9 (Do not [waste time by]/It is useless) talking to foolish people; they will [only] despise the wise things that you say.
En la orelojn de malsaĝulo ne parolu; Ĉar li malŝatos la saĝecon de viaj vortoj.
10 Do not [steal someone’s property by] removing a boundary marker that has been there for a long time, and do not take for yourself the land that belongs to orphans,
Ne forŝovu la antikvajn limojn, Kaj sur la kampon de orfoj ne iru.
11 because Yahweh is strong, and he is [like] a relative that has the responsibility to defend them, he will [stand up in court and] argue for them and against you.
Ĉar ilia Liberiganto estas forta; Li defendos ilian aferon kontraŭ vi.
12 Pay attention to what [your teachers] teach you, and try to learn from the wise things that they say.
Elmetu vian koron al instruo Kaj viajn orelojn al paroloj de prudento.
13 Do not refuse to discipline your children; if you punish/spank them, it will not cause them to die,
Ne malvolu puni knabon: Se vi batos lin per kano, li ne mortos.
Vi batos lin per kano, Kaj lian animon vi savos de Ŝeol. (Sheol h7585)
15 My son/child, if you [SYN] become wise, I [SYN] will be very happy.
Mia filo, se via koro estos saĝa, Tiam ĝojos ankaŭ mia koro.
16 I [SYN] will rejoice when I hear you [SYN] say what is right/wise.
Kaj mia internaĵo ĝojos, Kiam viaj lipoj parolos ĝustaĵon.
17 Do not envy sinful people; instead, revere Yahweh all of your life.
Via koro sin tiru ne al pekuloj, Sed al timo antaŭ la Eternulo ĉiutage.
18 [If you do that], you will be happy in the future, and [God] will certainly [do for you what you are] confidently expecting him to do.
Ĉar ekzistas estonteco, Kaj via espero ne perdiĝos.
19 My son/child, listen carefully to me and become wise, and think about (all that you do/your behavior).
Aŭskultu vi, mia filo, kaj estu saĝa, Kaj direktu vian koron al la ĝusta vojo.
20 Do not associate with those who drink a lot of (wine/strong drink) or with those who (are gluttons/eat more than they should),
Ne estu inter la drinkantoj de vino, Inter tiuj, kiuj manĝas tro da viando;
21 because drunkards and gluttons will become poor; and if all that you do is eat and sleep, you will [soon] (be wearing rags/not have any money to buy clothes).
Ĉar drinkemulo kaj manĝegemulo malriĉiĝos, Kaj dormemulo havos sur si ĉifonaĵojn.
22 Pay attention to what your father tells you, and (do not neglect/take care of) [LIT] your mother when she is old.
Aŭskultu vian patron, kiu vin naskigis, Kaj ne malŝatu vian patrinon, kiam ŝi maljuniĝos.
23 Try to know/learn what is wise, and get good instruction and understanding; and do not throw those things away.
Veron aĉetu, kaj ne vendu saĝon Kaj instruon kaj prudenton.
24 Righteous [children] will cause their parents to be very happy; those whose children are wise are proud of them.
Grandan ĝojon havas patro de virtulo, Kaj naskinto de saĝulo ĝojos pro li.
25 [Do what will] cause your father to be glad and enable your mother [also] to be happy.
Via patro kaj via patrino ĝojos, Kaj via naskintino triumfos.
26 My son, heed what I say to you, and allow what I do to be an example for you.
Donu, mia filo, vian koron al mi, Kaj al viaj okuloj plaĉu miaj vojoj.
27 Prostitutes and immoral women [DOU] are [like] [MET] a deep pit or a well [that you may fall into].
Ĉar malĉastulino estas profunda foso, Kaj fremda edzino estas malvasta puto.
28 They wait [for you] like robbers [SIM], and they cause many men to (be unfaithful to/have sex with women who are not) their wives.
Ŝi embuskas kiel rabisto, Kaj kolektas ĉirkaŭ si perfidulojn.
29 I will tell you [RHQ] what kind of people are always miserable and sad. I will tell you [RHQ] which people are always causing arguments/quarrels and who are always complaining. I will tell you [RHQ] who are injured in fights and whose eyes are always red/bloodshot.
Ĉe kiu estas ploro? ĉe kiu estas ĝemoj? ĉe kiu estas malpaco? Ĉe kiu estas plendoj? ĉe kiu estas senkaŭzaj batoj? Ĉe kiu estas malklaraj okuloj?
30 [It is] those who drink a lot of wine, who try drinking other kinds of strong drinks.
Ĉe tiuj, kiuj sidas malfrue ĉe vino, Ĉe tiuj, kiuj venas, por gustumi aroman trinkaĵon.
31 Do not look with pleasure at red wine that looks nice, and which sparkles when it is [poured out] into cups, and which tastes good as you drink it,
Ne rigardu la vinon, kiel ruĝa ĝi estas, Kiel ĝi brilas en la pokalo, kiel glate ĝi eniras:
32 because the next morning [you will feel like] you have been bitten by a poisonous snake [DOU].
En la fino ĝi mordas kiel serpento Kaj pikas kiel vipuro.
33 You [SYN] will [think that you are] seeing strange/weird things, and you [SYN] will not be able to think clearly or speak clearly.
Viaj okuloj vidos fremdaĵojn, Kaj via koro parolos malĝustaĵojn.
34 You will think you are in a ship that is tossing on the sea; you be like [SIM] someone who is trying to sleep when the ship is rolling from one side to the other.
Kaj vi estos kiel dormanto meze de la maro, Kaj kiel dormanto sur la supro de masto.
35 You will say, “[I think that] someone struck me, but he did not hurt me; he hit me, but I did not feel it. When will I (wake up/feel normal again) in order that I can drink some more wine?”
Ili batis min, sed ĝi min ne doloris; Ili frapis min, sed mi ne sentis; Kiam mi vekiĝos, mi denove tion serĉos.
