Genesis 24
1 Now Abraham was old, and well advanced in years. YHWH had blessed Abraham in all things.
A Abraham był stary, w podeszłym wieku, a PAN błogosławił mu we wszystkim.
2 Abraham said to his servant, the elder of his house, who ruled over all that he had, "Please put your hand under my thigh.
I Abraham powiedział do swego starszego sługi w swym domu, który zarządzał wszystkim, co miał: Połóż, proszę, swą rękę pod moje biodro;
3 I will make you swear by the God of heaven and earth, that you shall not take a wife for my son from the daughters of the Canaanites, among whom I live.
I przysięgnij mi na PANA, Boga nieba i Boga ziemi, że nie weźmiesz dla mego syna żony z córek Kananejczyków, wśród których mieszkam;
4 But you shall go to my country, and to my relatives, and take a wife for my son Isaac."
Ale pójdziesz do mojej ziemi i do mojej rodziny i [stamtąd] weźmiesz żonę dla mego syna Izaaka.
5 The servant said to him, "What if the woman isn't willing to follow me to this land? Must I then bring your son back to the land from which you came?"
Sługa mu odpowiedział: A jeśli kobieta nie zechce pójść ze mną do tej ziemi, czy wtedy mam zaprowadzić twego syna do ziemi, z której wyszedłeś?
6 Abraham said to him, "Be careful that you do not take my son back there.
Abraham mu odpowiedział: Strzeż się, abyś tam nie zaprowadził mego syna.
7 Now the God of heaven, who took me from my father's house, and from the land of my birth, who spoke to me, and who swore to me, saying, 'I will give this land to your offspring'-- he will send his angel before you, and you shall take a wife for my son from there.
PAN Bóg nieba, który mnie wziął z domu mego ojca i z ziemi mojej rodziny i który mówił ze mną, i przysiągł mi: Twemu potomstwu dam tę ziemię; on pośle przed tobą swego anioła i weźmiesz stamtąd żonę dla mego syna.
8 If the woman isn't willing to follow you, then you shall be free from this oath to me. Only you shall not bring my son there again."
A jeśli ta kobieta nie zechce pójść z tobą, będziesz zwolniony z mojej przysięgi. Tylko nie prowadź tam mego syna.
9 The servant put his hand under the thigh of Abraham his master, and swore to him concerning this matter.
Wtedy sługa podłożył rękę pod biodro swego pana Abrahama i przysiągł mu to.
10 The servant took ten camels, of his master's camels, and departed, having a variety of good things of his master's with him. He arose, and went to Aram Naharaim, to the city of Nahor.
Potem ów sługa wziął dziesięć wielbłądów z wielbłądów swego pana i poszedł – bo [miał] w swych rękach wszystkie dobra swego pana. Wstał i udał się do Aram-Naharaim, do miasta Nachora.
11 He made the camels kneel down outside the city by the well of water at the time of evening, the time that women go out to draw water.
I dał wielbłądom odpocząć przy studni poza miastem w wieczornej porze, [w tym] czasie, kiedy kobiety zwykły wychodzić czerpać wodę.
12 He said, "God of my master Abraham, please give me success this day, and show kindness to my master Abraham.
I powiedział: PANIE, Boże mego pana Abrahama, daj mi, proszę, pomyślne spotkanie i okaż łaskę mojemu panu Abrahamowi.
13 Look, I am standing by the spring of water. The daughters of the men of the city are coming out to draw water.
Oto stoję przy studni, a córki mieszkańców tego miasta wyjdą czerpać wodę;
14 Let it happen, that the young woman to whom I will say, 'Please let down your pitcher, that I may drink,' and she will say, 'Drink, and I will also give your camels a drink,'—let her be the one you have appointed for your servant Isaac. By this I will know that you have shown kindness to my master."
Niech dziewczyna, której powiem: Przechyl, proszę, twój dzban, abym mógł się napić, a ona odpowie: Pij i napoję także twoje wielbłądy – [będzie tą], którą przeznaczyłeś dla twego sługi Izaaka; a po tym poznam, że okazałeś łaskę mojemu panu.
15 It happened, before he had finished speaking, that look, Rebekah came out, who was born to Bethuel the son of Milcah, the wife of Nahor, Abraham's brother, with her pitcher on her shoulder.
I zanim przestał mówić, oto wyszła Rebeka, która się urodziła Betuelowi, synowi Milki, żony Nachora, brata Abrahama, z dzbanem na ramieniu.
16 The young woman was very beautiful to look at, a virgin; no man had ever slept with her. She went down to the spring, filled her pitcher, and came up.
