Proverbs 15
1 When people are angry with you, reply to them gently, and it will calm them; but if you reply harshly to them, it causes them to become more angry.
| مۇلايىم جاۋاب غەزەپنى باسار؛ قوپال سۆز ئاچچىقنى قوزغار. |
2 When wise [people] speak [MTY], it causes those who hear what they say to want to know more; foolish people continually say [MTY] what is foolish.
| ئاقىلانىلەرنىڭ تىلى بىلىمنى جارى قىلار؛ ئەخمەقنىڭ ئاغزى قۇرۇق گەپ تۆكەر. |
3 Yahweh sees [MTY] [what is happening] everywhere; he observes what bad [people do] as well as what good [people do].
| پەرۋەردىگارنىڭ كۆزى ھەر يەردە يۈرەر؛ ياخشى-يامانلارنى كۆرۈپ تۇرار. |
4 Those who speak [MTY] kindly to people are [like] [MET] trees [whose fruit gives] life; speaking what is false causes people to (despair/feel very discouraged).
| شىپا يەتكۈزگۈچى تىل خۇددى بىر «ھاياتلىق دەرىخى»دۇر؛ تىلى ئەگرىلىك كىشىنىڭ روھىنى سۇندۇرار. |
5 Foolish children despise their parents when their parents correct/discipline them; wise children accept it.
| ئەخمەق ئاتىسىنىڭ تەربىيىسىگە پىسەنت قىلماس؛ لېكىن ئاتىسىنىڭ تەنبىھىگە قۇلاق سالغان زېرەك بولار. |
6 There are many valuable things in the houses of righteous [people]; the wealth of wicked [people] causes them to have troubles/difficulties.
| ھەققانىينىڭ ئۆيىدە گۆھەرلەر كۆپتۇر؛ بىراق ياماننىڭ تاپاۋىتى ئۆزىگە ئاۋارىچىلىك تاپار. |
7 What wise [people] teach [MTY] causes others to know much more, [but] foolish people cannot teach others what is useful.
| دانانىڭ لەۋلىرى بىلىم تارقىتار؛ ئەخمەقنىڭ كۆڭلىدىن ھېچ بىلىم چىقماس. |
8 Yahweh detests the sacrifices that are offered by wicked [people]; what delights/pleases him very much are the prayers of righteous/good [people].
| يامانلارنىڭ قۇربانلىقى پەرۋەردىگارغا يىرگىنچلىكتۇر؛ دۇرۇسلارنىڭ دۇئاسى ئۇنىڭ خۇرسەنلىكىدۇر. |
9 Yahweh hates/detests the behavior of wicked [people], but he loves those who always do what is righteous/just/fair.
| يامانلارنىڭ يولى پەرۋەردىگارغا يىرگىنچلىكتۇر؛ لېكىن ھەققانىيەتنى ئىنتىلىپ ئىزدىگۈچىنى ئۇ ياخشى كۆرەر. |
10 Those who do what is wrong will be severely punished; those who do not want to be corrected will die.
| توغرا يولدىن چىققانلار ئازابلىق تەربىيىنى كۆرەر؛ تەنبىھگە ئۆچ بولغۇچى ئۆلەر. |
11 Yahweh knows [what is happening in] the place where dead people [DOU] are, so he certainly knows [RHQ] what people are thinking. (Sheol h7585)
| تەھتىسارا ۋە ھالاكەت پەرۋەردىگارنىڭ كۆز ئالدىدا ئوچۇق تۇرغان يەردە، ئىنسان كۆڭلىدىكى ئوي-پىكىرنى قانداقمۇ ئۇنىڭدىن يوشۇرالىسۇن؟! (Sheol h7585) |
12 Some people do not want to be corrected; they never go to wise [people to seek good advice from them].
| ھاكاۋۇر تەنبىھ بەرگۈچىنى ياقتۇرماس؛ ئۇ ئاقىلانىلەردىن نەسىھەت ئېلىشقا بارماس. |
13 When people are happy, they have smiles on their faces; but when they are sad, [by looking at their faces we can see that] they are sad.
| كۆڭۈل شاد بولسا، خۇش چىراي بولار؛ دەرد-ئەلەم تارتسا، روھى سۇنار. |
14 Those who have good sense want to learn more; foolish people [MTY] are very satisfied with being foolish/ignorant.
| يورۇتۇلغان كۆڭۈل بىلىمنى ئىزدەر؛ ئەقىلسىزنىڭ ئاغزى نادانلىقنى ئوزۇق قىلار. |
15 Those who are oppressed constantly have difficulties, but those who (OR, if they) are happy, [it is as though] [MET] they are having a big feast every day.
| ئېزىلگەنلەرنىڭ ھەممە كۈنلىرى تەستە ئۆتەر؛ بىراق شاد كۆڭۈل ھەركۈنىنى ھېيتتەك ئۆتكۈزەر. |
16 Being poor and revering Yahweh is better than being rich and having a lot of troubles.
| زور بايلىق بىلەن بىئاراملىق تاپقاندىن، ئازغا شۈكۈر قىلىپ، پەرۋەردىگاردىن ئەيمەنگەن ئەۋزەل. |
17 Eating meals with [people whom you] love and having only vegetables to eat is better than eating with [people who] hate [each other and] having lots of good meat [to eat].
