Leviticus 25
1 Adonai said to Moses [Drawn out] in Mount Sinai [Thorn],
Potem PAN powiedział do Mojżesza na górze Synaj:
2 “Speak to the children of Israel [God prevails], and tell them, ‘When you come into the land which I give you, then the land shall keep a Sabbath ·To cease· to Adonai.
Przemów do synów Izraela i powiedz im: Gdy wejdziecie do ziemi, którą wam daję, wtedy ziemia będzie obchodzić szabat dla PANA.
3 You shall sow your field six years, and you shall prune your vineyard six years, and gather in its fruits;
Przez sześć lat będziesz obsiewał swoje pole i przez sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę, i zbierał z niej plony;
4 but in the seventh year there shall be a Sabbath of solemn rest for the land, a Sabbath to Adonai. You shall not sow your field or prune your vineyard.
Lecz w siódmym roku ziemia będzie mieć szabat odpoczynku, szabat dla PANA. Nie będziesz obsiewał swego pola ani obcinał swojej winnicy.
5 What grows of itself in your harvest you shall not reap, and you shall not gather the grapes of your undressed vine. It shall be a year of solemn rest for the land.
Nie będziesz żął tego, co samo wyrośnie po twoich żniwach, ani nie będziesz zbierał winogron twojej zaniechanej winnicy. To będzie rok odpoczynku dla ziemi.
6 The Sabbath ·To cease· of the land shall be for food for you; for yourself, for your servant, for your maid, for your hired servant, and for your stranger, who lives as a foreigner with you.
I szabat ziemi będzie dla was pokarmem: dla ciebie, dla twego sługi, dla twojej służącej, dla twego najemnika i dla przybysza, który mieszka u ciebie.
7 For your livestock also, and for the animals that are in your land, shall all its increase be for food.
Także dla twego bydła i zwierząt, które są w twojej ziemi; cały jej plon będzie służyć za pokarm.
8 “‘You shall count off seven Sabbaths of years, seven times seven years; and there shall be to you the days of seven Sabbaths of years, even forty-nine years.
Policzysz też sobie siedem lat szabatowych, [to jest] siedem razy po siedem lat; okres siedmiu szabatowych lat będzie wynosił czterdzieści dziewięć lat.
9 Then you shall sound the loud shofar ·ram horn· on the tenth day of the seventh month. On Yom-Kippur ·Day of Atonement· you shall sound the shofar ·ram horn· throughout all your land.
Wtedy [w] dziesiątym [dniu] siódmego miesiąca każesz zatrąbić w trąbę o donośnym dźwięku; w Dniu Przebłagania zatrąbicie po całej waszej ziemi.
10 You shall make the fiftieth year holy, and proclaim liberty throughout the land to all its inhabitants. It shall be a Jubilee to you; and each of you shall teshuvah ·completely return· to his own property, and each of you shall teshuvah ·completely return· to his family.
Poświęcicie pięćdziesiąty rok i ogłosicie wolność w ziemi wszystkim jej mieszkańcom. Będzie to dla was rok jubileuszowy. Każdy z was wróci do swojej posiadłości i do swojej rodziny.
11 That fiftieth year shall be a Jubilee to you. In it you shall not sow, neither reap that which grows of itself, nor gather from the undressed vines.
Rok pięćdziesiąty będzie dla was rokiem jubileuszowym. Nie będziecie siać ani żąć tego, co samo wyrosło, ani zbierać winogron z winnic zaniechanych.
12 For it is a Jubilee; it shall be holy to you. You shall eat of its increase out of the field.
Jest to bowiem rok jubileuszowy, będzie dla was święty. Będziecie jeść to, co na polu urośnie.
13 “‘In this Jubilee Year ·Shofar Year· each of you shall teshuvah ·completely return· to his property.
W tym roku jubileuszowym każdy z was wróci do swojej posiadłości.