Była ona bardzo piękną dziewczyną, dziewicą, z którą nie obcował żaden mężczyzna. Zeszła do studni, napełniła swój dzban i wracała.
17 The servant ran to meet her, and said, "Please give me a drink, a little water from your pitcher."
Wtedy ów sługa wybiegł do niej i powiedział: Proszę, pozwól mi się napić trochę wody z twego dzbana.
18 She said, "Drink, my lord." She hurried, and let down her pitcher to her hands, and gave him a drink.
A [ona] odpowiedziała: Pij, panie mój. I szybko pochyliła swój dzban na swoją rękę, i dała mu pić.
19 When she had finished giving him drink, she said, "I will also draw for your camels, until they have finished drinking."
A gdy dała mu się napić, powiedziała: Naczerpię [wody] także dla twoich wielbłądów, aby napiły się do woli.
20 She hurried, and emptied her pitcher into the trough, and ran again to the well to draw, and drew for all his camels.
Wylała prędko [wodę] ze swego dzbana w koryto i pobiegła znowu do studni czerpać [wodę], i naczerpała dla wszystkich jego wielbłądów.
21 The man looked steadfastly at her, remaining silent, to know whether God had made his journey prosperous or not.
A ów mężczyzna zdumiewał się nią, zastanawiając się w milczeniu, czy PAN poszczęścił jego podróży, czy nie.
22 It happened, as the camels had finished drinking, that the man took a gold ring weighing a beka, which he put on her nose, and two bracelets for her hands weighing ten [shekels] of gold,
Gdy więc wielbłądy się napiły, ów mężczyzna wyjął [i dał] na jej ręce złoty kolczyk ważący pół sykla i dwie bransolety ważące dziesięć syklów złota.
23 and said, "Whose daughter are you? Please tell me. Is there room in your father's house for us to lodge in?"
I zapytał: Czyją jesteś córką? Powiedz mi, proszę. Czy jest w domu twego ojca miejsce [dla] nas na nocleg?
24 She said to him, "I am the daughter of Bethuel the son of Milcah, whom she bore to Nahor."
A ona mu odpowiedziała: Jestem córką Betuela, syna Milki, którego urodziła Nachorowi.
25 She said moreover to him, "We have plenty of straw and feed, and room to lodge in."
Po czym dodała: Jest u nas dosyć słomy i paszy oraz miejsce na nocleg.
26 The man bowed his head, and worshiped God.
I ów mężczyzna uklęknął i oddał pokłon PANU;
27 He said, "Blessed be the God of my master Abraham, who has not forsaken his loving kindness and his truth toward my master. As for me, he has led me on the journey to the house of my master's relatives."
I powiedział: Błogosławiony PAN, Bóg mego pana Abrahama, który nie oddalił swego miłosierdzia i swojej prawdy od mego pana, [bo] gdy byłem w drodze, PAN przyprowadził mnie do domu braci mego pana.
28 The young woman ran, and told her mother's house about these words.
I dziewczyna pobiegła, i w domu swej matki oznajmiła, co się stało.
29 Rebekah had a brother, and his name was Laban. Laban ran out to the man, to the spring.
A Rebeka miała brata imieniem Laban. I Laban wybiegł do tego człowieka, do studni.
30 It happened, when he saw the nose ring, and the bracelets on his sister's hands, and when he heard the words of Rebekah his sister, saying, "This is what the man said to me," that he came to the man. Look, he was standing by the camels at the spring.
Gdy zobaczył kolczyk i bransolety na rękach swej siostry i usłyszał słowa swej siostry Rebeki: Tak mówił do mnie ten człowiek, podszedł do tego człowieka, a oto on stał przy wielbłądach u studni.
31 He said, "Come in, you blessed of God. Why do you stand outside? For I have prepared the house, and room for the camels."
I powiedział [do niego]: Wejdź, błogosławiony przez PANA. Czemu stoisz na dworze? Przygotowałem już dom i miejsce dla wielbłądów.
32 The man came into the house, and he unloaded the camels. He gave straw and feed for the camels, and water to wash his feet and the feet of the men who were with him.
Wszedł więc ów człowiek do domu. I [Laban] rozsiodłał wielbłądy, i dał słomy i paszy wielbłądom, i wody do umycia jego nóg oraz nóg tych mężczyzn, którzy z nim byli.
33 Food was set before him to eat, but he said, "I will not eat until I have told my message." He said, "Speak on."
I położył przed nim jedzenie, aby jadł, ale on powiedział: Nie będę jadł, dopóki nie przedstawię swojej sprawy. Laban powiedział: Mów.
