Proverbs 3
1 My son, don’t forget my teaching; but keep my mitzvot ·instructions· in your heart:
Synu mój, nie zapominaj mego prawa, a niech twoje serce strzeże moich przykazań;
2 for length of days, and years of life, and peace, will they add to you.
Bo przyniosą ci długie dni i lata życia oraz pokoju.
3 Don’t let cheshed ·loving-kindness· and truth forsake you. Bind them around your neck. Write them on the tablet of your heart.
Niech cię nie opuszczają miłosierdzie i prawda, przywiąż je do swojej szyi, wypisz je na tablicy swojego serca.
4 So you will find chen ·grace·, and good understanding in the sight of God and man.
Wtedy znajdziesz łaskę i uznanie w oczach Boga i ludzi.
5 Trust in Adonai with all your heart, and don’t lean on your own understanding.
Ufaj PANU z całego swego serca i nie polegaj na swoim rozumie.
6 In all your ways acknowledge him, and he will make your paths straight.
Zważaj na niego we wszystkich swoich drogach, a on będzie prostować twoje ścieżki.
7 Don’t be wise in your own eyes. Fear Adonai, and depart from evil.
Nie bądź mądrym we własnych oczach, [ale] bój się PANA i odstąp od zła.
8 It will be health to your body, and nourishment to your bones.
[To] da twemu ciału zdrowie i pokrzepienie twoim kościom.
9 Honor Adonai with your substance, with the first fruits of all your increase:
Czcij PANA swoim majątkiem i pierwocinami wszystkich twoich dochodów.
10 so your barns will be filled with plenty, and your vats will overflow with new wine.
A twoje spichrze będą napełnione dostatkiem i twoje prasy będą przelewać się od nowego wina.
11 My son, don’t despise Adonai’s discipline, neither be despondent when he corrects you:
Synu mój, nie gardź karceniem PANA i nie zniechęcaj się jego upomnieniem.
12 for whom Adonai 'ahav ·affectionately loves·, he reproves; even as a father reproves his son in whom he delights.
Bo kogo PAN miłuje, tego karze, jak ojciec syna, [którego] kocha.
13 Happy is the man who finds wisdom, the man who gets understanding.
Błogosławiony człowiek, który znajduje mądrość, i człowiek, który nabiera rozumu;
14 For her good profit is better than getting silver, and her teshuvah ·complete return· is better than fine gold.
Gdyż jego nabycie jest lepsze niż nabycie srebra, jego zdobycie [bardziej pożyteczne] niż złoto.
15 She is more precious than rubies. None of the things you can desire are to be compared to her.
Jest droższa nad perły i żadna rzecz, której pragniesz, nie dorówna jej.
16 Length of days is in her right hand. In her left hand are riches and kavod ·weighty glory·.
Długie dni są w jej prawej ręce, a w lewej bogactwa i chwała.
17 Her ways are ways of pleasantness. All her paths are peace.
Jej drogi są drogami rozkoszy i wszystkie jej ścieżki spokojne.
18 She is a tree of life to those who lay hold of her. Happy is everyone who retains her.
Jest drzewem życia dla tych, którzy się jej chwycą; a ci, którzy się jej trzymają, są błogosławieni.
19 By wisdom Adonai founded the earth. By understanding, he established the heavens.
PAN ugruntował ziemię mądrością, a niebiosa umocnił rozumem.
20 By his knowledge, the depths were broken up, and the skies drop down the dew.
Dzięki jego wiedzy rozstąpiły się głębiny, a obłoki spuszczają rosę.
21 My son, let them not depart from your eyes. Keep sound wisdom and discretion:
Synu mój, niech [one] ci [z] oczu nie schodzą; strzeż prawdziwej mądrości i roztropności;
22 so they will be life to your soul, and chen ·grace· for your neck.
A będą życiem twojej duszy i ozdobą twojej szyi.
23 Then you shall walk in your way securely. Your foot won’t stumble.
Wtedy będziesz bezpiecznie chodził swoją drogą, a noga twoja się nie potknie.
24 When you lie down, you will not be afraid. Yes, you will lie down, and your sleep will be sweet.
Gdy się położysz, nie będziesz się lękał; a gdy zaśniesz, twój sen będzie przyjemny.
25 Don’t be afraid of sudden fear, neither of the desolation of the wicked, when it comes:
Nie lękaj się nagłego strachu ani spustoszenia niegodziwych, gdy przyjdzie.
26 for Adonai will be your confidence, and will keep your foot from being taken.
PAN bowiem będzie twoją ufnością i twojej nogi będzie strzegł od sideł.
27 Don’t withhold good from those to whom it is due, when it is in the power of your hand to do it.
Nie wzbraniaj się dobrze czynić potrzebującemu, gdy stać cię na to, aby [dobrze] czynić.
28 Don’t say to your neighbor, “Go, and come again; tomorrow I will give it to you,” when you have it by you.
Nie mów bliźniemu: Idź i przyjdź znowu, dam ci jutro, gdy masz to u siebie.
29 Don’t devise evil against your neighbor, since he dwells securely by you.
Nie knuj zła przeciwko swemu bliźniemu, gdy spokojnie mieszka obok ciebie.
30 Don’t strive with a man without cause, if he has done you no harm.
Nie spieraj się z człowiekiem bez przyczyny, jeśli ci nic złego nie wyrządził.
31 Don’t envy the man of violence. Choose none of his ways.
Nie zazdrość ciemięzcy i nie wybieraj żadnej z jego dróg.
32 For the perverse is an abomination to Adonai, but his friendship is with the upright.
Przewrotny bowiem budzi w PANU odrazę, ale jego tajemnica [jest] z prawymi.
33 Adonai’s curse is in the house of the wicked, but he blesses the habitation of the upright.
Przekleństwo PANA [jest] w domu niegodziwego, lecz [PAN] błogosławi mieszkanie sprawiedliwych.
34 Surely he opposes the mockers, but he gives chen ·grace· to the humble.
On szydzi z szyderców, ale daje łaskę pokornym.
35 The wise will inherit kavod ·weighty glory·, but shame will be the promotion of fools.
Mądrzy odziedziczą chwałę, a głupi poniosą hańbę.