14 “‘If you sell anything to your neighbor, or buy from your neighbor, you shall not wrong one another.
Jeśli sprzedasz coś swemu bliźniemu albo kupisz coś od niego, niech jeden nie oszukuje drugiego.
15 According to the number of years after the Jubilee you shall buy from your neighbor. According to the number of years of the crops he shall sell to you.
Według liczby lat po roku jubileuszowym kupisz od swego bliźniego i według liczby lat plonów on sprzeda tobie.
16 According to the length of the years you shall increase its price, and according to the shortness of the years you shall diminish its price; for he is selling the number of the crops to you.
Im więcej będzie lat, tym wyższa będzie cena, a im mniej będzie lat, tym niższa będzie cena, ponieważ on sprzedaje ci ilość rocznych plonów.
17 You shall not wrong one another; but you shall fear your God: for I am Adonai your God.
Nie będziecie oszukiwać jeden drugiego, lecz będziesz się bał swego Boga, gdyż ja jestem PAN, wasz Bóg.
18 “‘Therefore you shall do my statutes, and keep my judgments and do them; and you shall dwell in the land in safety.
Wykonujcie moje ustawy i przestrzegajcie moich praw, i wypełniajcie je, a będziecie mieszkać w tej ziemi bezpiecznie.
19 The land shall yield its fruit, and you shall eat your fill, and dwell therein in safety.
Ziemia wyda swój plon i będziecie jedli do syta, i będziecie bezpiecznie w niej mieszkać.
20 If you said, “What shall we eat the seventh year? Behold, we shall not sow, nor gather in our increase;”
A jeśli powiecie: Cóż będziemy jeść w siódmym roku, jeśli nie będziemy siać ani zbierać naszych plonów?
21 then I will enjoin my blessing on you in the sixth year, and it shall bear fruit for the three years.
Wtedy rozkażę, żeby moje błogosławieństwo [przyszło] na was w szóstym roku i wyda plon na trzy lata.
22 You shall sow the eighth year, and eat of the fruits, the old store; until the ninth year, until its fruits come in, you shall eat the old store.
I będziecie siać w ósmym roku, ale będziecie jeść ze starego plonu aż do dziewiątego roku; dopóki nie nadejdą jego plony, będziecie jeść stare.
23 “‘The land shall not be sold in perpetuity, for the land is mine; for you are strangers and live as foreigners with me.
Ziemia nie będzie sprzedawana na zawsze, gdyż ziemia należy do mnie, a wy jesteście u mnie gośćmi i przybyszami.
24 In all the land of your possession you shall grant a redemption for the land.
A w całej ziemi waszej posiadłości ustanowicie dla ziemi prawo wykupu.
25 “‘If your brother becomes poor, and sells some of his possessions, then his kinsman who is next to him shall come, and redeem that which his brother has sold.
Jeśli twój brat zubożeje, a sprzeda [coś] ze swojej własności i przyjdzie najbliższy krewny, mający prawo wykupu, to niech wykupi, co jego brat sprzedał.
26 If a man has no one to redeem it, and he becomes prosperous and finds sufficient means to redeem it;
A jeśli ktoś nie ma nikogo, kto może to wykupić, lecz sam będzie mógł i znajdzie środki na wykup;
27 then let him reckon the years since its sale, and restore the surplus to the man to whom he sold it; and he shall teshuvah ·completely return· to his property.
To odliczy lat od swojej sprzedaży, zwróci resztę temu, komu sprzedał, i wróci do swojej posiadłości.
28 But if he is not able to get it back for himself, then what he has sold shall remain in the hand of him who has bought it until the Jubilee Year ·Shofar Year·: and in the Jubilee it shall be released, and he shall teshuvah ·completely return· to his property.
Lecz jeśli nie ma środków, aby zwrócić, to pozostanie to, co sprzedał, w ręku tego, który to kupił aż do roku jubileuszowego. W roku jubileuszowym zwolni mu to, a ten wróci do swojej posiadłości.