34 He said, "I am Abraham's servant.
I powiedział: Jestem sługą Abrahama.
35 The Lord has blessed my master greatly. He has become great. He has given him flocks and herds, silver and gold, male servants and female servants, and camels and donkeys.
PAN pobłogosławił bardzo mego pana i stał się on zamożny. Dał mu bowiem owce i woły, srebra i złota, służących i służące, wielbłądy i osły.
36 Sarah, my master's wife, bore a son to my master when she was old. He has given all that he has to him.
A Sara, żona mego pana, urodziła memu panu w jego starości syna, któremu dał wszystko, co ma.
37 My master made me swear, saying, 'You shall not take a wife for my son from the daughters of the Canaanites, in whose land I live,
I mój pan kazał mi przysiąc, mówiąc: Nie weźmiesz dla mego syna żony z córek Kananejczyków, w których ziemi mieszkam;
38 but you shall go to my father's house, and to my relatives, and take a wife for my son.'
Ale pójdziesz do domu mego ojca i do moich krewnych i [stamtąd] weźmiesz żonę dla mojego syna.
39 I said to my master, 'What if the woman will not follow me?'
I zapytałem mego pana: A jeśli ta kobieta nie zechce pójść ze mną?
40 He said to me, 'God, before whom I walk, will send his angel with you, and prosper your journey. You shall take a wife for my son of my relatives, and of my father's house.
Odpowiedział mi: PAN, przed którym chodzę, pośle swego anioła z tobą i poszczęści twojej drodze; i weźmiesz dla mego syna żonę spośród moich krewnych i z domu mego ojca.
41 Then will you be free from my oath, when you come to my relatives. If they do not give her to you, you shall be free from my oath.'
Będziesz jednak zwolniony z mojej przysięgi, jeśli przyjdziesz do moich krewnych, a oni ci jej nie dadzą. Wtedy będziesz wolny od mojej przysięgi.
42 I came this day to the spring, and said, 'God of my master Abraham, if now you will prosper my journey in which I go?
Przyszedłem więc dziś do studni i powiedziałem: PANIE, Boże mego pana Abrahama, jeśli teraz chcesz poszczęścić mojej podróży, którą odbywam;
43 look, I am standing by this spring of water. Let it happen, that the virgin who comes out to draw, to whom I will say, "Please give me a little water from your pitcher to drink,"
Oto stoję przy studni wody. Niech panna, która wyjdzie czerpać wodę, a której powiem: Daj mi, proszę, napić się trochę wody z twego dzbana;
44 and she will tell me, "Drink, and I will also draw for your camels,"—let her be the woman who has been appointed for my master's son.'
A ona odpowie mi: I ty pij, naczerpię też dla twoich wielbłądów – [niech] ona [będzie] żoną, którą przeznaczył PAN dla syna mego pana.
45 Before I had done speaking in my heart, look, Rebekah came out with her pitcher on her shoulder. She went down to the spring, and drew. I said to her, 'Please give me a drink.'
Zanim przestałem mówić w swym sercu, oto przyszła Rebeka, niosąc swój dzban na ramieniu, i zeszła do studni, i czerpała. Powiedziałem do niej: Proszę, daj mi pić.
46 She hurried and let down her pitcher from her shoulder, and said, 'Drink, and I will also give your camels a drink.' So I drank, and she made the camels drink also.
A ona szybko zdjęła swój dzban i powiedziała: Pij, a twoje wielbłądy też napoję. Piłem więc, a [ona] napoiła też wielbłądy.
47 I asked her, and said, 'Whose daughter are you?' She said, 'The daughter of Bethuel, Nahor's son, whom Milcah bore to him.' I put the ring on her nose, and the bracelets on her hands.
I zapytałem ją: Czyją jesteś córką? Odpowiedziała: [Jestem] córką Betuela, syna Nachora, którego urodziła mu Milka. Wtedy włożyłem kolczyk na jej twarz i bransolety na jej ręce.
48 I bowed my head, and worshiped YHWH, and blessed the God of my master Abraham, who had led me in the right way to take my master's brother's daughter for his son.
Potem uklęknąłem i oddałem pokłon PANU, i błogosławiłem PANA, Boga mego pana Abrahama, który mnie prowadził właściwą drogą, abym wziął córkę brata mego pana dla jego syna.
49 Now if you will deal kindly and truly with my master, tell me. If not, tell me, that I may turn to the right hand, or to the left."
Teraz więc, jeśli chcecie postąpić życzliwie i właściwie wobec mojego pana, powiedzcie mi. A jeśli nie, to też mi powiedzcie, żebym zwrócił się w prawo lub w lewo.