| نەپرەت ئىچىدە يېگەن بورداق گۆشتە قىلىنغان كاتتا زىياپەتتىن، مېھىر-مۇھەببەت ئىچىدە يېگەن كۆكتات ئەۋزەل. |
18 Those who quickly become angry cause arguments/quarreling, but those who do not quickly become angry cause people to act peacefully.
| تېرىككەك كىشى جېدەل چىقىرار؛ ئېغىر-بېسىق تالاش-تارتىشلارنى تىنچلاندۇرار. |
19 Lazy people constantly [have difficulties] [MET]; [it is as though they are] walking through thorns; but those who are honest and hard-working [will have few difficulties; it is as though they are walking] on a level highway [MET].
| ھۇرۇننىڭ يولى تىكەنلىك قاشادۇر، دۇرۇس ئادەمنىڭ يولى كۆتۈرۈلگەن يولدەك داغدامدۇر. |
20 Children who are wise cause their parents to be happy; it is foolish children who despise their parents.
| دانا ئوغۇل ئاتىسىنى شاد قىلار؛ ئەقىلسىز ئادەم ئانىسىنى كەمسىتەر. |
21 Foolish people are happy to [continually] act foolishly; those who have good sense do what is right.
| ئەقلى يوق كىشى ئەخمەقلىقى بىلەن خۇشتۇر؛ يورۇتۇلغان كىشى يولىنى توغرىلاپ ماڭار. |
22 If there is no one to give us good advice, we will not accomplish what we are planning to do; but when we have many [good] advisors, we will succeed.
| مەسلىھەتسىز ئىش قىلغاندا نىشانلار ئەمەلگە ئاشماس؛ مەسلىھەتچى كۆپ بولغاندا مۇددىئالار ئەمەلگە ئاشۇرۇلار. |
23 People rejoice when they are able to reply well to what others have asked them; [truly], it is very delightful to be able to say the right thing at the right time.
| كىشىگە جايىدا بەرگەن جاۋابىدىن خۇش بولار، دەل ۋاقتىدا قىلغان سۆز نەقەدەر ياخشىدۇر! |
24 Wise people walk on a road that leads up to a long life; they do not walk on a road that leads down to the place where dead people are. (Sheol h7585)
| ھاياتلىق يولى ئەقىللىق كىشىنى يۇقىرىغا باشلايدۇكى، ئۇنى چوڭقۇر تەھتىسارادىن قۇتقۇزار. (Sheol h7585) |
25 Yahweh tears down the houses of proud [people], but he protects the property of widows.
| پەرۋەردىگار تەكەببۇرنىڭ ئۆيىنى يۇلۇۋېتەر؛ بىراق ئۇ تۇل خوتۇنلارغا پاسىللارنى تۇرغۇزار. |
26 Yahweh detests what wicked [people] are thinking [about doing]; [but] when people say what is kind, he considers those words to be pure.
| يامانلارنىڭ ئوي-پىكرى پەرۋەردىگارغا يىرگىنچلىكتۇر؛ بىراق ساپ دىلنىڭ سۆزلىرى سۆيۈملۈكتۇر. |
27 Those who try hard to get money by acting dishonestly cause trouble for their family; those who refuse to accept bribes will live [for a long time].
| ئاچ كۆز كىشى ئۆز ئائىلىسىگە ئاۋارىچىلىك كەلتۈرەر؛ پارا ئېلىشقا نەپرەتلەنگەن كىشى كۈن كۆرەر. |
28 Righteous/Good [people] think carefully before they answer [what others ask them]; wicked [people] very quickly say what is evil.
| ھەققانىي ئادەم قانداق جاۋاب بېرىشتە قايتا-قايتا ئويلىنار؛ يامان ئادەمنىڭ ئاغزىدىن شۇملۇق تۆكۈلەر. |
29 Yahweh does not listen [MTY] to what wicked [people request him to do]; he listens to righteous [people] when they pray.
| پەرۋەردىگار يامان ئادەمدىن يىراقتۇر؛ بىراق ئۇ ھەققانىينىڭ دۇئاسىنى ئاڭلار. |
30 If people have a smile on their faces, it makes them/others happy, and [when people hear] good news, it refreshes their spirits [MTY].
| خۇش كۆزلەر كۆڭۈلنى شادلاندۇرار؛ خۇش خەۋەر ئۇستىخانلارغا گۆش-ماي قوندۇرار. |
31 If people pay attention when [people] correct/warn them, they will become wise.
| ھاياتلىققا ئېلىپ بارىدىغان تەنبىھكە قۇلاق سالغان كىشى دانالارنىڭ قاتارىدىن ئورۇن ئالار. |
32 If people refuse to listen [when others try] to correct them, they are despising/hurting themselves; those who (pay attention/heed) when [others] warn them (become wiser/acquire good sense).
| تەربىيەنى رەت قىلغان ئۆز جېنىنى خار قىلار؛ تەنبىھگە قۇلاق سالغان يورۇتۇلار. |
33 If you revere Yahweh, you will learn how to become wise, but [only] after you become humble will [people] honor you.
| پەرۋەردىگاردىن قورقۇش ئادەمگە دانالىق ئۆگىتەر؛ ئاۋۋال كەمتەرلىك بولسا، ئاندىن شۆھرەت كېلەر. |
