Exodus 22
1 Yahweh also said, “If someone steals a bull or a sheep, and then slaughters it [to sell it or to sacrifice it] or sells its [meat to someone else], he must pay five bulls for the bull [that he stole], and [he must pay] four sheep for the sheep [that he stole].
«Եթէ մէկը արջառ կամ ոչխար գողանայ, մորթի կամ վաճառի այն, ապա մէկ արջառի փոխարէն հինգ արջառ թող հատուցի, իսկ մէկ ոչխարի փոխարէն՝ չորս ոչխար:
2 If a thief is caught while he is breaking into someone else’s house [at night], if [the one who catches him] kills the thief, he is not guilty of murdering him.
Եթէ գողին մահացու հարուած հասցնեն տան պատին անցք բացելիս, թող դա սպանութիւն չդիտուի:
3 But if that happens during the daytime, [the one who killed the thief] is guilty of murdering him. The thief must pay for what he stole. If he has no [animals with which to pay for the one that he stole], he must be sold to [become someone’s else’s slave and the money must be used] to pay for what he stole.
Իսկ եթէ դէպքը արեւածագից յետոյ կատարուի, սպանողը մահապարտ կը դիտուի եւ մահուան կ՚ենթարկուի: Եթէ գողը հատուցելու ոչինչ չունի, ապա ինքը թող վաճառուի, որպէսզի հատուցի իր գողացածի փոխարէն:
4 If the thief still has the animal when he is caught, whether it is a bull or a donkey or a sheep, and it is still alive, the thief must give back [the stolen animal as well as giving] two [additional] animals for each one that he stole.
Իսկ եթէ նա բռնուի, եւ գողօնը՝ արջառ, էշ եւ ոչխար, գտնուի իր մօտ, ապա նա կրկնակին թող հատուցի:
5 If someone allows his animals to (graze/eat the grass) in his field or in his vineyard, and if they stray away and eat the crops in another person’s field, the owner of the animals must pay [the owner of those crops] by giving him the best crops from his own field or vineyard.
Եթէ մէկն իր անասունն արածեցնելիս թոյլ է տալիս, որ անասունն արածի ուրիշի հանդում, ապա իր հանդից թող հատուցի ըստ փչացրած բերքի չափի: Իսկ եթէ հանդը փչացրել է ամբողջութեամբ, ապա թող հատուցի իր հանդի ու իր այգու ընտիր հատուածով:
6 Suppose someone starts a fire in his own field, and the fire spreads through the grass and starts burning in someone else’s field, and the fire burns grain that is growing or grain that is already [cut and] stacked. Then the person who started the fire must pay completely for the damage.
Եթէ մէկը իր հանդի փշերը վառելու համար կրակ անի, եւ նրա վառած կրակը տարածուի ու այրի մէկ ուրիշի կալը կամ ցորենի շեղջը կամ հանդը, ապա վնասը թող հատուցի նա, ով հրդեհի համար մեղաւոր է:
7 Suppose someone gives to another person some money or other valuable goods and asks him to guard them [in his house for a while]. If those things are stolen from that person’s house, if the thief is caught, he must pay back twice [as much as he stole].
Եթէ մէկը մի մարդու արծաթ կամ որեւէ այլ իր տայ պահելու, եւ այն գողացուի այդ մարդու տնից, եթէ գողը գտնուի, թող կրկնակին հատուցի,
8 But if the thief is not caught, the owner of the house [from which the things were stolen] must stand before the judges, so that the judges can determine whether [the owner of the house] was the one who took the other man’s goods [and sold them to someone else].
իսկ եթէ գողը չգտնուի, ապա տան տէրը թող Աստծու առաջ երդուի, որ ինքն ամենեւին չի իւրացրել այդ մարդու իրեն պահ տուած իրը:
9 If two people argue about which one of them owns a bull or a donkey or a sheep or some clothing, or something else that has been lost, the two people who each claim/say that the item belongs to them must stand before the judges. The one whom the judges declare is lying must pay back [to the real owner] twice as many bulls or donkeys or sheep or pieces of clothing.