29 “‘If a man sells a dwelling house in a walled city, then he may redeem it within a whole year after it has been sold. For a full year he shall have the right of redemption.
Jeśli ktoś sprzeda dom mieszkalny w mieście otoczonym murami, będzie miał prawo wykupu do końca roku sprzedaży; będzie miał prawo wykupu przez cały rok.
30 If it is not redeemed within the space of a full year, then the house that is in the walled city shall be made sure in perpetuity to him who bought it, throughout his generations. It shall not be released in the Jubilee.
A jeśli nie zostanie wykupiony do końca roku, wtedy ten dom w mieście otoczonym murami zostanie własnością na zawsze tego, który go kupił, oraz jego potomków. Nie będzie zwolniony w roku jubileuszowym.
31 But the houses of the villages which have no wall around them shall be accounted for with the fields of the country: they may be redeemed, and they shall be released in the Jubilee.
Ale domy we wsiach, które nie są otoczone murami, będą traktowane na równi z polami ziemi. Będą podlegały prawu wykupu i w roku jubileuszowym zostaną zwolnione.
32 “‘Nevertheless the cities of the Levites [Descendants of United with], the houses in the cities of their possession, the Levites [Descendants of United with] may redeem at any time.
Co do miast Lewitów i domów w miastach ich posiadłości, to Lewitom zawsze przysługuje prawo wykupu.
33 The Levites [Descendants of United with] may redeem the house that was sold, and the city of his possession, and it shall be released in the Jubilee; for the houses of the cities of the Levites [Descendants of United with] are their possession among the children of Israel [God prevails].
A jeśli ktoś kupuje od Lewitów, to kupiony dom lub miejska posiadłość zostaną zwolnione w roku jubileuszowym, gdyż domy miast Lewitów są ich posiadłością pośród synów Izraela.
34 But the field of the suburbs of their cities may not be sold; for it is their perpetual possession.
Ale pole wokół ich miast nie będzie sprzedawane, gdyż jest ich wieczystą posiadłością.
35 “‘If your brother has become poor, and his hand can’t support himself among you; then you shall uphold him. He shall live with you like an alien and a temporary resident.
Jeśli twój brat zubożeje i jego ręka osłabnie przy tobie, wspomożesz go, aby mógł żyć przy tobie jako gość lub przybysz.
36 Take no interest from him or profit, but fear your God; that your brother may live among you.
Nie bierz od niego lichwy ani odsetek, lecz bój się swego Boga, aby twój brat mógł się żywić przy tobie.
37 You shall not lend him your money at interest, nor give him your food for profit.
Nie dasz mu swoich pieniędzy na lichwę ani nie pożyczysz mu swojej żywności dla zysku.
38 I am Adonai your God, who brought you out of the land of Egypt [Abode of slavery], to give you the land of Canaan [Humbled], and to be your God.
Ja jestem PAN, wasz Bóg, który was wyprowadził z ziemi Egiptu, aby dać wam ziemię Kanaan i być waszym Bogiem.
39 “‘If your brother has grown poor among you, and sells himself to you; you shall not make him to serve as a slave.
Jeśli też zubożeje twój brat przy tobie i zaprzeda się tobie, nie będziesz go obarczał niewolniczą pracą;
40 As a hired servant, and as a temporary resident, he shall be with you; he shall serve with you until the Jubilee Year ·Shofar Year·:
Będzie u ciebie jako najemnik i jako przybysz; aż do roku jubileuszowego będzie ci służyć.
41 then he shall go out from you, he and his children with him, and shall teshuvah ·completely return· to his own family, and to the possession of his fathers.
Potem odejdzie od ciebie, on i jego dzieci z nim, i wróci do swojej rodziny i do posiadłości swoich przodków.
42 For they are my servants, whom I brought out of the land of Egypt [Abode of slavery]. They shall not be sold as slaves.