50 Then Laban and Bethuel answered, "The thing proceeds from YHWH. We can't speak to you bad or good.
Wtedy Laban i Betuel odpowiedzieli: Ta sprawa pochodzi od PANA. My nie możemy ci powiedzieć ani dobrze, ani źle.
51 Look, Rebekah is before you. Take, and go, and let her be your master's son's wife, as YHWH has spoken."
Oto przed tobą Rebeka, weź [ją] i idź, niech będzie żoną syna twego pana, jak powiedział PAN.
52 It happened that when Abraham's servant heard their words, he bowed himself down to the ground.
Gdy sługa Abrahama usłyszał ich słowa, [uklęknął] na ziemi i oddał pokłon PANU.
53 The servant brought out articles of silver and articles of gold, and clothing, and gave them to Rebekah. He also gave valuable gifts to her brother and her mother.
Następnie ów sługa wyjął srebrne i złote klejnoty, i szaty i oddał je Rebece. Dał też kosztowności jej bratu i matce.
54 They ate and drank, he and the men who were with him, and stayed all night. They rose up in the morning, and he said, "Send me away to my master."
Potem jedli i pili, on i mężczyźni, którzy z nim byli, i zostali tam na noc. A gdy wstali rano, on powiedział: Odprawcie mnie do mego pana.
55 Her brother and her mother said, "Let the young woman stay with us a few days, at least ten. After that she will go."
Jej brat i matka powiedzieli: Niech dziewczyna zostanie z nami chociaż dziesięć dni, a potem pójdzie.
56 He said to them, "Do not hinder me, seeing that he has prospered my journey. Send me away that I may go to my master."
A [on] powiedział do nich: Nie zatrzymujcie mnie, skoro PAN poszczęścił mojej drodze; odprawcie mnie, abym jechał do mego pana.
57 They said, "We will call the young woman, and ask her."
Odpowiedzieli: Zawołajmy dziewczynę i spytajmy, co na to powie.
58 They called Rebekah, and said to her, "Will you go with this man?" She said, "I will go."
Zawołali więc Rebekę i zapytali ją: Czy chcesz jechać z tym człowiekiem? A ona odpowiedziała: Pojadę.
59 They sent away Rebekah, their sister, with her nurse, Abraham's servant, and his men.
Wtedy wyprawili swoją siostrę Rebekę, jej mamkę, sługę Abrahama i jego ludzi.
60 They blessed Rebekah, and said to her, "Our sister, may you be the mother of thousands of ten thousands, and let your descendants possess the gate of those who hate them."
I błogosławili Rebece, mówiąc jej: Jesteś naszą siostrą, rozmnóż się w tysiąc tysięcy, a twoje potomstwo niech posiądzie bramy swych nieprzyjaciół.
61 Rebekah arose with her female servants. They rode on the camels, and followed the man. The servant took Rebekah, and went his way.
Potem Rebeka ze swymi służącymi wstała i wsiadła na wielbłądy, i jechały za tym mężczyzną. Sługa ów wziął Rebekę i odjechał.
62 Isaac came from the way of Beer Lahai Roi, for he lived in the land of the Negev.
A Izaak właśnie wracał od studni Lachaj-Roj, bo mieszkał w ziemi południowej.
63 Isaac went out to walk in the field at the evening. He lifted up his eyes, and saw, and, look, there were camels coming.
I wyszedł Izaak na pole pod wieczór, aby rozmyślać. Gdy podniósł swe oczy, zobaczył zbliżające się wielbłądy.
64 Rebekah lifted up her eyes, and when she saw Isaac, she dismounted from the camel.
Rebeka też podniosła swe oczy i zobaczyła Izaaka, i zsiadła z wielbłąda;
65 She said to the servant, "Who is the man who is walking in the field to meet us?" The servant said, "It is my master." She took her veil, and covered herself.
Bo zapytała sługę: Kim jest ten mężczyzna, który idzie do nas przez pole? I sługa odpowiedział: To jest mój pan. A ona wzięła zasłonę i nakryła się.
66 The servant told Isaac all the things that he had done.
I opowiedział ów sługa Izaakowi o wszystkim, co zrobił.
67 Isaac brought her into his mother Sarah's tent, and took Rebekah, and she became his wife. He loved her. Isaac was comforted after his mother's death.
A Izaak wprowadził ją do namiotu swojej matki Sary i wziął Rebekę za żonę, i kochał ją. I Izaak pocieszył się po [śmierci] swojej matki.
