Proverbs 25
1 These also, are proverbs of Solomon, —which the men of Hezekiah king of Judah transcribed.
Dagitoy dagiti dadduma pay a nainsiriban a sasao ni Solomon nga insurat dagiti tattao ni Ezekias nga ari ti Juda.
2 The glory of God, is to conceal a thing, but, the glory of kings, is to search out a thing.
Pakaitan-okan ti Dios ti panangilimedna iti maysa a banag, ngem pakaidayawan dagiti ari ti mangsukimat iti daytoy.
3 The heavens for height, and the earth for depth, but, the heart of kings, cannot be searched.
Kas kangato dagiti langit a nangato ken kauneg ti daga, kasta ti kaiyarigan ti panangsukimat iti puso dagiti ari.
4 Remove the dross from the silver, and there cometh forth, to the refiner, a vessel:
Ikkatem ti lati iti pirak, tapno mabalin nga aramaten ti mammanday ti pirak.
5 Remove a lawless man from before the king, that his throne, may be established in righteousness.
Kasta met nga ikkatem dagiti nadangkes a tattao iti imatang ti ari ket mapatibkerto ti tronona babaen iti panangaramidna iti umno.
6 Do not honour thyself before a king, nor, in the place of great men, do thou stand;
Saanmo nga itan-ok ti bagim iti imatang ti ari ken saanka nga agtakder iti disso a para laeng kadagiti natatakneng a tattao.
7 For better it be said to thee, Come up hither, —than that thou be put lower down before a noble, whom thine own eyes, have beheld.
Nasaysayaat nga ibagana kenka nga, “Umaykadtoy,” ngem iti maibabainka iti sangoanan ti natakneng a tao. Ti nasaksiam,
8 Do not go forth to strive in haste, —lest [thou know not] what to do in the latter end thereof, when thy neighbour, hath put thee to shame.
ket saanmo a dagus nga ipausig. Ta anianto ngay ti maaramidam no sikanto ti ibabain ti kaarrubam iti dayta a nasaksiam?
9 Thy contention, urge thou with thy neighbour, and, the secret of another, do not reveal:
Pagiinnadalanyo ti saanyo a pagkinnaawatan iti kaarrubam a dakdakayo laeng ket saanmo nga ipakaammo dayta a palimed iti sabali,
10 Lest he that heareth expose thee, and, the report concerning thee, turn not away.
ta no saan ket amangan no ibabainnakanto ti makangngeg ket mangiwarasto iti saan a nasayaat a maipanggep kenka ket saanto dayta a mapasardeng.
11 Golden fruit in figured silver baskets, is a word spoken on fitting occasion.
Ti panangibaga iti nasasayaat a sao ket kas iti balitok a naikabil iti pirak.
12 A ring of gold, and a vessel of precious metal, is a wise reprover, on a hearing ear.
Ti nasirib a panangtubngar iti maysa a dumdumngeg ket kasla balitok a singsing wenno alahas a naaramid manipud iti kapipintasan a balitok.
13 As the cold of snow in the day of harvest, is a faithful messenger to them who send him, —when, the life of his masters, he restoreth.
Ti napudno a mensahero ket mangipapaay iti nasayaat a rikna iti nangibaon kenkuana a kas iti lammiis ti niebe iti tiempo ti panagaapit.
14 Clouds and wind, when rain there is none, is the man who boasteth himself of a pretended gift.
Kas kadagiti ulep ken angin nga awan tudona ti kaiyarigan ti tao a mangipaspasindayag iti sagut a saanna met kadi nga ited.
15 By long patience, is a judge persuaded, and, a soft tongue, breaketh the bone.
Babaen iti kinaanus, mabalinka a makaallukoy iti turay, ken ti nalukneng a dila ket arigna a mabalin a makatukkol iti tulang.
16 Honey having found, eat to suffice thee, lest thou loathe it, and vomit it forth.
No makasarakka iti diro, manganka laeng iti apagisu-ta no mapalalluam, isarwamto met laeng.
17 Withhold thy foot from the house of thy neighbour, —lest he be weary of thee, and hate thee.
Saanmo a kanayon nga ibaddek ta sakam iti balay ti kaarrubam ta amangan no mauma kenka ket guraennaka.
18 A hammer and a sword, and a sharpened arrow, is a man becoming a false witness against his neighbour.
Ti tao a mangibagbaga iti palso a pammaneknek maibusor iti karrubana ket kasla igam a mausar iti gubat, wenno maysa a kampilan, wenno maysa a natirad a pana.
19 A broken tooth and a faltering foot, is confidence in the treacherous, in the day of danger.
Ti saan a napudno a tao a pagtaltalkam iti tiempo pannakariribuk ket arigna ti nadadael a ngipen wenno saka a maikagkaglis.
20 As splendour of dress on a cold day—vinegar upon nitre, so is a singer with songs, unto a sad heart.
Ti tao nga ikankantaanna ti maysa a tao a nadagsen ti riknana ket kasla tay tao a mangus-ussob iti kawesna iti tiempo ti lammin, wenno kasla suka a naibukbok iti sugat.
21 If he that hateth thee hunger, give him bread to eat, and, if he be thirsty, give him water to drink;
No mabisbisin ti kabusormo, ikkam isuna iti taraon a kanenna, ken no mawaw isuna, ikkam iti danum nga inumenna,
22 For, burning coals, shalt thou be heaping upon his head, —and, Yahweh, will repay thee.
ta arigna a mangpalaka kadagiti beggang nga ikabilmo ti ulona, ket gunggunaannakanto ni Yahweh.
23 A north wind, bringeth forth rain, and, a face stirred with indignation, a secretive tongue.
Ti kaiyarigan ti tao a mangpaunget kadagiti tattao ket kas iti angin manipud iti amianan a sigurado a mangiyeg iti tudo.
24 Better to dwell on the corner of the roof, than a quarrelsome wife, and a house in common.
Nasaysayaat ti agnaed iti suli ti tuktok ti balay ngem ti makikabbalay iti babai a mannakiapa.
25 As cold water to a thirsty soul, so is a good report from a far country.
Ti pakaiyarigan ti nasayaat a damag manipud iti adayo a pagilian ket kas iti nalammiis a danum iti tao a mawaw.
26 A fountain fouled, a spring spoiled, is a righteous man tottering before one who is lawless.
Ti naimbag a tao nga agdiwerdiwer iti sangoanan dagiti nadangkes a tattao ket kas iti saan a mapagnumaran nga ubbog wenno nadadael a burayok.
27 To eat honey in abundance, is not good, nor is, searching out their own honour, an honourable thing.
Saan a nasayaat ti mangan iti adu unay a diro; dayta ket kasla panangbirbirok iti adu a pakaitan-okan.
28 A city broken down without a wall, is a man who hath no control over his own spirit.
Ti tao nga awanan panagteppel ket maiyarig iti siudad a nadadael ken awan paderna.
