Proverbs 15
1 When people are angry with you, reply to them gently, and it will calm them; but if you reply harshly to them, it causes them to become more angry.
Milda respondo kvietigas koleron; Sed malmola vorto ekscitas koleron.
2 When wise [people] speak [MTY], it causes those who hear what they say to want to know more; foolish people continually say [MTY] what is foolish.
La lango de saĝuloj bonigas la instruon; Sed la buŝo de malsaĝuloj elparolas sensencaĵon.
3 Yahweh sees [MTY] [what is happening] everywhere; he observes what bad [people do] as well as what good [people do].
Sur ĉiu loko estas la okuloj de la Eternulo; Ili vidas la malbonulojn kaj bonulojn.
4 Those who speak [MTY] kindly to people are [like] [MET] trees [whose fruit gives] life; speaking what is false causes people to (despair/feel very discouraged).
Milda lango estas arbo de vivo; Sed malbonparola rompas la spiriton.
5 Foolish children despise their parents when their parents correct/discipline them; wise children accept it.
Malsaĝulo malŝatas la instruon de sia patro; Sed kiu plenumas la admonon, tiu estas prudenta.
6 There are many valuable things in the houses of righteous [people]; the wealth of wicked [people] causes them to have troubles/difficulties.
En la domo de virtulo estas multe da trezoroj; Sed en la profito de malvirtulo estas pereo.
7 What wise [people] teach [MTY] causes others to know much more, [but] foolish people cannot teach others what is useful.
La buŝo de saĝuloj semas instruon; Sed la koro de malsaĝuloj ne estas tia.
8 Yahweh detests the sacrifices that are offered by wicked [people]; what delights/pleases him very much are the prayers of righteous/good [people].
Oferdono de malvirtuloj estas abomenaĵo por la Eternulo; Sed la preĝo de virtuloj al Li plaĉas.
9 Yahweh hates/detests the behavior of wicked [people], but he loves those who always do what is righteous/just/fair.
Abomenaĵo por la Eternulo estas la vojo de malvirtulo; Sed kiu celas virton, tiun Li amas.
10 Those who do what is wrong will be severely punished; those who do not want to be corrected will die.
Malbona puno atendas tiun, kiu forlasas la vojon; Kaj la malamanto de admono mortos.
11 Yahweh knows [what is happening in] the place where dead people [DOU] are, so he certainly knows [RHQ] what people are thinking. (Sheol h7585)
Ŝeol kaj la abismo estas antaŭ la Eternulo: Tiom pli la koroj de la homidoj. (Sheol h7585)
12 Some people do not want to be corrected; they never go to wise [people to seek good advice from them].
Mokanto ne amas tiun, kiu lin admonas; Al saĝuloj li ne iras.
13 When people are happy, they have smiles on their faces; but when they are sad, [by looking at their faces we can see that] they are sad.
Ĝoja koro faras la vizaĝon ĝoja; Sed ĉe ĉagreno de la koro la spirito estas malgaja.
14 Those who have good sense want to learn more; foolish people [MTY] are very satisfied with being foolish/ignorant.
La koro de saĝulo serĉas instruon; Sed la buŝo de malsaĝuloj nutras sin per malsaĝeco.
15 Those who are oppressed constantly have difficulties, but those who (OR, if they) are happy, [it is as though] [MET] they are having a big feast every day.
Ĉiuj tagoj de malfeliĉulo estas malbonaj; Sed kontenta koro estas festenado.
16 Being poor and revering Yahweh is better than being rich and having a lot of troubles.
Pli bona estas malmulto kun timo antaŭ la Eternulo, Ol granda trezoro kun maltrankvileco ĉe ĝi.
17 Eating meals with [people whom you] love and having only vegetables to eat is better than eating with [people who] hate [each other and] having lots of good meat [to eat].
Pli bona estas manĝo el verdaĵo, sed kun amo, Ol grasa bovo, sed kun malamo.
18 Those who quickly become angry cause arguments/quarreling, but those who do not quickly become angry cause people to act peacefully.
Kolerema homo kaŭzas malpacon; Kaj pacienculo kvietigas disputon.
19 Lazy people constantly [have difficulties] [MET]; [it is as though they are] walking through thorns; but those who are honest and hard-working [will have few difficulties; it is as though they are walking] on a level highway [MET].
La vojo de maldiligentulo estas kiel dornarbeto; Sed la vojo de virtuloj estas ebenigita.
20 Children who are wise cause their parents to be happy; it is foolish children who despise their parents.
Saĝa filo ĝojigas la patron; Sed homo malsaĝa estas malhonoro por sia patrino.
21 Foolish people are happy to [continually] act foolishly; those who have good sense do what is right.
Malsaĝeco estas ĝojo por malsaĝulo; Sed homo prudenta iras ĝustan vojon.
22 If there is no one to give us good advice, we will not accomplish what we are planning to do; but when we have many [good] advisors, we will succeed.
Kie ne estas konsilo, tie la entreprenoj neniiĝas; Sed ĉe multe da konsilantoj ili restas fortikaj.
23 People rejoice when they are able to reply well to what others have asked them; [truly], it is very delightful to be able to say the right thing at the right time.
Plezuro por homo estas en la respondo de lia buŝo; Kaj kiel bona estas vorto en la ĝusta tempo!
24 Wise people walk on a road that leads up to a long life; they do not walk on a road that leads down to the place where dead people are. (Sheol h7585)
La vojo de la vivo por saĝulo iras supren, Por ke li evitu Ŝeolon malsupre. (Sheol h7585)
25 Yahweh tears down the houses of proud [people], but he protects the property of widows.
La domon de fieruloj la Eternulo ruinigas; Sed Li gardas la limojn de vidvino.
26 Yahweh detests what wicked [people] are thinking [about doing]; [but] when people say what is kind, he considers those words to be pure.
Abomenaĵo por la Eternulo estas la intencoj de malnoblulo; Sed agrablaj estas la paroloj de puruloj.
27 Those who try hard to get money by acting dishonestly cause trouble for their family; those who refuse to accept bribes will live [for a long time].
Profitemulo malĝojigas sian domon; Sed kiu malamas donacojn, tiu vivos.
28 Righteous/Good [people] think carefully before they answer [what others ask them]; wicked [people] very quickly say what is evil.
La koro de virtulo pripensas respondon; Sed la buŝo de malvirtuloj elfluigas malbonon.
29 Yahweh does not listen [MTY] to what wicked [people request him to do]; he listens to righteous [people] when they pray.
La Eternulo estas malproksima de la malvirtuloj; Sed la preĝon de la virtuloj Li aŭskultas.
30 If people have a smile on their faces, it makes them/others happy, and [when people hear] good news, it refreshes their spirits [MTY].
Luma okulo ĝojigas la koron; Bona sciigo fortikigas la ostojn.
31 If people pay attention when [people] correct/warn them, they will become wise.
Orelo, kiu aŭskultas la instruon de la vivo, Loĝos inter saĝuloj.
32 If people refuse to listen [when others try] to correct them, they are despising/hurting themselves; those who (pay attention/heed) when [others] warn them (become wiser/acquire good sense).
Kiu forpuŝas admonon, tiu malestimas sian animon; Sed kiu aŭskultas instruon, tiu akiras saĝon.
33 If you revere Yahweh, you will learn how to become wise, but [only] after you become humble will [people] honor you.
La timo antaŭ la Eternulo instruas saĝon, Kaj humileco troviĝas antaŭ honoro.