Oni bowiem są moimi sługami, których wyprowadziłem z ziemi Egiptu. Nie będą sprzedawani jako niewolnicy.
43 You shall not rule over him with harshness, but shall fear your God.
Nie będziesz srogo panował nad nimi, ale będziesz się bał swego Boga.
44 “‘As for your male and your female slaves, whom you may have; of the nations that are around you, from them you may buy male and female slaves.
Twój niewolnik i twoja niewolnica, których będziesz miał, [będą] z tych narodów, które są wokoło was; od nich będziecie kupować niewolnika i niewolnicę.
45 Moreover of the children of the aliens who live among you, of them you may buy, and of their families who are with you, which they have conceived in your land; and they will be your property.
Także spośród synów przybyszów mieszkających wśród was będziecie kupować i z potomstwa tych, którzy są z wami, urodzonych w waszej ziemi. Oni będą waszą własnością.
46 You may make them an inheritance for your children after you, to hold for a possession; of them may you take your slaves forever; but over your brothers the children of Israel [God prevails] you shall not rule, one over another, with harshness.
Będziecie ich przekazywać waszym dzieciom w dziedzictwie, na dziedziczną własność; będą wam służyć na zawsze. Lecz nad waszymi braćmi, synami Izraela, nikt z was nie będzie srogo panował.
47 “‘If an alien or temporary resident with you becomes rich, and your brother beside him has grown poor, and sells himself to the stranger or foreigner living among you, or to a member of the stranger’s family;
A jeśli gość lub przybysz wzbogaci się przy tobie, a twój brat zubożeje przy nim i sprzeda się gościowi lub przybyszowi przy tobie lub potomstwu rodziny przybysza;
48 after he is sold he may be redeemed. One of his brothers may redeem him;
To po sprzedaniu może zostać wykupiony; ktokolwiek z jego braci może go wykupić;
49 or his dod ·uncle·, or his dod ·uncle’s· son, may redeem him, or any who is a close relative to him of his family may redeem him; or if he has grown rich, he may redeem himself.
Albo jego stryj, albo syn jego stryja może go wykupić, albo ktokolwiek z jego bliskich krewnych z jego rodziny może go wykupić, albo jeśli go stać, sam siebie wykupi.
50 He shall reckon with him who bought him from the year that he sold himself to him to the Jubilee Year ·Shofar Year·. The price of his sale shall be according to the number of years; he shall be with him according to the time of a hired servant.
I rozliczy się ze swoim nabywcą od roku swego sprzedania aż do roku jubileuszowego; a pieniądze, za które się sprzedał, zostaną obliczone według liczby lat; postąpi z nim jak z najemnikiem.
51 If there are yet many years, according to them he shall give back the price of his redemption out of the money that he was bought for.
Jeśli zostało jeszcze wiele lat, to według ich liczby zwróci swój wykup z pieniędzy, za które został kupiony.
52 If there remain but a few years to the year of Jubilee, then he shall reckon with him; according to his years of service he shall give back the price of his redemption.
A jeśli do roku jubileuszowego zostało niewiele lat, to rozliczy się z nim i według ich liczby tych lat zwróci swój wykup.
53 As a servant hired year by year shall he be with him. He shall not rule with harshness over him in your sight.
Będzie u niego jako najemnik, rok po roku; nie będzie nad nim srogo panował na twoich oczach.
54 If he is not redeemed by these means, then he shall be released in the Jubilee Year ·Shofar Year·, he, and his children with him.
A jeśli nie zostanie wykupiony tymi sposobami, wtedy wyjdzie wolny w roku jubileuszowym, on razem ze swoimi dziećmi;
55 For to me the children of Israel [God prevails] are servants; they are my servants whom I brought out of the land of Egypt [Abode of slavery]. I am Adonai your God.
Bo synowie Izraela są moimi sługami. Są moimi sługami, których wyprowadziłem z ziemi Egiptu. Ja jestem PAN, wasz Bóg.