Արջառի ու էշի, ոչխարի ու հագուստի եւ ամէն տեսակ բաների կորուստներին վերաբերող եւ վէճ յարուցող խնդիրների իսկութիւնը պարզելու նպատակով երկու կողմերը թող կանգնեն Աստծու դատաստանի առաջ: Նրանցից ում որ Աստուած մեղաւոր ճանաչի, նա կրկնակին թող հատուցի միւսին:
10 Suppose someone gives his donkey or bull or sheep or some other animal to someone else and asks him to take care of it [for a while], and the animal dies or is injured or is stolen while no one is watching.
Եթէ մէկը մի մարդու էշ, եզ, ոչխար կամ որեւէ այլ անասուն ի պահ տայ եւ պահ տրուածը վնասուածք ստանայ, սատկի կամ յափշտակուի, եւ այդ բանը հաստատող ոչ մի վկայ չլինի,
11 Then the person [who was taking care of the animal] must (swear/solemnly declare), knowing that God is listening, that he did not steal the animal. If he did not steal it the owner of the animal must accept/believe that the other person is telling the truth, and the other person will not have to pay anything back to the owner.
ապա երկուսի միջեւ թող Աստծուն տրուած երդումը որպէս վկայութիւն լինի: Նա, ում մօտ անասունը պահ է տրուած եղել, եթէ երդուի, որ երբեք նենգ մտադրութիւն չի ունեցել միւսի տուած աւանդի նկատմամբ, ապա տէրը թող բաւարարուի դրանով, իսկ պահողը թող չտուգանուի:
12 But if the animal was stolen [while he was supposed to be taking care of it], the man who promised to take care of it must pay back the owner for the animal.
Իսկ եթէ ապացուցուի, որ իրօք իր մօտից են գողացել, ապրանքի տիրոջը թող հատուցի վնասը:
13 If [he says that] the animal was killed by wild animals, he must bring back the remains of the animal that was killed and show it to the animal’s owner. If he does that, he will not have to pay anything for the animal.
Իսկ եթէ պահ տրուած անասունին մի գազան է յօշոտել, որպէս ապացոյց նա թող բերի անասունի լէշը եւ վնասը չհատուցի:
14 If someone borrows an animal, and if that animal is hurt or dies when its owner is not there, the one who borrowed it must pay the owner for the animal.
Եթէ մէկը մի իր կամ անասուն խնդրի մէկ ուրիշից, եւ դրանք ջարդուեն, սատկեն կամ յափշտակուեն, իսկ տէրը դրանց մօտ ներկայ չլինի, ապա աւանդը վերցնողը թող հատուցի վնասը:
15 But if that happens when the owner of the animal is there, the one who borrowed it will not have to pay back anything. If the man who borrowed it only rented it, the money that he paid to rent it will be enough to pay for the animal [dying or being injured].”
Եթէ դէպքը կատարուելիս տէրը աւանդի մօտ ներկայ լինի, աւանդ վերցնողը վնասը թող չհատուցի: Եթէ դա վարձով է փոխ առել, վնասն այդ վարձով էլ թող հատուցի»:
16 “If a man persuades a girl/woman to have sex with him, a girl/woman who (is a virgin/has never had sex with any man) and who is not engaged to be married, he must pay the bride price for her and marry her.
«Եթէ մէկը խաբի չնշանուած մի կոյսի եւ պառկի նրա հետ, գլխագին թող վճարի ու ամուսնանայ նրա հետ:
17 But if her father refuses to allow her to marry him, he must pay to the woman’s father the amount of money that is equal to the amount of bride price money that men pay for virgins.
Եւ եթէ աղջկայ հայրը չհամաձայնի նրան կնութեան տալ իր աղջկան, խաբողը նրա հօրը արծաթ թող վճարի այնքան, ինչքան գլխագին է սահմանուած կոյսերի համար:
18 You must execute any woman who (practices sorcery/is a shaman).
Մի՛ թողէք, որ կախարդներն ապրեն:
19 You must execute any person who has sex with an animal.
Ով որ կենակցի անասունի հետ, նրան մահապատժի ենթարկեցէ՛ք:
20 You [must offer sacrifices] only to Yahweh. You must execute anyone who offers a sacrifice to any [other] god.
Ով որ կուռքերին զոհ մատուցի, մահապատժի թող ենթարկուի: Զոհ մատուցեցէ՛ք միայն Տիրոջը:
21 You must not mistreat a foreigner [who comes to live among you]. Do not forget that you were previously foreigners in Egypt.
Պանդուխտին մի՛ չարչարէք, մի՛ նեղէք նրան, որովհետեւ դուք եւս պանդուխտ էիք Եգիպտացիների երկրում:
22 You must not mistreat any widow or any orphan.
Ոչ մի այրի կնոջ կամ որբի մի՛ տանջէք:
23 If you mistreat them and they cry out to me [for help], I will hear them.
Եթէ տանջէք նրանց, եւ նրանք բողոք բարձրացնելով դիմեն ինձ, ես կը լսեմ նրանց ձայնը,
24 And I will be angry with you, and I will cause you to be killed in a war [MTY]. Your wives will become widows, and your children will no longer have fathers.
սաստիկ կը բարկանամ, սրակոտոր կ՚անեմ ձեզ, ձեր կանայք կ՚այրիանան, իսկ ձեր զաւակները որբ կը դառնան:
25 If you lend money to any of my people who are poor, do not act like a moneylender and require him to pay interest on the money.
Եթէ արծաթ ես փոխ տալիս աղքատ եղբօրդ, նեղը մի՛ գցիր նրան եւ տոկոսներ մի՛ պահանջիր նրանից:
26 If he gives you his cloak to guarantee [that he will pay the money back], you must give the cloak back to him before the sun goes down,
Եթէ գրաւ վերցնես մէկի բաճկոնը, մինչեւ արեւի մայր մտնելը վերադարձրո՛ւ այն,
27 because he needs it to keep him warm [during the night]. (That is the only covering that poor people have when they sleep at night./What else will he cover himself with during the night?) [RHQ] [If you do not act mercifully toward him by returning his cloak], when he cries out to me asking for my help, I will help him, because I [always act] mercifully.
որովհետեւ դա նրա եւ՛ վերարկուն է, եւ՛ նրա մերկութիւնը ծածկող հանդերձը, որով եւ նա քնում է: Եւ եթէ նա բողոքի ինձ, ես կը լսեմ նրան, որովհետեւ ողորմած եմ:
28 Do not (revile/speak evil about) me, and do not (curse/ask me to do harmful things to) any ruler of your people.
Քո աստուածներին մի՛ վատաբանիր եւ քո ժողովրդի առաջնորդին մի՛ հայհոյիր:
29 (Do not withhold from/Give) me the best parts of the grain that you harvest and of the olive oil and the wine that you produce.
Քո կալի ու հնձանի արդիւնքը մի՛ կտրիր ինձնից:
30 You must dedicate your firstborn sons to me. Similarly, your firstborn [male] cattle and sheep belong to me. After those animals are born, allow them to stay with their mothers for seven days. On the eighth day, offer them to me [as a sacrifice].
Քո որդիներից անդրանիկներին ինձ կը նուիրաբերես: Նոյն կերպ կը վարուես քո արջառի, ոչխարի ու էշի առաջնածինների հետ: Դրանք եօթը օր թող մնան իրենց մօր մօտ, իսկ ութերորդ օրը դրանք կը նուիրաբերես ինձ:
31 You are people who are (completely dedicated to/set apart for) me. [And I detest] the meat of any animal that has been killed by wild animals. Therefore you should not eat such meat. Instead, throw it where the dogs [can eat it].”
Իմ այս ասածները կատարելով՝ դուք ինձ համար սուրբ մարդիկ կը լինէք: Գազանի յօշոտած կենդանու միս մի՛ կերէք, այլ շա՛նը նետեցէք»:
